Rozprawy doktorskie (WF)

Permanent URI for this collection

https://hdl.handle.net/20.500.12153/109

Browse

Browsing Rozprawy doktorskie (WF) by Title

Now showing 1 - 20 of 35
  • Item
    Creatio ex nihilo, continuatio, conservatio jako przejawy mocy Boga. Studium z metafizyki realistycznej na podstawie św. Tomasza z Akwinu "Quaestiones disputatae de potentia"
    (2019-06-19) Sulenta, Paulina
    Atrybut Boga, jakim jest moc, we współczesnej myśli filozoficznej wzbudza wiele kontrowersji i często poddawany jest dyskusji. Znaczący wklad, jaki św. Tomasz z Akwinu wniósł w określenie filozoficznego rozumienia mocy, a przede wszystkim komplementarność jego koncepcji wyrażająca się w ukazaniu mocy Boga jako elementu szerszej teorii stworzenia rzeczy ex nihilo, skłania ku temu, aby na podstawie tych dokonań w prezentowanej pracy przeprowadzić rozważania na temat tego, czy i w jaki sposob fakt istnienia, działania i trwania bytów przygodnych niesie w sobie informację dotyczącą Boskiej mocy i przysługujących jej własności. problem ten jest rozpatrywany z perspektywy egzystencjalnej teorii bytu, której zręby sformułował Akwinata, a którą współcześnie rozwinął M. A. Krąpiec. Przeprowadzone analizy wykazały, że poznawcze wyodrębnienie w Bogu nieskończenie aktualnej możności czynnej (mocy), stanowiącej zasadę Boskiego działania ad extra, od strony podmiotowej pozwala ostatecznie uzasadnić fakt, że Byt Absolutny jest przyczyną sprawczą stwórczą całej rzeczywistości. Stwórcze aktywności Boga: tzw. pierwsze stwarzanie, zachowywanie bytów w istnieniu oraz tzw. ciągłe stwarzanie wyrażające się w sprawianiu form-dusz ludzkich, z uwagi na jedność skutku Boskiego działania, jakim jest niepodzielne istnienie bytu, ukazują się nie jako odrębne akty-działania, ale jako trzy różne aspekty jednego aktu stwórczego. Boska moc jawi się jako ontyczna racja niezbędna dla rozumienia zaistnienia, trwania i działania bytów i dlatego namysł nad nią powinien stanowić istotny element systemu metafizyki realistycznej.
  • Item
    Doradztwo filozoficzne. Problemy - tezy - kontrowersje
    (2019-11-13) Kistelska-Sikora, Helena Anna
    Doradztwo filozoficzne może być rozumiane jako rodzaj społecznej praktyki, w której filozoficzne teorie i narzędzia są używane po to, by pomóc ludziom w radzeniu sobie z ich codziennymi problemami. Zostało ono stworzone przez Gerda Achenbacha w 1981 roku, który założyć pierwszą praktykę filozoficzną w Niemczech. Aktualnie jest ono praktykowane na całym świecie. Celem dysertacji jest rekonstrukcja filozoficznych źródeł I założeń leżących u podstaw doradztwa. W pracy chcę odpowiedzieć na pytanie, co jest filozoficznego w doradztwie filozoficznym. Rekonstrukcja składa się z dwóch kroków: w pierwszym na podstawie literatury opisuję koncepcje i idee widoczne w praktyce doradztwa filozoficznego, zaś celem drugiego jest odnalezienie źródeł tych idei w historii filozofii. Moja praca składa się z czterech rozdziałów, w których opisuję tło historyczne doradztwa, analizuję koncepcje szczęścia, mądrości, moralności, cierpienia i sensu życia w doradztwie filozoficznym, rekonstruuję wizję natury ludzkiej w doradztwie (wolna wola, ludzka indywidualność, relacja między rozumem a uczuciami, duchowość i społeczny wymiar ludzkiego życia). Ostatni rozdział poświęcony jest wątpliwościom i pytaniom wobec doradztwa filozoficznego wynikającym z wcześniejszych analiz.
  • Item
    Eksperymenty myślowe w filozofii: geneza, struktura, funkcje
    (2020-02-12) Biłgorajski, Piotr
    Celem pracy doktorskiej jest analiza eksperymentów myślowych w filozofii w aspekcie ich genezy, struktury i funkcji. Głównym problemem pracy jest pytanie o to, czym są eksperymenty myślowe oraz jakie jest ich znaczenie dla filozofii. Postawiony cel znajduje swoje odbicie w strukturze pracy, na którą składają się cztery rozdziały. Dwa pierwsze rozdziały, "Geneza eksperymentów myślowych" oraz "Funkcje eksperymentów myślowych", prezentują ogólne spojrzenie na historię i zastosowanie eksperymentów myślowych w różnych dziedzinach filozofii. Dwa ostatnie rozdziały, "Wyobrażeniowość eksperymentu myślowego" oraz "Kontrfaktyczność eksperymentu myślowego", poświęcone są szczegółówej analizie istotnych cech eksperymentu myślowego. Ich celem jest próba odpowiedzi na pytanie o znaczenie wyobrażeń w eksperymencie myślowym oraz sposób, w jaki eksperymenty myślowe mogą być narzędziem uzyskiwania wiedzy o tym, co metafizyczne możliwe.
