Rozprawy doktorskie (WF)

Permanent URI for this collection

https://hdl.handle.net/20.500.12153/109

Browse

Browsing Rozprawy doktorskie (WF) by Issue Date

Filter results by year or month
Now showing 1 - 20 of 35
  • Item
    Rola religii w kulturze w ujęciu Zofii J. Zdybickiej. Studium z filozofii religii
    (2018-10-24) Wójtowicz, Artur
    Przedmiotem pracy jest zagadnienie roli religii w kulturze w ujęciu Zofii J. Zdybickiej. Tej problematyce towarzyszą pytania pomocnicze: 1) Pytanie o rozumienie kultury, czym charakteryzuje się kultura w jej głównych dziedzinach - nauce-wiedzy, moralności, sztuce i religii; 2) pytanie o fakt religii, czym jest i dlaczego istnieje?; 3) pytanie o ludzką osobę, czy człowiek jest z natury religijny (homo religiosus)?; 4) pytanie o rozumienie cywilizacji, czym różni się od kultury oraz jaka jest rola religii w wyodrębnianiu cywilizacji? Główną tezą niniejszej pracy jest stwierdzenie, że według Z. J. Zdybickiej, religia jest „ogniskową” kultury, czyli będąc szczególną dziedziną kultury, religia tę kulturę przekracza (transcenduje), przenika jej pozostałe dziedziny tj. naukę, moralność i sztukę, oraz je swoiście integruje; bez religii nie może istnieć w pełni ludzka kultura. Praca składa się z trzech rozdziałów. Pierwszy dotyczy problemu istnienia religii i jej definicji. Zawiera analizę metafizyczną człowieka jako istoty religijnej - homo religiosus, problem interpretacji i wyjaśnienia faktu religii oraz formy i typy religii. Drugi rozdział dotyczy religii jako dziedziny kultury i zawiera m. in. problem rozumienia kultury, wyodrębnienia poszczególnych dziedzin kultury oraz zagadnienie cywilizacji. Trzeci rozdział dotyczy zagadnienia religii jako ogniskowej kultury i zawiera zagadnienie roli religii w: nauce (θεωρία [theorίa]); moralności (πρᾶζις [praksis]) - etyce, ekonomice i polityce; sztuce (τέꭓνη [téchne]) w znaczeniu sztuki pięknej i technicznej, oraz zagadnieniu roli religii w doskonaleniu osoby ludzkiej. W dysertacji zastosowano metodę analizy tekstów oraz metafizyczną metodę interpretacji i wyjaśniania zagadnienia religii, jej miejsca i roli w kulturze, w ujęciu Z. J. Zdybickiej.
  • Item
    Philipa Kitchera koncepcja nauki
    (2018-11-14) Starościc, Anna
    Niniejsza praca poświęcona jest piśmiennictwu Philipa Stuarta Kitchera. Będąc pierwszą na gruncie polskim, bardziej syntetycznie, aniżeli analitycznie czy komparatystycznie, rekonstruuje zasadnicze i najbardziej charakterystyczne elementy jego koncepcji nauki. Skoncentrowano się na istotnych dla tej koncepcji elementach, tylko wtórnie zaznaczając ewolucję poglądów jej autora. Sygnalizując inspirujący wpływ innych myślicieli, ukazano myśl Kitchera jako krytyczne wzbogacanie osiągnięć stanowiącej dziedzictwo neopozytywizmu filozofii analitycznej. Stąd zaznaczono wpływ pragmatyzmu (W. James, J. Dewey), demokracji dyskursywnej/deliberatywnej (M. Foucault, J. Habermas) czy myśli liberalnej (A. Smith, J.S. Mill, J. Rawls). Całość zagadnień dotyczących charakteru nauki w ujęciu Kitchera uporządkowano problemowo. W rozdziale pierwszym, najbardziej obszernym, podjęto zagadnienia epistemologiczne i metodologiczne, ukazując naukę jako formę poznania i wiedzy. W rozdziale drugim omówiono zagadnienie temporalności nauki. Ostatni, trzeci rozdział eksponuje społeczny wymiar nauki związany z wymiarem egzystencjalnym podmiotów poznających, oparty na właściwej Kitcherowi idei badania dobrze urządzonego. Zgodnie z tą ideą zarówno wybór problemów, jak i aplikację ich rozwiązań podporządkowuje się społecznemu kierownictwu.
  • Item
    Jerzy Neyman’s Conception of Scientific Inference and Its Relation to Bayesianism
    (2019-02-06) Kubiak, Adam Paweł
    The main thesis of the dissertation was that Neyman’s frequentist statistical paradigm is not a worse tool for conducting scientific research than the Bayesian paradigm. We found the statement to be justified by the following results demonstrated by us: (1) various types of knowledge, pre-existing the research, regarding the examined aspect of reality as well as the socio-economic aspects that accompany the research, are used by Neyman in an unambiguous, correct way that increases the epistemic reliability of his method, (2) Neyman's testing method is always epistemically reliable and, appropriately used, can be epistemically reliable at the desired level, (3) the influence of non-cognitive values directly introduced to the inferential patterns of Neyman's methods of estimation and testing is a favorable solution due to the increase in the epistemic reliability of the method, (4) decision-theoretic interpretation for a single result in Neyman’s statistical scheme does not have to be considered a disadvantage of the method as a tool for conducting scientific research.
