Artykuły naukowe (WNS)

Permanent URI for this collection

https://hdl.handle.net/20.500.12153/122

Browse

Browsing Artykuły naukowe (WNS) by browse.metadata.rights "Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International"

Now showing 1 - 20 of 24
  • Item
  • Item
    Bank pobożny w Zamościu w XVII-XVIII wieku
    (Wydawnictwo KUL, 2008) Partyka, Wiesław
    Die den jeweiligen Ordinatsherren, angefangen mit Kanzler Jan Zamoyski, obliegende Wohlfahrtspfl ege wurde im 17.-18. Jahrhundert in Zamość von verschiedenen Institutionen ausgeübt. Eine dieser Einrichtungen war die 1601 von Jan Zamoyski gegründete Bank Pobożny („Fromme Bank”). Hierbei handelte es sich um eine Aushilfs- und Darlehenskasse, die die Bürger von Zamość sowie die Studenten der dortigen Akademie unterstützen sollte. Trotz anfänglicher Schwierigkeiten mit dem Beginn der eigentlichen Tätigkeit dieser Institution erfüllte sie, besonders im 18. Jahrhundert, durchaus ihre Rolle und leiste den Bürgeren von Zamość häufi ge Unterstützung. Von großer Bedeutung für ihr reibungsloses Funktionieren erwiesen sich die mit der Akademie von Zamość und der Stiftskirche verbundenen Kreise sowie die städtischen Behörden. Es waren gerade Vertreter dieser Kreise, die dem Willen des Stifters entsprechend die Rolle von Kuratoren der Frommen Bank übernahmen. Aus ihrem Kreis wählten sie dann die sogenannten Provisoren, die die Bank direkt leiteten und über ihre Tätigkeit Rechenschaft ablegen mussten. Der Grundgedanke bestand in der Gewährung kleinerer und niedrig verzinster Darlehen für den Zeitraum eines Jahre, wobei diese Grundsätze allerdings mit der Zeit gewissen Veränderungen unterlagen. Dank des Engagements zahlreicher Kreise, u.a. der Familie Zamoyski, der Infulaten-Dekane, der Professoren der Akademie und der Stadtverwaltung, überdauerte die Fromme Bank und diente den Bewohnern von Zamość bis zu den Polnischen Teilungen. Daher verdienen sowohl diese Einrichtung, als eine der wenigen dieser Art, die im 17.-18. Jahrhundert in den polnischen Gebieten wirkten, als auch ihr Gründer sowie die späteren Wohltäter unsere Erinnerung und Anerkennung.
  • Item
  • Item
    Bractwa charytatywne w Polsce od średniowiecza do końca XVIII wieku
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Surdacki, Marian
    Jedną z instytucji, oprócz szkół i szpitali, jaka w minionych wiekach odgrywała ważną rolę w życiu poszczególnych parafii, miast i wsi, były bractwa religijne. Były to stowarzyszenia – wspólnoty przykościelne, posiadające osobowość prawną, zrzeszające ludzi w celach religijnych bez względu na płeć i pochodzenie społeczne. Różnego rodzaju organizacje brackie, w tym o charakterze dobroczynno-opiekuńczym, stały się na Zachodzie zjawiskiem powszechnym w XI-XV w. W oparciu o wzory zachodnioeuropejskie w XIII w. zaczęły się także korzenić na ziemiach polskich. Najstarsze tradycje spośród świeckich stowarzyszeń charytatywnych na ziemiach polskich posiadają bractwa szpitalne (fraternitas hospitales). Miały one na celu dostarczanie ludzi, którzy bardzo często oddawali się pracy w szeroko zakreślonej działalności szpitalnictwa średniowiecznego. Niektóre z nich nawet fundowały i prowadziły szpitale. Tak jak i wszystkie inne bractwa religijne, najwcześniej, bo już w XIII w., pojawiły się na Śląsku. W grupie bractw szpitalnych szczególne miejsce zajmowało świeckie bractwo Świętego Ducha, związane ze szpitalami prowadzonymi przez zakon pod tym samym wezwaniem, tzw. duchaków. Dużo bardziej rozpowszechnione były na ziemiach polskich konfraternie ubogich. Nastawione wybitnie na działalność