  • Item
    Ethical analysis of religious violence in the contemporary debates on terrorism
    (2021-04-28) Chukwuebuka Ohaekwusi, Anthony
    Przedstawiona dysertacja jest próbą analizy moralnych podstaw przemocy religijnej, a także ich implikacji na podstawie debaty dotyczącej współczesnego terroryzmu. Otwiera to drogę wielu dyskusjom i intelektualnym poszukiwaniom, dotyczącym złożonej relacji pomiędzy religią a przemocą, która stała się wspólnym doświadczeniem tradycji religijnej. Rozdział pierwszy jest próbą wyjaśnienia i przedstawienia historii przemocy religijnej. W rozdziale drugim debatuje się nad tym, czy religia jest z natury brutalna, czy też nie. Rozdział trzeci prezentuje analizę roli religii we współczesnym terroryzmie. Rozdział czwarty rozważa różne sposoby usprawiedliwienia terroryzmu religijnego i środki zaradcze stosowane w celu jego uniknięcia. Rozdział piąty prezentuje moralne implikacje i wyzwania tego religijnego problemu przez naświetlenie stanowisk różnych badaczy w aspekcie tyki przemocy. Rozprawa pokazuje, że "potworna" przemoc może być popełniana przez "przerażająco normalne" jednostki. Ta idea może być lepiej wyrażona w tej analizie jako "bezduszne podkreślenie inności", które ujawnia centralne znaczenie "osoby" w etyce przemocy i ukazuje niebezpieczeństwo odrzucenia norm personalistycznych w relacjach międzyludzkich. Z całości rozważań można wyprowadzić wniosek, że przemoc zaczyna się wraz z konceptualizacją "innego" w kontekście "mimetycznej rywalizacji" "nas przeciwko nim" jako moralnemu rozumieniu "innego" w intersubiektywnych relacjach "Jednego i innego". Przez wskazanie "złotej reguły" jako odpowiadającej w etyce religijnemu odrzuceniu przemocy, rozprawa wzywa do odnowienia etyki personalistycznej w przekonaniach i praktykach religijnych, co pomogłoby znaleźć rozwiązania problemów teoretycznych i praktycznych wywoływanych przez przemoc religijną.
  • Item
    Filozofia Gilberta Keitha Chestertona. Próba rekonstrukcji
    (2024-01-17) Flis, Krzysztof
    Niniejsza praca jest próbą całościowej rekonstrukcji myśli filozoficznej G.K. Chestertona. W pracy uzasadniam, że angielskiego literata można traktować jako filozofa, który opracował swój własny system. Chesterton był pisarzem, ale także nieakademickim filozofem. W niniejszej pracy starałem się zebrać jego poglądy i uporządkować według głównych dyscyplin filozofii. Są to następujące dyscypliny (odpowiadające kolejnym rozdziałom rozprawy): epistemologia, metafizyka, teologia naturalna, filozofia religii, filozofia dziejów, filozofia człowieka i etyka społeczna. Rozdział pierwszy ma charakter wstępny. Za najważniejsze i najbardziej oryginalne uważam następujące filozoficzne koncepcje Chestertona: w epistemologii i metafizyce Chesterton łączy zdroworozsądkowy realizm z woluntaryzmem. W teologii naturalnej Chesterton zaproponował oryginalny argument za istnieniem Boga - argument z wdzięczności. W filozofii religii chrześcijańskiej (katolickiej) Chesterton jako pierwszy wyraźnie sformułował apologetyczny trylemat: Jezus był Bogiem, albo szaleńcem albo kłamcą. Jeśli chodzi o antropologię i filozofie dziejów, to Chesterton jest przedstawicielem antyoświeceniowego nurtu niewiary w postęp. Według niego dzieje człowieka są nie tyle linią wzrostu, ile falą wzlotów i upadków, w których raz zbliżamy, a raz oddalamy się od ideału. Oryginalnym wkładem Chestertona do filozofii społecznej był dystrybucjonizm. This thesis attempts a comprehensive reconstruction of G.K. Chesterton's philosophical thought. In the thesis I justify that the English literary writer can be regarded as a philosopher who developed his own system. Chesterton was a writer, but also a non­ academic philosopher. In this thesis, I have tried to collect his views and organise them according to the main disciplines of philosophy. These disciplines are as follows (corresponding to the following chapters of the thesis): epistemology, metaphysics, natural theology, philosophy of religion, philosophy of history, philosophy of man and social ethics. The first chapter is introductory in nature. I consider the following philosophical concepts of Chesterton to be the most important and original: in epistemology and metaphysics, Chesterton combines common-sense realism with voluntarism. In natural theology, Chesterton proposed an original argument for the existence of God - the argument from gratitude. In the philosophy of the Christian (Catholic) religion, Chesterton was the first to explicitly formulate the apologetic trilemma: Jesus was God, either a madman or a liar. In terms of anthropology and philosophy of history, Chesterton is a representative of the anti-Enlightenment view of disbelief in progress. According to him, human history is not so much a line of growth as a wave of ups and downs in which we move once closer to and once further away from the ideal. Chesterton's original contribution to social philosophy was distributism.