  • Item
    Racjonalność istot nieposługujących się językiem w kontekście polemiki José Luisa Bermúdeza i Donalda Davidsona
    (2019-02-13) Dutkowska, Anna
    Prezentowana rozprawa doktorska zatytułowana „Racjonalność istot nieposługujących się językiem w kontekście polemiki José Luisa Bermúdeza i Donalda Davidsona” jest próbą ukazania problemu racjonalności istot nie posługujących się językiem w kontekście polemiki filozofów reprezentujących dwa przeciwstawne stanowiska dotyczące tego problemu. Jose Luis Bermúdez rozróżnia racjonalność istot niejęzykowych, podczas gdy Donald Davidson uważa ludzi za jedyne istoty, do których można przypisać racjonalność. Rozprawa składa się z czterech rozdziałów. Rozdział pierwszy podejmuje problem wskaźników umysłu, umysłu w procesie ewolucji z koncepcją uwzględniającą kategorie umysłów obejmujących gatunki inne niż ludzki, jaką jest Wieża Generowania i Testowania oraz analizą racjonalności, jako jednej z funkcji umysłu. Rozdział drugi skoncentrowany jest wokół rozważań Donalda Davidsona, dotyczących racjonalności istot żywych. Rozdział trzeci stanowi kontrstanowisko dla poglądów Davidsona, jakim jest podejście reprezentowane przez Bermúdeza dotyczące natury myślenia wraz z wyróżnionymi przez filozofa poziomami racjonalności, uzupełnionymi o protologikę. Ostatni, czwarty rozdział rozprawy, ma na celu przedstawienie powyższych stanowisk filozoficznych w kontekście współczesnych badań nad mindreadingiem. Ukazane wyniki badań sugerują występowanie niejęzykowych form postaw propozycjonalnych, które przemawiają za postulatem dotyczącym istnienia prostszych form racjonalności, który został postawiony przez Bermúdeza.
  • Item
    Z problematyki stosowania logiki w analizie filozoficznej u wybranych przedstawicieli Szkoły Lwowsko-Warszawskiej
    (2019-06-05) Szprync, Rafał
    Główny problem jaki zostaje podjęty w niniejszej pracy można sprowadzić do następującego pytania: jaki jest główny cel i zakres stosowania logiki w analizach filozoficznych u wybranych przedstawicieli szkoły Lwowsko-Warszawskiej? Jest to pytanie o charakterze poznawczym, którego odpowiedź ma dostarczyć czytelnikowi możliwie szczegółowej wiedzy na temat tego konkretnego zagadnienia. Przez termin analiza filozoficzna rozumie się w pracy przede wszystkim metodę naukową wykorzystywaną przez filozofów analitycznych, którzy dokonując analizy języka potocznego przy użyciu aparatury logicznej, dążą do poznania rzeczywistości pozajęzykowej. Z tej to racji, iż rozumienie na temat analizy filozoficznej nie było takie samo u wszystkich przedstawicieli szkoły Lwowsko-Warszawskiej, rozważania w tej kwestii zostają zawężone w pracy do koncepcji dwóch wybranych myślicieli tego środowiska: Jana Łukasiewicza i Kazimierza Ajdukiewicza. Przedmiotem materialnym jest Łukasiewicza i Ajdukiewicza rozumienie logiki, filozofii i metody analizy. Charakterystyka tego przedmiotu zostaje dokonana w sposób paralelny do okresów twórczości myślicieli, aby uchwycić wszelkie ewentualne zmiany powstałe na skutek ewolucji ich poglądów. Przedmiotem formalnym natomiast, tj. perspektywą w jakiej się ujmuje przedmiot materialny, jest zakres korzystania w analizie problemów filozoficznych z aparatury logicznej, którego to granice, w zależności od koncepcji poszczególnych autorów, były często różne. Metodą stosowaną w pracy jest metoda analizy tekstów źródłowych wybranych myślicieli szkoły Lwowsko-Warszawskiej, wzbogaconych o literaturę pomocniczą, tj. zasadnicze opracowaniazarówno w języku polskim, jak też w języku angielskim. Rozprawie zostały postawione dwa cele: teoretyczny i praktyczny. Teoretycznym celem jest wskazanie głównego powodu wykorzystywania logiki podczas przeprowadzania konkretnych analiz filozoficznych, jak też omówienie zakresu i ewentualnych zalet z tym związanych. Celem praktycznym jest próba uważnego prześledzenia poszczególnych analiz z wyszczególnieniem jej kolejnych etapów. Realizacja tych celów ma przysłużyć się do udzielenia możliwie pełnej odpowiedzi na zagadnienie centralne. W swej strukturze praca posiada osiem rozdziałów, ściśle