charytatywną swoim zasięgiem objęły prawie wszystkie ziemie Rzeczypospolitej. Ich największy rozkwit przypadł przede wszystkim na XV i początki XVI w. Bractwa ubogich rozwijały się w miarę równomiernie pod względem chronologii na całości ziem państwa polskiego. Bractwa te sprawowały pełną kontrolę nad życiem każdego żebraka przebywającego w mieście, regulowały rewiry i procedurę żebrania, nadzorowały zachowanie ubogich. Za główny obowiązek bractwa ubogich przyjęły opiekę nad chorymi w szpitalach i ich domach. Powinnością braci była też troska o zapewnienie zmarłym, zwłaszcza ubogim i bezdomnym, chrześcijańskiego pochówku i pogrzebu, a także odprawianie za nich modlitw. W atmosferze reform Soboru Trydenckiego (1545-1563), nastąpił w Polsce ponowny żywiołowy rozwój bractw religijnych. Najważniejszym z nowych stowarzyszeń charytatywnych było bractwo miłosierdzia, zakładane w końcu XVI w. przez kaznodzieję jezuitę Piotra Skargę. Pierwsze wzorcowe bractwo miłosierdzia zorganizował P. Skarga, w 1584 r. przy jezuickim kościele św. Barbary w Krakowie. Na jego wzór powstały następne w najważniejszych miastach Rzeczypospolitej, m.in. w Wilnie, Warszawie, Poznaniu, Pułtusku, Łowiczu, Lwowie, Zamościu, Rzeszowie, Lublinie, Przemyślu. Okres rozwoju bractw miłosierdzia przypadł na koniec XVI i początek XVII w., później organizacje te stopniowo zanikały i ulegały zapomnieniu. W nowym, oświeceniowym duchu ideę bractw miłosierdzia Piotra Skargi odnowił w latach 70. XVIII w. biskup, późniejszy prymas, Michał Jerzy Poniatowski. Nie miały to być jedne z wielu bractw, lecz bractwa, którym inne miały być „subordynowane”. Poniatowski inkorporował do nich wszystkie dotychczasowe konfraternie dewocyjne wraz z ich funduszami, wykorzystywanymi odtąd do celów nie tyle pobożnych, ile użytecznych społecznie. Odrodzone w dobie pierwszego rozbioru bractwa miłosierdzia, w porównaniu do wcześniejszego prototypu, z uwagi na obowiązek zakładania ich przy każdej parafii, posiadały bardziej powszechny i uniwersalny charakter, realizowały bardziej różnorodną działalność charytatywno-społeczną, również edukacyjną. Oprócz wyżej wymienionych, najbardziej znanych i rozpowszechnionych bractw charytatywnych, na ziemiach polskich w średniowieczu i czasach nowożytnych działało wiele innych stowarzyszeń o charakterze dobroczynnym. Były to: bractwa kapłańskie, bractwa dobrej śmierci, bractwa pogrzebowe, bractwa św. Barbary, bractwo, św. Łazarza, bractwo św. Rocha, bractwo św. Sebastiana, bractwo św. Benona, bractwo św. Mikołaja czy św. Jakuba. Działalnością charytatywną zajmowały się również niektóre bractwa dewocyjne. Wprawdzie koncentrowały się przede wszystkim na odprawianiu różnych form kultu, to jednak w wielu z nich statuty wprost zalecały członkom czynienie odpowiednich aktów miłosierdzia wobec bliźnich. Najbardziej na tym polu wyróżniało się bractwo literackie. Religious brotherhoods were one of the institutions, apart from schools and hospitals, which in past centuries played an important role in the lives of individual parishes, towns and villages. They were associations – church communities, with legal personality, bringing together people for religious purposes, regardless of gender and social origin. Different kinds of brotherhoods, including the ones of charitable and protective nature became a common phenomenon between the 11th and the 15th centuries in the West. In the thirteenth century, they also began to take hold on Polish soil, referring to Western patterns. Hospital fraternities (fraternitas hospitales) have the oldest tradition of secular charities in the Polish