  • Item
    Filozofia państwa w ujęciu Ericha Voegelina
    (2024-05-15) Świątek, Jacek
    W pracy autor podjął zadanie rekonstrukcji i krytyki teorii państwa w myśli Ericha Voegelina na gruncie filozofii realistycznej. Zauważając znaczący wpływ na dzisiejszą myśl polityczną wskazanego autora zadał pytanie o jego teorię państwa, która nie została dostatecznie wyeksplikowana w dziełach E. Voegelina. Wskazał kluczowe terminy w dziełach E. Voegelina (historia, kosmion, artykulacja społeczeństwa przedpaństwowego w społeczeństwo państwowe, symbolizacja i partycypacja), dotyczące społeczeństwa politycznego, a dzięki którym człowiek dochodzi do poznania prawdy o samym sobie w kontekście wszystkich istniejących bytów. To samopoznanie prowadzi człowieka do odkrycia własnego istnienia w zależności od tego, co określa on terminem Podstawa Bytu. Pierwszym sposobem artykulacji owego samopoznania jest tworzenie przez człowieka własnego świata społecznego. Wyróżnił trzy typy cywilizacji oraz wskazał na kryterium wyróżnienia tych typów, którym jest relacja pomiędzy społeczeństwem politycznym a wyróżnioną Podstawą Bytu. Zwrócił uwagę na fakt, że Voegelin wprowadza pojęcie doświadczenia anamnetycznego, stanowiącego podstawę rozpoznania przez jednostkę związku z Absolutem. Wskazał również, że według Voegelina rozpoznawany w doświadczeniu anamnetycznym Absolut jest jedynie częścią struktury owego doświadczenia, bez możliwości stwierdzenia jego istnienia w rzeczywistości. Podjęta została w pracy problematyka celu istnienia człowieka w społeczeństwie politycznym, a także rozpoznania ujęcie zagadnienia antropologicznego w myśli Voegelina oraz określenia rozumienia przezeń dobra wspólnego, stanowiącego cel społeczności politycznej. Zwrócił uwagę, że w swoich rozważaniach antropologicznych Voegelin nie zawiera nauki o człowieku na podstawie doświadczenia zewnętrznego, ale poprzestaje jedynie na określeniu szczęścia związanego z rozpoznaniem „hipotetycznej" Podstawy. Bytu, która jest jedynie częścią składową struktury doświadczenia anamnetycznego. To ujęcie człowieka sprawia, iż w teorii państwa, wyartykułowanej z pism Ericha Voegelina, nie znajduje się pojęcie dobra wspólnego jako celu społeczności politycznej. Rozprawa wykazała zasadnicze braki w spuściźnie E. Voegelina, które sprawiają, że nie stanowi ona całościowej odpowiedzi na pytanie o istnienie człowieka w społeczności państwowej. In the work, the author undertook the task of reconstructing and criticizing the theory of the state in the thought of Erich Voegelin on the basis of realistic philosophy. Noting the significant influence of the indicated author on today's political thought, he asked a question about his theory of the state, which was not sufficiently explicated in the works of E. Voegelin. He indicated the key terms in the works of E. Voegelin (history, cosmion, articulation of pre­ state society into state society, symbolization and participation), relating to political society, and thanks to which man comes to know the truth about himself in the context of all existing entities. This self-knowledge leads man to discover his own existence, depending on what he defines as the Ground of Being. The first way of articulating this self-knowledge is by man creating his own social world. He distinguished three types of civilizations and pointed to the criterion for distinguishing these types, which is the relationship between the political society and the distinguished Ground of Being. He drew attention to the fact that Voegelin introduces the concept of anamnetic experience, which is the basis for an individual's recognition of the relationship with the Absolute. He also pointed out that, according to Voegelin, the Absolute recognized in anamnetic experience is only part of the structure of that experience, without the possibility of stating its existence in reality. The work addresses the issue of the purpose of human existence in political society, as well as identifying the anthropological issue in Voegelin's thought and defining his understanding of the common good, which is the goal of the political community. He pointed out that in his anthropological considerations Voegelin does not include a science about man based on external experience, but limits himself only to defining happiness related to the recognition of the "hypothetical" Ground. Being, which is only a component of the structure of anamnetic experience. This approach to man makes the theory of the state, articulated in the writings of Erich Voegelin, does not include the concept of the common good as the goal of the political community. The dissertation showed fundamental shortcomings in E. Voegelin's legacy, which means that it does not constitute a comprehensive answer to the question about the existence of man in the state community.
  • Item
    Filozoficzne i polityczne koncepcje ukraińskiej niepodległości
    (2023-11-08) Kowacki, Karol
    W pracy przeanalizowano rozwój ukraińskiej idei niepodległości, poczynając od XIX wieku. Zwrócono uwagę na zagadnienie nazwane ukrainofilskim dyskursem. Przez termin ten rozumiane jest zainteresowanie i rozwój tematyki dotyczącej Ukrainy z perspektywy nacjonalistycznej. W pierwszym rozdziale poczyniono szereg uwag koniecznych dla zrozumienia tego dyskursu. Zaproponowano historiozofię opartą na filozofii Wiktora Petrowa. Zakłada ona przerywany rozwój historii, zaproponowano termin "epistemiczne cięcie", przez który rozumiane są wydarzenia lub działania jednej osoby, lub grupy ludzi, po której następuje jakościowa zmiana w działaniu lub świadomości Ukraińców. W trzech kolejnych rozdziałach przedstawiono rozwój ukrainofilskiego dyskursu. W II rozdziale prześledzono pierwszy etap tego dyskursu zgodnie z podziałem na trzy mniejsze okresy zaproponowanym przez Hrocha. W III rozdziale przedstawiono różnorodność ideologiczną ukraińskiego nacjonalizmu, przedstawiono koncepcje najważniejszych ukraińskich ideologów. Szczególną uwagę skupiono na kwestii "rzezi wołyńskiej", zaproponowano instrument weryfikacyjny "paradoks Szuchewycza". Przedstawiono poglądy Stepana Bandery i dokonano analizy pojęcia "banderyzm". W IV rozdziale opisano stan ukraińskiej niepodległości, skupiając się na tych elementach, jakie prowadziły do rosyjsko-ukraińskiej wojny w 2014 oraz jej eskalacji w 2022 r. The dissertation analyzes the development of the Ukrainian idea of independence, starting from the 19th century. The phenomenon of Ukrainonophilism discourse received the main research attention. This term includes interest and development of topics concerning Ukraine from a nationalist perspective. The first chapter makes a number of remarks necessary for understanding this discourse. A historiosophy is based on the philosophy of Viktor Petrov. It assumes an intermittent historical development. The term "epistemic break" is proposed, which is understood as events or activities of one person or group of people, followed by a substantial change in the actions or consciousness of Ukrainians. The following three chapters explain the development of the Ukrainonophilism discourse. The second chapter traces the first stage of this discourse according to the division into three smaller periods proposed by Hroch. The third chapter presents the ideological diversity of Ukrainian nationalism and the concepts of the most important Ukrainian ideologues. "Volyn massacre" receives special attention and a considered with the use of the verification instrument of the "Shukhevych paradox". The dissertation also covers the views of Stepan Bandera and analyzes the term "Banderism". The fourth chapter describes the state of Ukrainian independence, focusing on those elements that led to the Russian-Ukrainian war in 2014 and its escalation in 2022.