ze sobą powiązanych tematycznie. Pierwszy rozdział ma charakter ogólny, czy też wprowadzający i dotyczy dwóch kwestii. Po pierwsze charakterystyki podstawowych wyznaczników filozofii analitycznej, którymi są: „analiza”, „język”, „logika” i „obiektywizm”. Po drugie zaś różnych sposobów rozumienia metody analizy na gruncie filozofii analitycznej. Zaproponowana w tej części tematyka jest o tyle istotna dla całości pracy, że szkoła Lwowsko-Warszawska była swego czasu jedynym środowiskiem naukowym, który przyczynił się w istotny sposób do rozwoju właśnie nurtu filozofii analitycznej na gruncie polskim. Kolejne trzy rozdziały dotyczą dorobku J. Łukasiewicza. Omawia się kolejno, jego stanowisko w kwestii filozofii, logiki, a także roli logiki, jaką ta miała pełnić w jego ocenie w analizie zagadnień filozoficznych. Przy okazji Łukasiewicza rozumienia filozofii zwraca się uwagę głównie na jej przedmiot, metodę i cel. Podkreśla się przy tym jego nienaukowy i naukowy sposób pojmowania tej dyscypliny. Co do charakterystyki logiki, konfrontuje się ją w pracy m. in. z takimi poglądami filozoficznymi, jak: pragmatyzm, relatywizm, konwencjonalizm czy nominalizm, chcąc przez to pokazać niezależność logiki względem filozofii.. W części dotyczącej roli logiki, jaką ta powinna spełniać podczas analizy filozoficznej, omawia się szczegółowo cztery sposoby jej użycia, z których to sposobów, w zależności od celu prowadzonej analizy, Łukasiewicz w swej naukowej działalności korzystał: logika jako organon; logika jako meros; logika jako dostarczyciel merytorycznych przesłanek oraz logika jako metodologiczny wzorzec. Następnie, w strukturze pracy podejmuje się zagadnienia z dorobku K. Ajdukiewicza. Podobnie jak było to w przypadku Łukasiewicza, tak jest i tym razem, trzy kolejne rozdziały zawierają odpowiednio charakterystykę Ajdukiewicza podejścia do kwestii filozofii, logiki oraz roli logiki w analizie zagadnień filozoficznych. W kwestii rozumienia filozofii zwraca się uwagę na oryginalne przemyślenia tego autora dotyczące konstrukcji koncepcji języka – stanowiącego bezpośredni przedmiot analizy w nurcie analitycznym, oraz na jego poszukiwania, najbardziej adekwatnej dla języka potocznego, teorii znaczenia. W kwestii rozumienia logiki, także nie brakuje oryginalnych rozwiązań tego autora, chociażby w zakresie sposobów definiowania; sposobów klasyfikacji rozumowań czy też logicznej teorii pytań. Wskazane kwestie są w pracy szczegółowo omawiane i porządkowane pod kątem chronologii do rozwoju myśli autora. Co do Ajdukiewicza sposobów wykorzystywania przez filozofa logiki w procesie analizy problemów filozoficznych, wskazuje się i szczegółowo omawia logikę w postaci paidagogos filozofa, oraz logikę w postaci organon filozofa. W ramach organon omawia się z kolei trzy metody, takie jak: metodę badania spójności syntaktycznej wypowiedzi języka naturalnego; metodę eliminacji zdań intensjonalnych i formuł zdaniowych oraz metodę parafrazy. W każdej z tych metod wskazuje się w pracy na poszczególne etapy aby pokazać przez to, że są to metody naukowe, posiadające niekiedy mniej, niekiedy więcej naukotwórczych zalet. Rozdział ósmy ma z kolei charakter polemiki zwolenników pomysłu wykorzystywania logiki w analizach filozoficznych (szkoła Lwowsko-Warszawska) z przeciwnikami tej wizji (przedstawiciele nurtu lingwistycznego). W pierwszej części rozdziału zostaje skonstruowana lista najbardziej donośnych w środowisku naukowym uwag krytycznych pod adresem formalistów rozumienia charakteru, jak i celu analizy filozoficznej. Uwagi te są w pracy uporządkowane w kluczu: uwagi ogólne - uwagi szczegółowe. Treść drugiej części rozdziału stanowi z kolei próbę odpowiedzi na uwagi krytyczne oraz wskazanie na możliwy sposób obrony stanowisk J. Łukasiewicza i K. Ajdukiewicza w tym kontekście. Zwieńczenie pracy stanowi jej zakończenie w którym zestawia się wnioski pracy oraz czyni się pewne sugestie co do tego, jakimi kwestiami warto by się jeszcze zająć, aby zaproponowana w tytule pracy tematyka, stała się dla czytelnika bardziej zrozumiała a przez to przydatna.