land. Their aim was to provide people, who often did the activities connected with the medieval hospital. Some of them even founded and ran hospitals. Just like all other religious brotherhoods, at the earliest, in the thirteenth century, they appeared in Silesia. In the group of hospital fraternities the brotherhood of the Holy Spirit played a special role. That brotherhood was associated only with hospitals run by the Order of the same name, so-called ‘duchaki’. Brotherhoods of the poor were far more common in the Polish land. Their main aim was to focus on charitable activities and they encompassed almost all the lands of the Polish Republic. Their heyday was primarily in the fifteenth and the early sixteenth century. Brotherhoods of the poor developed evenly in terms of chronology in the whole land of the Polish state. Those fraternities exercised complete control over the lives of every beggar who was in the town; they regulated districts, begging procedures and oversaw the behaviour of the poor. The chief duty of brotherhoods of the poor was to take care of the sick in hospitals and their homes. The duty of brothers was also a concern for the dead, especially the poor and homeless, Christian burial and funeral as well as the prayers for those whom they took care of. In the atmosphere of the reforms of the Council of Trent (1545-1563), religious brotherhoods began again spontaneously developing in Poland. The most important of the new brotherhoods of charity was a brotherhood of mercy, established at the end of the sixteenth century by the preacher Jesuit Piotr Skarga. The first model brotherhood of mercy was organized by Skarga in 1584, and it was attached to the Jesuit Church of St. Barbara in Krakow. Other brotherhoods, based on Skarga’s pattern, were formed in major cities of the Polish Republic, including Vilnius, Warsaw, Poznań, Pułtusk, Łowicz, Lviv, Zamość, Rzeszów, Lublin, Przemyśl. The period of the development of brotherhoods of mercy occurred in the late sixteenth and early seventeenth century. Then those organizations gradually disappeared and were forgotten. The idea of Piotr Skarga’s brotherhoods of mercy was renewed in the new spirit of the Enlightenment in the 1770s by Bishop, later Primate Michał Jerzy Poniatowki. They were not to be one of many brotherhoods, but the ones to which the others were to be “subordinate”. Poniatowski incorporated all the previous devotional confraternities into them, along with their funds, used henceforth for the purpose not so much pious as socially useful. Reborn in the era of the first partition, brotherhoods of mercy, compared to their earlier prototype, due to the obligation of establishing them at every parish, had a more common and universal character, and were involved in more diverse charitable, social and educational activities. Apart from the above mentioned brotherhoods of charity, which were the most famous and widespread in the Polish land in the Middle Ages and modern times, there were a number of other charitable associations. Those were: brotherhoods of priests, brotherhoods of good death, funeral brotherhoods, brotherhoods of St. Barbara, brotherhoods of St. Lazarus, brotherhoods of St. Roch, brotherhoods of St. Sebastian, brotherhoods of St. Benon, brotherhoods of St. Nicholas and St. Jacob. Some devotional brotherhoods also dealt with charity. Although they mainly focused on the celebration of different forms of worship, the statutes of many explicitly advocated doing the acts of mercy toward other people. A brotherhood which stood out in this field was the literary one.