  • Item
    Grecka tragedia a problem tragiczności ludzkiego życia w ujęciu współczesnych filozofów francuskich
    (2023-11-15) Sykała, Renata
    Ważnym rysem literatury antycznej Grecji jest doświadczenie obecności zła w świecie, a szczególnie antropologicznych konsekwencji zła, jakim jest tragizm ludzkiego życia. Doświadczenie to skłoniło greckich poetów, a następnie filozofów do refleksji nad przyczynami zła, nad jego rodzajami, nad możliwościami ich przezwyciężenia i zneutralizowania jego tragicznych skutków. Zdaniem wielu współczesnych myślicieli francuskich doświadczenie to, uwyraźnione z mocą w greckich tragediach oraz w filozoficznych koncepcjach tragedii Platona i Arystotelesa jest ponadczasowe, a związane z nim problemy są aktualne do dziś i stanowią wyzwanie dla filozofii. Pogląd ten sprowokował debatę, w której kluczową rolę odgrywa problem zła, w związku z czym wyłoniły się dwa opozycyjne stanowiska. Według pierwszego problem tragizmu należy postawić w kontekście teorii zła jako braku dobra i w tej perspektywie, na którą wskazuje Platon, rozważyć kwestię przyczyn tragizmu i możliwości jego przezwyciężenia. Natomiast według drugiego poglądu zło ma charakter pozytywny, jest ontologicznym składnikiem świata - jak dowiedli tego tzw. filozofowie tragiczni - jest ono zatem nieusuwalne i jest przyczyną tragizmu ludzkiego życia, a próby jego wyeliminowania, np. przez modernizm oraz chrześcijańską wizję świata, są nieskuteczne i niemoralne. An important feature of ancient Greek literature is the experience of the presence of evil in the world, particularly the anthropological consequences of evil, which is the tragedy of human life. This experience prompted Greek poets, and then philosophers, to reflect on the causes of evil, on its types, on the possibilities of overcoming them and neutralizing the tragic consequences. According to many contemporary French thinkers, this experience, emphasized with force in Greek tragedies and in Plato’s and Aristotle’s philosophical concepts of tragedy, is timeless, and the problems related to it are valid to this day and constitute a challenge for philosophy. This view sparked a debate in which the issue of evil plays a key role, and two opposing positions have emerged. According to the first one, the problem of tragedy should be presented in the context of the theory of evil as the absence of good and in the perspective indicated by Plato, we should consider the issue of the causes of tragedy and the possibility of overcoming it. According to the second view, on the other hand, evil is positive by nature; it is an ontological component of the world—as proved by the so-called tragic philosophers—it is therefore irremovable and causes the tragic nature of human life, and attempts to eliminate it, e.g. by modernism or the Christian vision of the world, are ineffective and immoral.
  • Item
    Istnienie i Bóg. Analiza krytyczna metafizyki Barry’ego Millera
    (2024-05-29) Ośko, Krzysztof
    Tematem rozprawy jest prezentacja i ocena metafizyki australijskiego tomisty analitycznego Barry’ego Millera. Celem rozprawy jest zbadanie, czy metafizyka Millera stanowi udane rozwinięcie metafizyki Akwinaty, oraz tego, jaki wpływ na rezultaty osiągnięte przez Millera miało zastosowanie idei i metod zaczerpniętych z filozofii analitycznej. Rozprawa składa się z siedmiu rozdziałów pogrupowanych w dwie części. Część pierwsza, zatytułowana „Prezentacja metafizyki Barry’ego Millera”, składa się z trzech rozdziałów, poświęconych kolejno: koncepcji istnienia, argumentowi za istnieniem Boga oraz problematyce natury Boga. Część druga, zatytułowana „Dyskusja nad wybranymi składnikami metafizyki Barry’ego Millera”, składa się z czterech rozdziałów. W rozdziale czwartym badany jest sposób, w jaki Miller przedstawia relację między indywiduum a jego istnieniem. Rozdział piąty poświęcony jest zagadnieniu, czy i w jaki sposób Millera koncepcja relacji między indywiduum a istnieniem może stanowić punkt wyjścia metafizycznego argumentu za istnieniem Boga. W rozdziale szóstym badana jest argumentacja Millera przeciw możliwości nieskończonych ciągów pośrednich przyczyn istnienia. Rozdział siódmy poświęcony jest Millera ujęciu doktryny prostoty Bożej. The subject of the dissertation is the presentation and evaluation of the metaphysics of Australian analytical Thomist Barry Miller. The purpose of the dissertation is to examine whether Miller’s metaphysics represents a successful development of Aquinas’s metaphysics, and how Miller’s results were influenced by the application of ideas and methods drawn from analytic philosophy. The dissertation consists of seven chapters grouped into two parts. Part One, entitled “Presentation of Barry Miller’s Metaphysics,” consists of three chapters, dealing respectively with the concept of existence, the argument for the existence of God, and the problem of the nature of God. Part two, entitled “Discussion of Selected Components of Barry Miller's Metaphysics,” consists of four chapters. Chapter four examines how Miller presents the relationship between the individual and his existence. Chapter five is dedicated to showing whether and how Miller’s conception of the relationship between the individual and existence can be a starting point of a metaphysical argument for the existence of God. In chapter six, Miller’s argument against the possibility of infinite sequences of intermediate causes of existence is examined. Chapter seven discusses to Miller’s account of the doctrine of the simplicity of God.