  • Item
    Creatio ex nihilo, continuatio, conservatio jako przejawy mocy Boga. Studium z metafizyki realistycznej na podstawie św. Tomasza z Akwinu "Quaestiones disputatae de potentia"
    (2019-06-19) Sulenta, Paulina
    Atrybut Boga, jakim jest moc, we współczesnej myśli filozoficznej wzbudza wiele kontrowersji i często poddawany jest dyskusji. Znaczący wklad, jaki św. Tomasz z Akwinu wniósł w określenie filozoficznego rozumienia mocy, a przede wszystkim komplementarność jego koncepcji wyrażająca się w ukazaniu mocy Boga jako elementu szerszej teorii stworzenia rzeczy ex nihilo, skłania ku temu, aby na podstawie tych dokonań w prezentowanej pracy przeprowadzić rozważania na temat tego, czy i w jaki sposob fakt istnienia, działania i trwania bytów przygodnych niesie w sobie informację dotyczącą Boskiej mocy i przysługujących jej własności. problem ten jest rozpatrywany z perspektywy egzystencjalnej teorii bytu, której zręby sformułował Akwinata, a którą współcześnie rozwinął M. A. Krąpiec. Przeprowadzone analizy wykazały, że poznawcze wyodrębnienie w Bogu nieskończenie aktualnej możności czynnej (mocy), stanowiącej zasadę Boskiego działania ad extra, od strony podmiotowej pozwala ostatecznie uzasadnić fakt, że Byt Absolutny jest przyczyną sprawczą stwórczą całej rzeczywistości. Stwórcze aktywności Boga: tzw. pierwsze stwarzanie, zachowywanie bytów w istnieniu oraz tzw. ciągłe stwarzanie wyrażające się w sprawianiu form-dusz ludzkich, z uwagi na jedność skutku Boskiego działania, jakim jest niepodzielne istnienie bytu, ukazują się nie jako odrębne akty-działania, ale jako trzy różne aspekty jednego aktu stwórczego. Boska moc jawi się jako ontyczna racja niezbędna dla rozumienia zaistnienia, trwania i działania bytów i dlatego namysł nad nią powinien stanowić istotny element systemu metafizyki realistycznej.
  • Item
    Świadomość, wolna wola, jaźń. Metafizyka Galena Strawsona
    (2019-06-19) Jarocki, Jacek
    Przedmiotem rozprawy doktorskiej jest myśl Galena Strawsona (ur. 1952), brytyjskiego filozofa, wieloletniego profesora Uniwersytetu w Oksfordzie. W wstępie przedstawiam przedmiot, cel i metodę pracy, a także zarysowuję sylwetkę biograficzną Galena Strawsona. Rozdział I poświęcony jest zagadnieniu świadomości. Omawiam w nim polemiki Strawsona z tzw. neobehawioryzmem, a następnie szczegółowo przedstawiam jego koncepcję monizmu fundamentalnego, potem zaś przechodzę do wyrastającej z poglądu teorii panpsychizmu. W zakończeniu dokonuję oceny wiarygodności tego pogladu i jego zgodności z danymi nauki. W rozdziale II podejmuję zagadnienie wolnej woli. W pierwszej kolejności przedstawiam argument Strawsona przeciwko wolności i moralnej odpowiedzialności, opierający się na niemożliwości samodeterminacji. następnie zajmuję się Strawsona fenomenologią wolności, w której przyjmuje on pogląd, iż poczucie wolności jest konieczne dla wolnego sprawstwa. W zakończeniu rozdziału staram się godzić obie tezy. Rozdział III poświęcony jest spekulatywnej koncepcji jaźni, zgodnie z którą człowiek jest zespołem metafizycznych mikropodmiotów doświadczeń. Omawiam również tzw. etykę epizodyczną. W zakończeniu próbuję przedstawić myśl Strawsona w szerszej - procesualnej_- ramie, a także odpowiedzieć na pytanie, jakie miejsce zajmuje on we współczesnej metafizyce.
  • Item
    Metodologia teologii w pismach Iana Graemego Barboura i Józefa Marii Bocheńskiego
    (2019-07-03) Polkowski, Łukasz
    W niniejszej pracy podjęliśmy się analizy języka teologii w oparciu o teksty Iana Graemego Barboura i Józefa Marii Bocheńskiego. Wyznaczyliśmy sobie dwa podstawowe cele: 1. Ustalenie kryteriów naukowości, które teologia powinna spełniać, aby zaslugiwać na miano racjonalnej z punktu widzenia logiki i metodologii nauk przyrodniczych. 2. Zbadanie, czy teologia te kryteria racjonalności spełnia. Na podstawie naszych badań doszliśmy do dwóch podstawowych konkluzji: 1. Barbour i Bocheński, mimo że wychodzą od różnych założeń i stosują odmienne metody, dochodzą do zbliżonych wniosków. Obydwaj pokazują, że nie ma żadnych sprzeczności pomiędzy naukami przyrodniczymi i teologią, przeciwnie teologia i nauki przyrodnicze spełniają podobne kryteria racjonalności. 2. Analiza metodologiczna teologii przyjmuje dwojaką postać: bądź teologia jest oceniania z punktu widzenia bezdyskusyjnych kryteriów naukowości, bądź porównywany jest stopień spełniania tych kryteriów przez teologię i nauki przyrodnicze. W tym drugim przypadku ocenie i dyskusji podlegają same proponowane kryteria naukowości. Okazuje się wówczas, że o wiarygodności teologii przesądza to, że spełnia ona pewne kryteria w nie mniejszym stopniu niż inne nauki, nawet jeśli ten stopień jest bezwzględnie niski.