  • Item
    Ceremonie religijne w parafii Urzędów w XVII-XVIII wieku
    (Wydawnictwo KUL, 2007) Surdacki, Marian
    Ein sehr wichtiges Ereignis mit religiösem und sozio-moralischem Charakter stellten in der altpolnischen Zeit die Taufen dar. Die in den Matrikelbüchern enthaltenen Schilderungen der Prozedur und der mit der Spendung des ersten Sakraments verbundenen Zeremonien liefern einen vorzüglichen Beitrag zum Kennenlernen des täglichen Lebens, der Bräuche, der zwischenmenschlichen und familiären Verhältnisse, der Sozialstruktur der Bewohner von Urzędów sowie ihrer Kontakte mit den umliegenden Dörfern und Städten. Urzędów erhielt als königliche Stadt im Jahre 1405 von König Władysław Jagiełło die Stadtrechte verliehen. Die schon vor 1425 existierende Pfarrei Urzędów gehörte in den besprochenen Jahrhunderten zum Dekanat Urzędów, zum ArchidiakonatZawichost und zur Diözese Kraków. Das Sakrament der Taufe wurde in der Pfarrkirche gespendet, zu völlig zufälligen Zeitpunkten – sowohl am Sonntag als auch an Arbeitstagen. Falls das Leben des neugeborenen Kindes bedroht war, spendeten ihm die Priester auch in der Privatwohnung der Eltern die Taufe – ohne die Anwesenheit von Taufpaten und ohne die gebührende Zeremonie, d.h. die sogenannte Wassertaufe. Nach einiger Zeit fand dann in der Kirche eine diese Nottaufe ergänzende Zeremonie statt. In den dreißiger bis vierziger Jahren des 18. Jahrhunderts bekamen die Kinder zwei und manchmal auch mehr Pateneltern. Massenhaft wurden Geistliche als männliche Taufpaten gewählt, und zwar unabhängig vom ausgeübten Beruf und vom materiellen Status der Eltern des Kindes. Allgemein verbreitet war es auch, möglichst wohlhabende Bürger als Taufpaten auszuwählen, z.B. Beamte und Vertreter der Zünfte. Eine besondere und erstaunlich zahlreiche Kategorie der zu Taufpaten der Kinder von Urzędów berufenen Personen bildeten die in der Umgebung und auch weiter entfernt wohnenden Adligen sowie die in Urzędów stationierten Soldaten königlicher und privater Heeresteile. Überraschend sind die Informationen über jüdischen Mädchen gespendete Taufen. Noch bessere Möglichkeiten als im Falle der Taufen, das Bild des täglichen Lebens der Bewohner von Urzędów zu rekonstruieren, bieten die Schilderungen der mit der Eheschließung verbundenen Bräuche und Umstände. Die meisten Heiraten fanden im Januar und Februar sowie im Oktober statt. Nur ganz selten wurde das Sakrament der Ehe in der Frühjahrs- und Sommerszeit sowie im September gespendet. Die Organisierung und Verschiebung der Eheschließung vor allem in die Herbst- und Wintermonate kann durch die Häufung jahreszeitlicher Feldarbeiten im Frühjahr und Sommer erklärt werden, mit denen die größtenteils von der Landwirtschaft lebende Bevölkerung von Urzędów belastet war. Die erhaltenen Bücher begründen die Ansicht, dass die sozialen Barrieren, der Grad des materiellen Wohlstandes sowie die territoriale Herkunft für die Eheschließung von entscheidender Bedeutung waren. Die Bürger von Urzędów beiderlei Geschlechts wählten sich ihre Lebenspartner meistens unter ihren Mitbewohnern aus, wobei darauf geachtet wurde, dass dies jeweils Personen mit ähnlichem sozialem Status waren. Die reichsten Jungfrauen aus den ehrbarsten Familien von Urzędów schlossen aber auch oft die Ehe mit Bürgern anderer Städte, z.B. aus Lublin, um die gesellschaftlichen Aspirationen ihrer Eltern zu befriedigen. Im Durchschnitt schlossen pro Jahr etwa 12 Paare die Ehe, aber mit jedem Jahr wies dieser Durchschnittswert eine wachsende Tendenz auf, die fast bis zum Ende des 18. Jahrhunderts aufrechterhalten wurde. Große Bedeutung maßen die künftigen Eheleute auch dem sozialen Status ihrer Trauzeugen bei; sie waren bemüht, dafür Personen auszuwählen, welche wichtige Funktionen erfüllten. Es herrschte geradezu eine Art Mode oder Brauch, Vertreter der Behörden oder der städtischen Eliten als Trauzeugen zu bitten, und zwar unabhängig vom Wohlstand der Neuvermählten. In den Jahren 1797-1804 starben in Urzędów 443 Personen. Im Durchschnitt starben damals jährlich 69 Personen in der Pfarrei. Die größte Ernte hielt der Tod im Januar, April, März, Dezember und Februar, d.h. im Winter und im Vorfrühling. Die Kindersterblichkeit war vom heutigen Gesichtspunkt aus betrachtet unvorstellbar hoch, besonders was die jüngsten betraf: die Neugeborenen und die Säuglinge. Die verstorbenen Pfarreimitglieder wurden auf dem Friedhof gleich neben der Pfarrkirche beigesetzt und dann, schon von Anfang des 19. Jahrhunderts an, auf dem neuen Friedhof an der Straße nach Dzierzkowice. Verstorbene Heiminsassen wurden auf dem Spitalfriedhof an der Heilig-Geist- Kirche beigesetzt.