  • Item
    Istota człowieka w świetle dociekań Karola Wojtyły. Studium z Antropologii Filozofii
    (2023-12-06) Jałocho-Palicka, Małgorzata
    Celem niniejszej rozprawy było wszechstronne omówienie istoty człowieka w świetle filozoficznych dociekań Karola Wojtyły – św. Jana Pawła II; jednocześnie podjęto próbę ukazania, że jego ujęcie istoty człowieka leży u podstaw wszystkich podejmowanych przez niego rozważań o osobie ludzkiej i ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia personalistycznej antropologii filozoficznej oraz opartej na niej etyki. Wojtyła buduje swą teorię istoty człowieka w oparciu o kategorię „substancji”, odkrytą przez Arystotelesa i opracowaną na nowo przez św. Tomasza z Akwinu i tomistów. Oznacza to egzystencjalne ujęcie istoty jako istniejącej realnie, konkretnie i jednostkowo; takie ujęcie istoty oddane jest przez złożenie „substancja-istota”, w którym pierwszy człon („substancja”) dotyczy konkretnego wsobnego istnienia (existentia per se) danego bytu substancjalnego, a drugi człon („istota”) wskazuje na, realnie istniejącą pod tym istnieniem, treść decydującą o tym, czym ten byt jest: czy jest człowiekiem, kotem czy psem. Jednostkowy „byt-substancja-istota” jest samodzielnym bytem-podmiotem w odróżnieniu od jego właściwości, zwanych w tomizmie „przypadłościami”, które nie istnieją samodzielnie, lecz są zapodmiotowane w tym bycie; i tak, na przykład, ludzka świadomość nie jest jakimś samodzielnym bytem-podmiotem poznania, lecz jest „właściwością-przypadłością” zapodmiotowaną w konkretnie istniejącym człowieku (Janie, Ewie itd.). Zauważając to, Wojtyła przeciwstawia się charakterystycznej dla „filozofii świadomości” absolutyzacji świadomości; taka procedura czyni „istotą” człowieka jego właściwość-przypadłość, jaką jest świadomość. The aim of this dissertation was a comprehensive discussion of the essence of man in light philosophical investigations of Karol Wojtyla - Saint John Paul II; at the same time an attempt was made showing that his approach to the essence of man lies at the basis of all undertaken by it considers the human person and is crucial for understanding the personalist philosophical anthropology and ethics based on it. Wojtyla builds his theory of the essence of man based on the category of "substance”, discovered by Aristotle and reworked by Saint. Thomas Aquinas and the Thomists. This means an existential approach to being as existing in reality, concretely and individually; such an approach to essence is expressed by the compound "substance-essence”, in which the first element (“substance”) refers to the specific innate existence (existentia per se) of a given being substantial, and the second part ("essence”) indicates the substance that actually exists beneath this existence, content that determines what this entity is: whether it is a human, a cat or a dog. The individual "being­ substance-essence” is an independent being­ subject as opposed to its properties, called "accidents" in Thomism, which do not exist independently, but they are subjected in this being; and so, for example, human consciousness is not some an independent entity-subject of cognition, but is a "property­ accident" subjectified in a concretely existing human being (John, Eve, etc.). Noticing this, Wojtyla opposes the absolutization typical of the "philosophy of consciousness", awareness; such a procedure makes the "essence" of a person his property-accident that he is awareness.
  • Item
    Istota filozofii według Josefa Piepera
    (2020-02-05) Puzia, Robert
    Cel pracy polega na zbadaniu rozumienia istoty filozofii i przedmiotu poznania filozoficznego według Josefa Piepera. Pierwszy rozdział pokazuje osobę Josefa Piepera w kontekście niemieckiej filozofii oraz związki Piepera z filozofią klasyczną i filozofią św. Tomasz z Akwinu. W drugim rozdziale analizie poddane zostały aspekty formalne: metoda filozofowania Piepera, punkt wyjścia, zagadnienie poznania, odniesienie filozofii do tajemnicy jako specyficznego rozumienia filozofii w ujęciu Piepera oraz analiza zagadnienia filozofii platońskiej w ujęciu Piepera, aby wskazać na mądrość jako element determinujący istotę filozofii. W trzecim rozdziale analizie poddane zostaje zagadnienie rzeczywistości jako przedmiotu poznania filozoficznego. W badaniach Piepera pojawia się zagadnienie "prawdy rzeczy" (Warheit der Dinge). W rozdziale czwartym pojawia się pytanie o istotę filozofii chrześcijańskiej, która postuluje związek z poznaniem teologicznym. Stanowi to gwarancję całościowego rozumienia rzeczywistości. Według Piepera istota filozofii polega na poszukiwaniu i odkrywaniu prawdy o rzeczywistości w jej całościowym wymiarze.
  • Item
    Jerzy Neyman’s Conception of Scientific Inference and Its Relation to Bayesianism
    (2019-02-06) Kubiak, Adam Paweł
    The main thesis of the dissertation was that Neyman’s frequentist statistical paradigm is not a worse tool for conducting scientific research than the Bayesian paradigm. We found the statement to be justified by the following results demonstrated by us: (1) various types of knowledge, pre-existing the research, regarding the examined aspect of reality as well as the socio-economic aspects that accompany the research, are used by Neyman in an unambiguous, correct way that increases the epistemic reliability of his method, (2) Neyman's testing method is always epistemically reliable and, appropriately used, can be epistemically reliable at the desired level, (3) the influence of non-cognitive values directly introduced to the inferential patterns of Neyman's methods of estimation and testing is a favorable solution due to the increase in the epistemic reliability of the method, (4) decision-theoretic interpretation for a single result in Neyman’s statistical scheme does not have to be considered a disadvantage of the method as a tool for conducting scientific research.