  • Item
    Doradztwo filozoficzne. Problemy - tezy - kontrowersje
    (2019-11-13) Kistelska-Sikora, Helena Anna
    Doradztwo filozoficzne może być rozumiane jako rodzaj społecznej praktyki, w której filozoficzne teorie i narzędzia są używane po to, by pomóc ludziom w radzeniu sobie z ich codziennymi problemami. Zostało ono stworzone przez Gerda Achenbacha w 1981 roku, który założyć pierwszą praktykę filozoficzną w Niemczech. Aktualnie jest ono praktykowane na całym świecie. Celem dysertacji jest rekonstrukcja filozoficznych źródeł I założeń leżących u podstaw doradztwa. W pracy chcę odpowiedzieć na pytanie, co jest filozoficznego w doradztwie filozoficznym. Rekonstrukcja składa się z dwóch kroków: w pierwszym na podstawie literatury opisuję koncepcje i idee widoczne w praktyce doradztwa filozoficznego, zaś celem drugiego jest odnalezienie źródeł tych idei w historii filozofii. Moja praca składa się z czterech rozdziałów, w których opisuję tło historyczne doradztwa, analizuję koncepcje szczęścia, mądrości, moralności, cierpienia i sensu życia w doradztwie filozoficznym, rekonstruuję wizję natury ludzkiej w doradztwie (wolna wola, ludzka indywidualność, relacja między rozumem a uczuciami, duchowość i społeczny wymiar ludzkiego życia). Ostatni rozdział poświęcony jest wątpliwościom i pytaniom wobec doradztwa filozoficznego wynikającym z wcześniejszych analiz.
  • Item
    Wolność a obraza. Filozoficzne podstawy granic swobody artystycznej we współczesnej sztuce zaangażowanej
    (2019-11-27) Tryka, Barbara
    Współcześni artyści domagają się całkowitej swobody twórczej, nadając swojemu działaniu taką formę, że staje się ono przyczyną obrazy odbiorcy sztuki. Rodzi to pytania: czy i w jaki sposób człowiek (artysta) może pogodzić w życiu społecznym wolność z wymogiem nieobrażania? W jakim stopniu należy chronić wolność artysty, aby uniknąć sytuacji, w której jego działanie stanowi powód obrazy? Rozprawa obejmuje trzy części. Część I. "Wolność do (nie)obrażania?" zakłada, że moralnie wolni jesteśmy wtedy, kiedy nie obrażamy. Ponadto, rozważana jest kwestia ochrony jednostki przed obrazą, która pozwoliłaby uniknąć nieuzasadnionych ograniczeń i cenzury. Przedyskutowano więc zasadę krzywdy (the harm principle) i zasadę obrazy (the offence principle), kwestię obrazy uczuć religijnych oraz uzasadniono rozróżnienie między krytyką a obrazą. Część II. "Sztuka i artysta do (nie)obrażania?" dotyczy probematyki wolności artystycznej oraz odpowiedzialności moralnej i prawnej twórcy za obrazę, zuwzględnieniem kontekstu artystycznego i estetyczno-filozoficznego (m.in. problem przekraczania granic sztuki, przemian w teorii i praktyce artystycznej po awangardze, natury procesu twórczego), wyjaśnia złożoną relację pomiędzy moralnością a sztuką. Część III. "Obraza w sztuce: kontrowersje moralne, prawne i społeczne" to analiza i interpretacja wybranych działań artystycznych w kontekście problematyki obrazy.
  • Item
    On the Application of Norms within Driverless Cars
    (2019-12-04) Michael, Musielewicz
    In this dissertation, I will take up the question of whether driverless cars can be bearers of norms and are capable of being normative agents who can follow both legal and ethical norms. To answer this question we must first under take three interrelated tasks. The first is to begin by examining what they are. The second task is to see if they are agents, and if so if they are also normative agents. Then finally we must undertake the task of seeing what sort of ethics is well suited for these normative agents. To resolve these tasks I will begin with a survey of what a driverless car is and where we are going with the technology, in addition to the current regulatory framework concerning these devices. The next chapter will address the issues of these devices agency and see if they are normative agents. The final chapter continues from the previous chapter and address how ethics is typically used in regards to driverless cars and finds shortcoming with other methods proposed. Finally I conclude by adopting a target centered virtue ethics, which I believe to be better suited for driverless cars.
  • Item
    Koncepcja dobra wspólnego w ujęciu Mieczysława Alberta Krąpca. Studium z antropologii filozoficznej
    (2019-12-11) Ragan, Gabriel
    W każdej wspólnocie ludzkiej występuje problem jedności i harmonii działań poszczególnych jednostek. Pojawia się zatem pytanie: jak rozwiązywać konflikt interesów? Co jest istotne dla budowania harmonii w życiu i działaniu wspólnoty? Co jest podstawą istnienia wspólnoty? Zarówno Arystoteles, jak i Tomasz z Akwinu wskazują, że gdy istnieje wspólnota lub jakaś grupa ludzi, to podstawą ich jedności, nawet racją istnienia wspólnoty, jest coś, co ma charakter celu. To zaś, co ma charakter celu, jest dobrem i ono łączy ludzi - a jeśli to dobro zniknie, wtedy także znika racja społeczności. Cel ten nazywamy dobrem wspólnym. Ważne jest by uświadomić sobie, że koncepcje dobra wspólnego są powiązane z różnymi koncepcjami filozofii, a w sensie ścisłym z różnymi koncepcjami filozofii polityki. Te zaś z koncepcjami człowieka i społeczeństwa. Ponieważ te zagadnienia są ze sobą ściśle powiązane, stąd nic dziwnego, że mały błąd w początku pojmowania bytu ludzkiego pociąga za sobą błąd w rozumieniu społeczeństwa, a także samej polityki. W pracy w sposób szczególny zostanie przedstawiona koncepcja dobra wspólnego w ujęciu Mieczysława A. Krąpca, w której podstawą formowania się rozumienia dobra wspólnego jest koncepcja człowieka jako osoby wraz z odkryciem faktu transcendencji bytu ludzkiego tak w odniesieniu do przyrody, jak i społeczeństwa. Państwo dobra wspólnego to takie, które gwarantuje pełny rozwój człowieka jako osoby, tak w sferze materialnej, jak i duchowej.