  • Item
    Działalność charytatywna zakonów żeńskich w Polsce do końca XVIII wieku
    (Wydawnictwo KUL, 2015) Surdacki, Marian
    Rozwój szpitalnictwa w państwie polskim związany był z przyjęciem chrztu, rozwojem chrześcijaństwa i organizacji kościelnej, przede wszystkim zaś przybyciem zakonów. Ogromną rolę w działalności charytatywnej, zwłaszcza w średniowieczu odegrały przede wszystkim zakony męskie, z kolei w czasach nowożytnych ogromne znaczenie w tym względzie posiadały żeńskie zgromadzenia charytatywno-szpitalne. Gdy chodzi o zakony kobiece w średniowieczu najwcześniej w prowadzenie szpitali i dzieło miłosierdzia angażowały się mniszki benedyktyńskie i cysterskie, choć nie była to ich główna misja i charyzmat. Czasami szpitale prowadziły też siostry klaryski z II zakonu franciszkańskiego, magdalenki i brygidki, w dużo zaś większym stopniu beginki, luźne grupy kobiet trzymające się najczęściej kościołów dominikańskich czy franciszkańskich oraz reguł życia wspólnotowego, czyli tzw. trzeciego zakonu. Najważniejszym jednak okazało się zgromadzenie sióstr kanoniczek św. Ducha (duchaczki), które od początku XIII w. prowadziło wraz z męską gałęzią tego zakonu wielki, największy i najważniejszy aż do Oświecenia na ziemiach polskich, szpital św. Ducha w Krakowie, specjalizujący się w opiece nad dziećmi porzuconymi. Wielki rozwój żeńskich dobroczynnych zgromadzeń zakonnych nastąpił po zakończeniu Soboru Trydenckiego (1545-1563). Niewątpliwie najważniejszym z nich były założone w przez Wincentego a Paulo w Paryżu w 1633 r. siostry miłosierdzia tzw. szarytki. W Polsce posiadały one aż 29 domów, przy których prowadziły szpitale, sierocińce i szkoły dla dziewcząt, także biednych. Podobną aktywność, choć w nieco mniejszej skali wykazywały powstałe w Braniewie siostry katarzynki, założone w 1571 r. przez Reginę Protman. Działalnością charytatywną w Rzeczypospolitej zajmowały się ponadto siostry prezentki (utworzone w Krakowie w latach dwudziestych XVII w. przez Zofię Czeską), wizytki (od św. Franciszka Salezego –1601 r., Genewa,) oraz mariawitki założone w 1737 r. w Wilnie przez Stefana Turczynowicza. Oprócz wymienionych, dzieło miłosierdzia rozwijało, na marginesie swojej zasadniczej misji, większość niecharytatywnych żeńskich zgromadzeń zakonnych istniejących na terenach państwa polskiego w okresie przedrozbiorowym. The development of hospital services in the Polish State was associated with baptism, the development of Christianity and church organization, and above all, the arrival of religious orders. In the Middle Ages, male religious orders played a huge role in charitable activities, while in modern times female congregations dealing with charity and hospital services were of great importance in that regard. As for female religious orders in the Middle Ages, the Benedictine and Cistercian nuns were the first ones who were engaged in running hospitals and charity work, although it was not their primary mission and charisma. Sometimes hospitals were also run by the Poor Clare Sisters of the Second Franciscan Order, the Magdalene Sisters, the Bridgettine Sisters, and primarily by the Beguines, loose groups of women who were close mostly to Dominican and Franciscan churches and the rules of community life, that is the Third Order. The most important congregation, however, turned out to be the Sisters Canonesses of the Holy Spirit (duchaczki in Polish), who from the beginning of the thirteenth century run, along with the male branch of the Order, Holy Spirit hospital in Cracow, which specialized in the care of abandoned children and was the largest and the most important one in Poland until the Enlightenment. The great development of charitable female religious congregations occurred after the Council of Trent (1545-1563). Undoubtedly, the most significant of which were the Sisters of Charity (so-called szarytki in Polish) founded by St. Vincent de Paul in Paris in 1633. In Poland, they had 29 houses, where they ran hospitals, orphanages and schools for girls, including the poor. Similar activities, although at a smaller scale, were done by the Sisters of St. Catherine from Braniewo, founded in 1571 by Regina Protman. In addition, charitable activities were undertaken by the Congregation of the Virgins of the Presentation of the Blessed Virgin Mary (founded in Cracow in the 1620s by Zofia Czeska), the Visitation Sisters (founded by St. Francis de Sales -1601, Geneva,) and the Mariavites founded in 1737 by Stefan Turczynowicz in Vilnius. Apart from the above mentioned orders, the work of mercy was developed, on the margins of its core mission, by most non-charitable female religious congregations existing in Poland in the period before the partitions.
  • Item
    Elementy wizerunku medialnego w internetowych serwisach plotkarskich w świetle badań ankietowych
    (Wydawnictwo Akademii Bialskiej Nauk Stosowanych im. Jana Pawła II, 2013) Gruchoła, Małgorzata; Kruczek, Ewelina
    Celem publikacji jest ustalenie stanu wiedzy na temat internetowych serwisów plotkarskich. Po wstępnych rozważaniach terminologicznych zostały zaprezentowane wyniki badań ankietowych. Ich celem była analiza ogólnej wiedzy i opinii respondentów na temat ww. serwisów oraz ich roli w kreowaniu wizerunku medialnego. W artykule zastosowano metodę analityczno-syntetyczną oraz sondaż diagnostyczny. Zjawisko kreowania wizerunku medialnego za pomocą internetowych serwisów plotkarskich jest tak samo nowe jak i same portale. Bazuje ono na wiedzy potocznej, a więc subiektywnej i chaotycznej. Służy celom doraźnym. Opiera się na uogólnieniach, często na naukowych pseudoautorytetach, nie prowadzi do wiedzy teoretycznej oraz nie służy ogólnemu poznaniu świata. Wykreowany wizerunek bywa błędny, zawodny, szablonowy i stereotypowy. W Polsce działa kilkanaście serwisów plotkarskich, na których treść większości newsów pokrywa się. Główną domeną wielu celebrytów jest zasada: „nie ważne jak o tobie mówią, ważne żeby w ogóle mówili”. Wyniki przeprowadzonej ankiety nie zaskoczyły jej autorów. Polacy czytają internetowe serwisy plotkarskie. Orientują się w ich tematyce. Potępiają wszelkie przejawy łamania podstawowych zasad moralnych. Pod wpływem przeczytanych plotek respondenci starają się ocenić daną osobę publiczną, realizując jeden z główniejszych celów analizowanych portali. Wyrabiają sobie zdanie na temat danej osoby i potem świadomie lub nie, w kontaktach z przyjaciółmi przenoszą te opinie dalej. Ankietowani uznali również, że kontrowersyjnym zachowaniem jest ukazywanie swojej prywatności. Chociaż po takich oryginalnych doniesieniach najbardziej zapamiętują danego celebrytę. Przeprowadzone badania dowiodły, iż internetowe serwisy plotkarskie w pewnym stopniu kreują wizerunki medialne celebrytów. Internauci oceniając osobę biorą pod uwagę newsy, niekoniecznie pozytywne, zamieszczane na internetowych serwisach portalach. The paper’s objective is determination of knowledge status regarding gossip websites. After preliminary ter minological considerations, survey results have been presented. Their objective was analysis of the general knowledge and opinion of respondents on the above mentioned websites and their role in creation of image in the media. Analytic and synthetic method and diagnostic poll was used in the article. The phenomenon of image creation in the media by means of gossip websites is as new as websites themselves. It is based on common knowledge, therefore is subjective and chaotic. It serves ad-hoc objectives. It is based on generalisations, frequen tly on