  • Item
    John Henry Newman’s Clash with the Heritage of Modernity
    (2022-06-22) Sabastine, Kingsley Mbamara
    Modernity at its very beginning promised a great deal in terms of progress in all areas of human endeavours. The founding fathers of modernity sought a break with the past (i.e. from absolutism, fundamentalism, traditionalism, collectivism, and religiosity) and to set humanity on the rails of progress guided by or based on reason against any transcendent foundation or principles. Modem thinkers reinterpreted culture, history, human nature, human destiny, religion, politics and their relations and ushered in new ideas that constitute the heritage of modernity. Modernity as a project has many bright sides. However, modernity has its dark sides that are the consequences of its ideas. Beginning from the French Revolution to the Second World War, the birth of ideological movements like socialism and communism to the totalitarian regions of the nineteenth and twentieth centuries, the reductionism of naturalism, scientism, rationalism, individualism, subjectivism, and liberalism that characterize contemporary culture to all forms of dehumanization/alienation are consequences of modernity. Liberalism and secularisation emerged to become the mode of modernity’s expression. By the eighteenth century, its influence was relatively comprehensive. The traditional separation of religion and politics through secularisation progressively resulted in rejection, elimination of religion in the public sphere (and conferred to private domain) and the separation of truth from politics and religion. Newman came clashing with the heritage of modernity. However, Newman did not merely disavow modernity (secularisation and liberalism). Instead, he adopted a critical attitude in the attempt to reconstruct modernity. Christianity in particular, the fulfilment of that vision meant the direct intervention of God in history - the incarnation for human salvation. That presupposes the Fall of man (original Sin) and a unique understanding of the human person/nature. Within the province of this belief, Newman locates both the necessity, origin, and purpose of religion and politics. However, for Newman, religion is situated within the internal and subjective experience of conscience. Politics is situated within the boundary of reason. Religion and politics are united in the human subject. Thus, politics should be grounded on the holistic understanding of the human person in relation to God. In the light of the preceding, the main challenge facing contemporary society and political philosophy is reconstructing the relationship and foundation of religion and politics that is true to the proper understanding of the human person and human destiny. This dissertation defends the thesis that Newman’s notion of truth seems to promise and provide a firm foundation for human existence, progress, fulfilment, and the organisation of human activities that appeal to faith and reason and consonant with the proper understanding and experience of the human person as an integrated being. That such a promise is not a mere sentiment of faith or the illusions of reason, Newman develops an epistemology to justify belief in God, religious belief, the existence of truth, the origin, nature and purpose of religion consonant with the understanding of man as an integrated being. This dissertation consists of four chapters that reflect the main themes of issues analysed and reconstructed. In the first segment of chapter one, I will attempt to sketch the main aspects of modernity. Then, an attempt to describe the modern world as Newman experienced it, partly reflected in his criticisms of modern ideas. The second segment of this chapter looks at the consequences of modernity. That provides the background to the thoughts of Newman and shows that his ideas were a response to his time. That would be followed by a brief look at the contemporary discourse in religion, politics and truth. This is important to show the relevancy of Newman’s thought and the application of Newman’s insights to some contemporary issues. The second chapter explores what sources or causes Newman indicated as responsible for the modern situation. This chapter further looks at Newman’s response to the challenges of modernity, beginning with his proposal of a modified epistemology that suggests where he thinks the problem with modernity fundamentally lies. Newman’s epistemology forms the foundation of his ideas as part of the response to the challenges of modernity. The epistemological foundation serves as a prism for a better understanding of his ideas and a springboard that Newman uses to extend further his response to other domains of culture affected by modernity. Chapter three explores Newman’s notion of faith and reason as independent and complementary sources of knowledge in their own right. His understanding of the relationship between faith and reason flows his epistemology. The conception of faith and reason for Newman has implications. That is reflected in his notion of truth. The fourth chapter of this dissertation is a direct consequence or relevance of his ideas or thoughts. The specific areas covered are religion and politics. The explication of these concepts (i.e., religion and politics) indirectly reveals Newman’s idea of the human person, human nature and society as an integrated whole. Regarding religion, the aim is to synthesize and present Newman’s view of the nature and origin of religion and its epistemic value as the basis of its relations to politics and life in general. Therefore, Newman's social and political thoughts are the consequences of his religious underpinnings. That reflects that Newman’s understanding of politics flows from his understanding of (divine) truth, human nature, and the commitment it engenders. Therefore, it is vital to have a notion of truth and to establish why the truth matters not only in religion and politics but generally in life. Hence, when every aspect of our lives has been appropriately integrated into a perfect whole, humans and society should reflect this truth. That might be the most challenging chapter as we continue to search for a better model for the interactions between religion and culture today.
  • Item
    Josepha Owensa koncepcja metafizyki istnienia
    (2022-06-01) Juszkiewicz, Wojciech
    Przedmiotem dysertacji doktorskiej jest Josepha Owensa koncepcja metafizyki istnienia. Joseph Owens CSsR (1908-2005) to uczeń Etienne Gilsona, związany z Pontifical Institute of Mediaeval Studies w Toronto. Celem pracy jest analiza i rekonstrukcja koncepcji metafizyki Owensa. Należy odpowiedzieć na pytanie, czy Owens, jako historyk filozofii, poprzestaje w swoich rozważaniach jedynie na historycznej analizie poglądów Arystotelesa i Tomasza z Akwinu, czy twórczo je rozwija? W związku z tym należy wskazać, czy Owens jest również metafizykiem. Zwrócić należy także uwagę na wpływ, jaki na filozofię Owensa wywarło chrześcijaństwo. Zaproponowana przez Owensa koncepcja metafizyki opiera się na filozofii Arystotelesa oraz Tomasza z Akwinu. Owens jednak nie pozostaje jedynie na płaszczyźnie historycznej, lecz buduje własną koncepcję metafizyki. W konstrukcji metafizyki punktem wyjścia dla Owensa jest realnie istniejący byt dany w doświadczeniu zmysłowym. The subject of this doctoral dissertation is Joseph Owens’ conception of the metaphysics of existence. Joseph Owens (1908-2005) was a student of Etienne Gilson and taughfphilosophy at the Pontifical Institute of Mediaeval Studies. The aim of this work is to analyze and reconstruct the conception of his metaphysics. The question that needs to be answered is whether Owens, as a historian of philosophy, in his reflections focuses on the historical analysis of the views of Aristotle and Thomas Aquinas,, or whether he creatively develops them. Hence, the question arises whether or not Owens is also a metaphysician. Attention should also be paid to the influence that Christianity has had on Owens’ philosophy. The conception of| metaphysics proposed by Owens is based on the philosophy of Aristotle and Thomas Aquinas. Owens, however, does not focus only on historical aspects, but builds his own conception of metaphysics. In the construction of metaphysics, the starting point for Owens’ is a really existing being given in sensual experience.