  • Item
    The basis of human transcendence according to Mieczysław Albert Krąpiec
    (2019-12-11) Konye, Michael Nnamdi
    Główną tezą podejmowaną w tej rozprawie doktorskiej jest to, że ostateczna podstawa ludzkiej transcendencji jest zakorzeniona w metafizycznych zasadach bytu i działań człowieka jako osoby. Próba uzasadnienia tego twierdzenia pociągnęła za sobą kluczowe pytania dotyczące doświadczalnej, a także uzasadnione wyjaśnienia transcendencji człowieka w stosunku do przyrody i społeczeństwa. W poszukiwaniu satysfakcjonujących odpowiedzi badacz zastosował metodę analizy w celu ustalenia przedmiotu badania, a mianowicie ludzkiej transcendencji - w tekstach filozoficznych Krąpca. Stąd ustalona metoda wyjaśnienia metafizycznego, która szuka ostatecznych zasad, została wykorzystana do wyjaśnienia podstawy ludzkiej transcendencji w celu przedstawienia wybranych wymiarów ludzkiej transcendencji w stosunku do natury i społeczeństwa. Cała rozprawa składa się z dwóch części, a mianowicie: prezentacji i wyjaśnienia odkrytych faktów ludzkiej transcendencji (w pierwszym i drugim rozdziale); następnie demonstracja domen ludzkiej transcendencji i wreszcie pewne oznaki konsekwencji przyjęcia lub odrzucenia argumentów Krąpca o transcendencji ludzkiej (rozdział trzeci i czwarty). Wśród kluczowych wniosków wyciągniętych przez badacza wyróżnia się dowód, że człowiek wykracza poza naturę i społeczeństwo, ponieważ z jednej strony nie zawdzięcza swojej egzystencji (istnieniu) ani naturze, ani społeczeństwu. Z drugiej strony, w swoich skutecznych działaniach poznawczych i wolicjonalnych, człowiek wykracza także poza naturę i społeczeństwo w swoich osobistych poszukiwaniach prawdy, dobra i piękna.
  • Item
    Problem podmiotowości bytów w ekofilozofii Henryka Skolimowskiego - W poszukiwaniu podmiotowości jako transcendentalnej właściwości
    (2019-12-18) Barwicka, Anita
    Praca jest poświęcona filozoficznej analizie ekofilozofii Henryka Skolimowskiego w aspekcie podmiotowości. Pokazano uniezależnienie procesualnego podmiotu od świadomości, rozumności, decyzyjności, jak i bycia istotą żyjącą. Omówiono odrzucenie transcendentale ALIQUID, wskazano inne rozwiązania filozoficzne doprowadzające do działań opiekuńczych wobec przyrody. W pracy zauważono odmienne rozumienie racjonalności poszerzonej o elementy poznania intuicyjnego, kontemplacyjnego i mistycznego oraz przyjęcie nieklasycznego kryterium prawdziwości przez Skolimowskiego, a także zmianę rozumienia pojęcia tradycji, tożsamości, wolności. Prześledzono związki omawianej ekofilozofii z ewolucjonistami europejskimi, filozofią indyjską. Autorka pracy zaproponowała nowe ujęcie tematyki podmiotowości w świetle klasycznie europejsko rozumianych transcendentaliów, proponując uznanie podmiotowości za transcendentale. Podmiotowość uznano za jedną z egzystencjalnych charakterystyk bytu, określającą jeden z granicznych aspektów jego istnienia. Uznano, że afirmacja wszystkich transcendentaliów, a w szczególności dołączonej do nich podmiotowości, jest jednym z najbardziej generalnych i podstawowych sposobów wyrażania afirmacji istnienia i godności bytu. Taka afirmacja daje też metafizyczną rację dla postulatów ekofilozofii wobec współczesnej cywilizacji, jak również postulatów etyki wobec moralności bez uciekania się do rozwiązań panteistycznych. Zaproponowano nowy schemat porządkujący myślenie o podmiotowości i jej wartościowanie w oparciu o tradycyjną perspektywę filozoficzną.
  • Item
    Istota filozofii według Josefa Piepera
    (2020-02-05) Puzia, Robert
    Cel pracy polega na zbadaniu rozumienia istoty filozofii i przedmiotu poznania filozoficznego według Josefa Piepera. Pierwszy rozdział pokazuje osobę Josefa Piepera w kontekście niemieckiej filozofii oraz związki Piepera z filozofią klasyczną i filozofią św. Tomasz z Akwinu. W drugim rozdziale analizie poddane zostały aspekty formalne: metoda filozofowania Piepera, punkt wyjścia, zagadnienie poznania, odniesienie filozofii do tajemnicy jako specyficznego rozumienia filozofii w ujęciu Piepera oraz analiza zagadnienia filozofii platońskiej w ujęciu Piepera, aby wskazać na mądrość jako element determinujący istotę filozofii. W trzecim rozdziale analizie poddane zostaje zagadnienie rzeczywistości jako przedmiotu poznania filozoficznego. W badaniach Piepera pojawia się zagadnienie "prawdy rzeczy" (Warheit der Dinge). W rozdziale czwartym pojawia się pytanie o istotę filozofii chrześcijańskiej, która postuluje związek z poznaniem teologicznym. Stanowi to gwarancję całościowego rozumienia rzeczywistości. Według Piepera istota filozofii polega na poszukiwaniu i odkrywaniu prawdy o rzeczywistości w jej całościowym wymiarze.