  • Item
    Koncepcja dobra wspólnego w ujęciu Mieczysława Alberta Krąpca. Studium z antropologii filozoficznej
    (2019-12-11) Ragan, Gabriel
    W każdej wspólnocie ludzkiej występuje problem jedności i harmonii działań poszczególnych jednostek. Pojawia się zatem pytanie: jak rozwiązywać konflikt interesów? Co jest istotne dla budowania harmonii w życiu i działaniu wspólnoty? Co jest podstawą istnienia wspólnoty? Zarówno Arystoteles, jak i Tomasz z Akwinu wskazują, że gdy istnieje wspólnota lub jakaś grupa ludzi, to podstawą ich jedności, nawet racją istnienia wspólnoty, jest coś, co ma charakter celu. To zaś, co ma charakter celu, jest dobrem i ono łączy ludzi - a jeśli to dobro zniknie, wtedy także znika racja społeczności. Cel ten nazywamy dobrem wspólnym. Ważne jest by uświadomić sobie, że koncepcje dobra wspólnego są powiązane z różnymi koncepcjami filozofii, a w sensie ścisłym z różnymi koncepcjami filozofii polityki. Te zaś z koncepcjami człowieka i społeczeństwa. Ponieważ te zagadnienia są ze sobą ściśle powiązane, stąd nic dziwnego, że mały błąd w początku pojmowania bytu ludzkiego pociąga za sobą błąd w rozumieniu społeczeństwa, a także samej polityki. W pracy w sposób szczególny zostanie przedstawiona koncepcja dobra wspólnego w ujęciu Mieczysława A. Krąpca, w której podstawą formowania się rozumienia dobra wspólnego jest koncepcja człowieka jako osoby wraz z odkryciem faktu transcendencji bytu ludzkiego tak w odniesieniu do przyrody, jak i społeczeństwa. Państwo dobra wspólnego to takie, które gwarantuje pełny rozwój człowieka jako osoby, tak w sferze materialnej, jak i duchowej.
  • Item
    Metodologia teologii w pismach Iana Graemego Barboura i Józefa Marii Bocheńskiego
    (2019-07-03) Polkowski, Łukasz
    W niniejszej pracy podjęliśmy się analizy języka teologii w oparciu o teksty Iana Graemego Barboura i Józefa Marii Bocheńskiego. Wyznaczyliśmy sobie dwa podstawowe cele: 1. Ustalenie kryteriów naukowości, które teologia powinna spełniać, aby zaslugiwać na miano racjonalnej z punktu widzenia logiki i metodologii nauk przyrodniczych. 2. Zbadanie, czy teologia te kryteria racjonalności spełnia. Na podstawie naszych badań doszliśmy do dwóch podstawowych konkluzji: 1. Barbour i Bocheński, mimo że wychodzą od różnych założeń i stosują odmienne metody, dochodzą do zbliżonych wniosków. Obydwaj pokazują, że nie ma żadnych sprzeczności pomiędzy naukami przyrodniczymi i teologią, przeciwnie teologia i nauki przyrodnicze spełniają podobne kryteria racjonalności. 2. Analiza metodologiczna teologii przyjmuje dwojaką postać: bądź teologia jest oceniania z punktu widzenia bezdyskusyjnych kryteriów naukowości, bądź porównywany jest stopień spełniania tych kryteriów przez teologię i nauki przyrodnicze. W tym drugim przypadku ocenie i dyskusji podlegają same proponowane kryteria naukowości. Okazuje się wówczas, że o wiarygodności teologii przesądza to, że spełnia ona pewne kryteria w nie mniejszym stopniu niż inne nauki, nawet jeśli ten stopień jest bezwzględnie niski.
  • Item
    On the Application of Norms within Driverless Cars
    (2019-12-04) Michael, Musielewicz
    In this dissertation, I will take up the question of whether driverless cars can be bearers of norms and are capable of being normative agents who can follow both legal and ethical norms. To answer this question we must first under take three interrelated tasks. The first is to begin by examining what they are. The second task is to see if they are agents, and if so if they are also normative agents. Then finally we must undertake the task of seeing what sort of ethics is well suited for these normative agents. To resolve these tasks I will begin with a survey of what a driverless car is and where we are going with the technology, in addition to the current regulatory framework concerning these devices. The next chapter will address the issues of these devices agency and see if they are normative agents. The final chapter continues from the previous chapter and address how ethics is typically used in regards to driverless cars and finds shortcoming with other methods proposed. Finally I conclude by adopting a target centered virtue ethics, which I believe to be better suited for driverless cars.
  • Item
    On Truth and Totalitarianism: Assessing Contemporary Relevance of Dietrich von Hildebrand’s Political Philosophy
    (2022-12-07) Vargić, Hrvoje
    Dietrich von Hildebrand was arguably one of the key philosophical personalities of the 20th century within Christian-personalist and realist- phenomenological circles. During 1930s in Vienna, he published a series of political essays with the primary aim to fight against National Socialism, but also to philosophically critique communism and liberalism. Due to the philosophical nature of the essays, the dissertation examines the roots of Hildebrand’s thinking and attempts to put them in contemporary context. Although a part of Hildebrand’s writings are contextual and depend on the historical and cultural context in which he worked, many of his ideas are transtemporal and can be used to critically evaluate today’s political context. For this reason, the main purpose of the dissertation is to thoroughly examine Hildebrand’s philosophical arguments against National Socialism, communism, and liberalism, and then assess whether and to what extent they are still useful for understanding the modem political phenomena. Dietrich von Hildebrand był prawdopodobnie jedną z kluczowych osobowości filozoficznych XX wieku w kręgach chrześcijańskich personalistów i realistów fenomenologicznych. W latach 30. opublikował w Wiedniu serię esejów politycznych, których głównym celem była walka z narodowym socjalizmem, ale także filozoficzna krytyka komunizmu i liberalizmu. Ze względu na filozoficzny charakter esejów rozprawa bada korzenie myślenia Hildebranda i próby umieszczenia ich we współczesnym kontekście. Chociaż część pism Hildebranda jest kontekstowa i zależy od kontekstu historycznego i kulturowego, w którym pracował, wiele jego pomysłów ma charakter transtemporalny i można je wykorzystać do krytycznej oceny dzisiejszego kontekstu politycznego. Z tego powodu głównym celem rozprawy jest dogłębne zbadanie argumentów filozoficznych Hildebranda przeciwko narodowemu socjalizmowi, komunizmowi i liberalizmowi, a następnie ocena, czy i w jakim stopniu są one nadal przydatne dla zrozumienia współczesnych zjawisk politycznych.