  • Item
    Eksperymenty myślowe w filozofii: geneza, struktura, funkcje
    (2020-02-12) Biłgorajski, Piotr
    Celem pracy doktorskiej jest analiza eksperymentów myślowych w filozofii w aspekcie ich genezy, struktury i funkcji. Głównym problemem pracy jest pytanie o to, czym są eksperymenty myślowe oraz jakie jest ich znaczenie dla filozofii. Postawiony cel znajduje swoje odbicie w strukturze pracy, na którą składają się cztery rozdziały. Dwa pierwsze rozdziały, "Geneza eksperymentów myślowych" oraz "Funkcje eksperymentów myślowych", prezentują ogólne spojrzenie na historię i zastosowanie eksperymentów myślowych w różnych dziedzinach filozofii. Dwa ostatnie rozdziały, "Wyobrażeniowość eksperymentu myślowego" oraz "Kontrfaktyczność eksperymentu myślowego", poświęcone są szczegółówej analizie istotnych cech eksperymentu myślowego. Ich celem jest próba odpowiedzi na pytanie o znaczenie wyobrażeń w eksperymencie myślowym oraz sposób, w jaki eksperymenty myślowe mogą być narzędziem uzyskiwania wiedzy o tym, co metafizyczne możliwe.
  • Item
    Philosophy and Manipulation. An attempt to build a framework for a possible philosophy of manipulation
    (2020-02-12) Martinelli, Edoardo
    W przeciwieństwie do psychologii filozofia zawsze miała niewiele do powiedzenia na temat manipulacji. Literatura psychologiczna, zarówno popularna, jak i akademicka, jest pełna tekstów o manipulacji, jej technikach, sposobie działania, skutkach dla poszczególnych osób oraz społeczeństwa, Z drugiej strony filozofia zawsze wykazywała mniejsze zainteresowanie manipulacją. Niniejsza praca dotyczy związków filozofii i manipulacji, a ściślej mówiąc, tego, w jaki sposób możemy badać manipulację przez pryzmat filozofii. Nie omawia sposobów działania manipulacji, lecz ma na celu podkreślenie jej filozoficznych aspektów i odpowiedź na niektóre pytania dotyczące tego zjawiska, na przykład: a) czy istnieje coś, co możemy nazwać manipulacją? b) jeśli tak, to jak możemy zdefiniować ją filozoficznie? c) czym manipulacja różni się od przymusu, perswazji, wyzysku, wywierania wpływu i propagandy? d) czy są jakieś moralne konsekwencje manipulacji? e) czy można określić filozofię manipulacji? Celem jest przede wszystkim wypełnienie istniejącej w badaniach luki, gdyż, jak stwierdzono powyżej, istnieje niewiele prac filozoficznych na temat manipulacji, a relacje między manipulacją a filozofią stanowią stosunkowo nowy kierunek badań.
  • Item
    Ethical analysis of religious violence in the contemporary debates on terrorism
    (2021-04-28) Chukwuebuka Ohaekwusi, Anthony
    Przedstawiona dysertacja jest próbą analizy moralnych podstaw przemocy religijnej, a także ich implikacji na podstawie debaty dotyczącej współczesnego terroryzmu. Otwiera to drogę wielu dyskusjom i intelektualnym poszukiwaniom, dotyczącym złożonej relacji pomiędzy religią a przemocą, która stała się wspólnym doświadczeniem tradycji religijnej. Rozdział pierwszy jest próbą wyjaśnienia i przedstawienia historii przemocy religijnej. W rozdziale drugim debatuje się nad tym, czy religia jest z natury brutalna, czy też nie. Rozdział trzeci prezentuje analizę roli religii we współczesnym terroryzmie. Rozdział czwarty rozważa różne sposoby usprawiedliwienia terroryzmu religijnego i środki zaradcze stosowane w celu jego uniknięcia. Rozdział piąty prezentuje moralne implikacje i wyzwania tego religijnego problemu przez naświetlenie stanowisk różnych badaczy w aspekcie tyki przemocy. Rozprawa pokazuje, że "potworna" przemoc może być popełniana przez "przerażająco normalne" jednostki. Ta idea może być lepiej wyrażona w tej analizie jako "bezduszne podkreślenie inności", które ujawnia centralne znaczenie "osoby" w etyce przemocy i ukazuje niebezpieczeństwo odrzucenia norm personalistycznych w relacjach międzyludzkich. Z całości rozważań można wyprowadzić wniosek, że przemoc zaczyna się wraz z konceptualizacją "innego" w kontekście "mimetycznej rywalizacji" "nas przeciwko nim" jako moralnemu rozumieniu "innego" w intersubiektywnych relacjach "Jednego i innego". Przez wskazanie "złotej reguły" jako odpowiadającej w etyce religijnemu odrzuceniu przemocy, rozprawa wzywa do odnowienia etyki personalistycznej w przekonaniach i praktykach religijnych, co pomogłoby znaleźć rozwiązania problemów teoretycznych i praktycznych wywoływanych przez przemoc religijną.
  • Item
    The Conception of Realistic Metaphysics according to Mieczysław Albert Krąpiec
    (2021-04-28) Ekeocha, Kingsley Chidiebere
    This work presents Mieczysław A. Krąpiec’s metaphysics as a proposal for doing realistic metaphysics in our contemporary philosophical era. Krąpiec’s proposal comes at the backdrop of ridicule, subjugation and outright rejection of the Aristotelian-Thomistic classical model of philosophizing. In place of this ‘original’ way of philosophizing, the Cartesian, Kantian, positivist and linguistic models assumed more dominant positions in the agora or philosophical space since the 17th century. The effects of this dominance was that classical metaphysics would either give way to more scientistic models of rational thinking or would be the subservient to other philosophical disciplines which are more aligned to the demands of the methodological precision of contemporary science. Krąpiec, therefore, perceived the need for a revamping and re­ instating of classical metaphysics as the integrating hegemony of all philosophical disciplines. This proposal is what is referred to as Realistic Metaphysics. This dissertation dubbed the Cartesian, Kantian, positivist and linguistic demands into what is referred to as the “possibility” and “scientificity” questions. This dissertation, therefore, is a re-construction of the whole of Krąpiec’s metaphysics as a response to the possibility and scientificity questions. W pracy Autor przedstawia metafizykę Mieczysława A. Krąpca jako współczesną propozycję metafizyki realistycznej. Koncepcja Krąpca została sformułowana w kontekście nowożytnego i współczesnego odrzucenia arystotelesowsko-tomistycznego modelu filozofowania. W miejsce tego „oryginalnego” sposobu filozofowania, od XVII wieku na agorze debaty filozoficznej dominującą pozycję uzyskały takie modele, jak: kartezjański, kantowski, pozytywistyczny i lingwistyczny. Skutkiem tej dominacji było to, że klasyczna metafizyka albo ustąpiła miejsca bardziej scjentystycznym modelom racjonalnego myślenia, albo została podporządkowana innym dyscyplinom filozoficznym, które są bardziej dostosowane do wymogów metodologicznej ścisłości współczesnej nauki. Dlatego Krąpiec dostrzegał potrzebę przebudowy i przywrócenia klasycznej metafizyki jako dziedziny integrującej wszystkie dyscypliny filozoficzne. Tego rodzaju propozycję określił on mianem metafizyki realistycznej. W ukazaniu specyfiki ujęcia Krąpca, autor odwołał się do postulatów kartezjańskich, kantowskich, pozytywistycznych i lingwistycznych, odnoszących się do pytań dotyczących „możliwości” i „naukowości” metafizyki. Z tego względu przedkładana rozprawa jest próbą rekonstrukcji całej metafizyki Krąpca jako odpowiedzi na pytania o możliwość i naukowość metafizyki.
  • Item
    Josepha Owensa koncepcja metafizyki istnienia
    (2022-06-01) Juszkiewicz, Wojciech
    Przedmiotem dysertacji doktorskiej jest Josepha Owensa koncepcja metafizyki istnienia. Joseph Owens CSsR (1908-2005) to uczeń Etienne Gilsona, związany z Pontifical Institute of Mediaeval Studies w Toronto. Celem pracy jest analiza i rekonstrukcja koncepcji metafizyki Owensa. Należy odpowiedzieć na pytanie, czy Owens, jako historyk filozofii, poprzestaje w swoich rozważaniach jedynie na historycznej analizie poglądów Arystotelesa i Tomasza z Akwinu, czy twórczo je rozwija? W związku z tym należy wskazać, czy Owens jest również metafizykiem. Zwrócić należy także uwagę na wpływ, jaki na filozofię Owensa wywarło chrześcijaństwo. Zaproponowana przez Owensa koncepcja metafizyki opiera się na filozofii Arystotelesa oraz Tomasza z Akwinu. Owens jednak nie pozostaje jedynie na płaszczyźnie historycznej, lecz buduje własną koncepcję metafizyki. W konstrukcji metafizyki punktem wyjścia dla Owensa jest realnie istniejący byt dany w doświadczeniu zmysłowym. The subject of this doctoral dissertation is Joseph Owens’ conception of the metaphysics of existence. Joseph Owens (1908-2005) was a student of Etienne Gilson and taughfphilosophy at the Pontifical Institute of Mediaeval Studies. The aim of this work is to analyze and reconstruct the conception of his metaphysics. The question that needs to be answered is whether Owens, as a historian of philosophy, in his reflections focuses on the historical analysis of the views of Aristotle and Thomas Aquinas,, or whether he creatively develops them. Hence, the question arises whether or not Owens is also a metaphysician. Attention should also be paid to the influence that Christianity has had on Owens’ philosophy. The conception of| metaphysics proposed by Owens is based on the philosophy of Aristotle and Thomas Aquinas. Owens, however, does not focus only on historical aspects, but builds his own conception of metaphysics. In the construction of metaphysics, the starting point for Owens’ is a really existing being given in sensual experience.