  • Item
    «Per esse ad beatum esse». Egzegeza biblijna jako narzędzie intelektualnej i moralnej restauracji człowieka w twórczości Hugona za św. Wiktora (1096-1141)
    (2023-10-25) Wierdak, Damian
    Dysertacja pt. «Per esse ad beatum esse». Egzegeza biblijna jako narzędzie intelektualnej i moralnej restauracji człowieka w twórczości Hugona ze św. Wiktora (1096-1141) zawiera filozoficzną wizję odnowy człowieka, który na skutek grzechu pierworodnego, utracił zdolność poznawania i miłowania Stwórcy. Jej autorem jest wiktoryński myśliciel, Hugon ze św. Wiktora, związany z dwunastowiecznym opactwem św. Wiktora pod Paryżem. Restauracja słabej, ludzkiej kondycji [esse], której celem jest życie szczęśliwe [beatum esse] w zamyśle Hugona ma dokonać się dwutorowo: na płaszczyźnie intelektualnej poprzez dotarcie do prawdy oraz na płaszczyźnie moralnej poprzez odzyskanie dobra, czyli życie cnotliwe. Narzędziem dla integralnej odnowy człowieka Hugon uczynił egzegezę biblijną. Dowiódł, że właściwie uprawiana egzegeza powinna korzystać z zasobu nauk filozoficznych, pośród których uprzywilejowane miejsce zajmują sztuki wyzwolone [artes liberales]. W ten sposób połączył poszczególne stopnie egzegezy biblijnej ze stopniami integralnej odnowy człowieka. Analiza i interpretacja najważniejszych dzieł Hugona ze św. Wiktora pokazała, że człowiek nie może odzyskać prawdziwego szczęścia wyłącznie dzięki swoim naturalnym zdolnościom. Potrzebuje pomocy z zewnątrz, aby dokonała się w nim intelektualno-moralna restauracja. Stwórca, w zamyśle Hugona, pozostawił ludzkości drogi wyjścia z nieszczęśliwego położenia. Jeżeli człowiek, czerpiąc ze skarbca rozmaitych nauk konstytuujących filozofię, zechce wejść na egzegetyczną drogę odnowy, wówczas doświadczy szczęścia dzięki życiu w prawdzie i w cnocie. Dissertation entitled «Per esse ad beatum esse». Biblical exegesis as a tool for the intellectual and moral restoration of man in the work of Hugh of St. Victor (1096-1141) contains a philosophical vision of the restoration of man, who, as a result of original sin, lost the ability to know and love the Creator. Its author is a victorine thinker, Hugh of St. Victor, associated with the 12th-century abbey of St. Victor near Paris. The restoration of the weak human condition [esse], the goal of which is to live a happy life [beatum esse] in Hugh's intention is to be accomplished in two ways: on the intellectual plane by reaching the truth, and on the moral plane by recovering the good, i.e., living a virtuous life. Hugh made biblical exegesis the tool for integral human renewal. He proved that properly practiced exegesis should draw on the stock of philosophical sciences, among which the liberal arts [artes liberales] have a privileged place. In this way, he linked the various degrees of biblical exegesis with the degrees of integral human renewal. The analysis and interpretation of the most important works of Hugh of St. Victor showed that man cannot regain true happiness through his natural abilities alone. He needs outside help for an intellectual and moral restoration to take place in him. The Creator, in Hugh's idea, left to mankind ways out of an unhappy position. If man, drawing from the treasury of the various sciences that constitute philosophy, is willing to embark on the exegetical path of restoration, then he will experience happiness through a life of truth and virtue.
  • Item
    Philipa Kitchera koncepcja nauki
    (2018-11-14) Starościc, Anna
    Niniejsza praca poświęcona jest piśmiennictwu Philipa Stuarta Kitchera. Będąc pierwszą na gruncie polskim, bardziej syntetycznie, aniżeli analitycznie czy komparatystycznie, rekonstruuje zasadnicze i najbardziej charakterystyczne elementy jego koncepcji nauki. Skoncentrowano się na istotnych dla tej koncepcji elementach, tylko wtórnie zaznaczając ewolucję poglądów jej autora. Sygnalizując inspirujący wpływ innych myślicieli, ukazano myśl Kitchera jako krytyczne wzbogacanie osiągnięć stanowiącej dziedzictwo neopozytywizmu filozofii analitycznej. Stąd zaznaczono wpływ pragmatyzmu (W. James, J. Dewey), demokracji dyskursywnej/deliberatywnej (M. Foucault, J. Habermas) czy myśli liberalnej (A. Smith, J.S. Mill, J. Rawls). Całość zagadnień dotyczących charakteru nauki w ujęciu Kitchera uporządkowano problemowo. W rozdziale pierwszym, najbardziej obszernym, podjęto zagadnienia epistemologiczne i metodologiczne, ukazując naukę jako formę poznania i wiedzy. W rozdziale drugim omówiono zagadnienie temporalności nauki. Ostatni, trzeci rozdział eksponuje społeczny wymiar nauki związany z wymiarem egzystencjalnym podmiotów poznających, oparty na właściwej Kitcherowi idei badania dobrze urządzonego. Zgodnie z tą ideą zarówno wybór problemów, jak i aplikację ich rozwiązań podporządkowuje się społecznemu kierownictwu.