scientific pseudo-authorities, does not lead to theoretical knowledge and does not serve the general world cognition. The created image is sometimes false, elusive, trite and stereotypical. Several gossip websites operate in Poland. The content of majority of their news overlaps. Domain of many celebrities is the principle: “it is not important how people talk about how; it is important that they talk about you” Results of the survey have not surprised its authors. Poles read gossip websites. They know their subject area. They decry any symptoms of breaking the basic moral values. Under the influence of read gossips, respondents try to asses a given public person, thereby realizing one of the major objectives of the analysed websites. They built opinion regarding a given person and then consciously or not, pass the opinion in social contacts. The respondent also acknowledged that revealing of one’s privacy is controversial behaviour. However, after hearing such original news, they remember more a given celebrity. The conducted research has proven that gossip websites to some degree create celebrity image in the media. Internet users assess a person taking into consideration not necessarily positive news inserted on gossip websites.
  • Item
    Infirmeria Świętego Ducha w Rzymie w XVII-XVIII wielu. Perspektywy badawcze
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Surdacki, Marian
    Szpital Świętego Ducha w Rzymie, ufundowany w 1198 r, przez papieża Innocentego III, a zarządzany przez szpitalny zakon Świętego Ducha, był największą placówką charytatywną w Europie w średniowieczu i czasach nowożytnych. Aż do zjednoczenia Włoch pełnił dwie funkcje: przytułku dla podrzutków (brefotrofium) oraz szpitala-lecznicy dla chorych (infirmeria). Funkcja opiekuńcza Szpitala Świętego Ducha, jako przytułku dla dzieci porzuconych, została już kompleksowo zbadana i opracowana przez piszącego te słowa (Dzieci porzucone w Szpitalu Świętego Ducha w Rzymie w XVIII wieku, Lublin 1998; Il brefotrofio dell’Ospedale di Santo Spirito in Roma nel XVIII secolo, Conferenze 115, Varsavia - Roma 2002). W przeciwieństwie do brefotrofium, w dotychczasowych badaniach brak jest nie tylko szczegółowych studiów, ale i przyczynkarskich artykułów naukowych poświęconych infirmerii szpitala Św. Ducha w Rzymie w jakimkolwiek okresie. Z tego względu warto pokusić się o opracowanie drugiej części szpitala rzymskiego, pełniącej funkcję lecznicy dla chorych. Takie badania zamierza podjąć autor tego artykułu. Szpital Świętego Ducha był lecznicą wielooddziałową i wielofunkcyjną, przystosowaną do kuracji różnorodnych chorób, co wtedy było zjawiskiem wyjątkowym. Badania mają wykazać w jakim stopniu infirmeria rzymska, stosująca innowacyjne i prekursorskie rozwiązania w leczeniu chorych, miała inspiracyjny i modelowy wpływ na rozwój medycyny i kształtowanie się nowoczesnego szpitala europejskiego. Powstanie monografii infirmerii szpitala Św. Ducha byłoby pionierskim osiągnięciem, a szpital doczeka się integralnego – dwuczęściowego opracowania dwu odrębnych instytucji, znajdujących się w tym samym kompleksie budowlanym. Badania mają ukazać infirmerię Św. Ducha w kontekście przemian modelu opieki medycznej i społecznej na tle „rewolucji” naukowych XVII i XVIIII w. i zachodzących przemian w Europie przełomu XVIII i XIX w. The Holy Spirit Hospital in Rome, founded in 1198 by Pope Innocent III and managed by the Hospitallers of the Holy Spirit was the biggest charity in medieval and modern Europe. Until the unification of Italy, it had two functions: an orphanage for foundlings (brefotrofium) and a hospital for the ill (infirmary). The Holy Spirit Hospital as an orphanage for abandoned children has already been thoroughly studied by the author of this article (The Children Abandoned in the Holy Spirit Hospital in Rome in the 18th century, Lublin 1998; Il brefotrofio dell’Ospedale di Santo Spirito in Roma nel XVIII secolo, Conferenze 115, Varsavia - Roma 2002). The current literature lacks not only detailed studies but also contributory articles devoted to the Holy Spirit Infirmary in Rome in any period (contrary to brefotrofium). Therefore it is worth studying the other function of the Roman hospital, namely the infirmary for ill people. And the author of the following article intends to do this task. The Holy Spirit Hospital was an infirmary with a number of wards and functions adapted for the treatment of various diseases, which was an exceptional phenomenon at the time. The aim of the research is to show to what extent the Roman infirmary, using innovative and pioneering treatments of the ill, influenced the development of medicine and the shape of the modern European hospital. The monograph about the Holy Spirit Hospital would be a pioneering achievement and the hospital would have an integral, two-part study of the two separate institutions functioning in the same buildings. The research intends to present the Holy Spirit Infirmary in the context of the changes in medical and social care against a background of the scientific ‘revolutions’ of the 17th and 18th centuries and changing Europe at the turn of the 19th century.
  • Item
  • Item
    Mowy uniwersyteckie Stanisława ze Skarbimierza źródłem wiedzy o uniwersytecie i wychowaniu młodzieży akademickiej na początku XV wieku w Krakowie
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Skrzyniarz, Ryszard
    Stanisław ze Skarbimierza (1365-1431), pierwszy rektor Akademii Krakowskiej poprzez swoje mowy/kazania kierowane z okazji wewnętrznych uroczystości uczelni i wydarzeń związanych z jej życiem takich jak: wybór rektora, promocje, pogrzeb profesora, rocznica śmierci darczyńców uczelni, a także kazaniach-rozmyślaniach (collationes), zwracał się do nowo wybranych rektorów, promowanych doktorów, do swoich kolegów profesorów, a także do studentów. Był świetnym obserwatorem życia akademickiego średniowiecznego Krakowa. Dla każdej z tych grup miał konkretne pouczenia. Rektorów przestrzegał, aby dbali o dobro uczelni. Promowanym polecał, aby zabiegali o pożyteczny rozwój nauki na chwałę Boga i dla dobra ludzi. Wykładowców przestrzegał przed pychą, zarozumialstwem i niszczeniem innych uczonych. Natomiast dla studentów miał przestrogi, jak mają nie czynić, aby wzrastać w mądrości i wiedzy, którą winni zdobywać w czasie studiów. Piętnował ich wady i napominał, że one mogą doprowadzić ich do upadku, zguby i nieuzyskania tytułu akademickiego. Te wszystkie przestrogi sprzed ponad sześciuset lat są wciąż aktualne, społeczność akademicka i dzisiaj powinna zabiegać, aby uniwersytet miał charakter uniwersalny, a także troszczyć się o rozwój wiedzy i badań naukowych oraz przyczyniać do dochodzenia do prawdy. Stanisław of Skarbimierz (1365-1431), the first rector of the Academy of Krakow used to give speeches/sermons and collationes during various celebrations and university events such as the election of a new rector, conferring degrees, professors’ funerals, the anniversary of sponsors’ death; he addressed newly appointed rectors, doctors, fellow professors as well as students. He was an excellent observer of the academic life in the medieval Krakow and had specific instructions for each of the mentioned group. He told rectors to care for the interests of the university. Those who received a new degree were recommended to support the development of research for the glory of God and for the good of people. Lecturers were warned against being excessively pride, big-headed and ruining other scientists. Students were given advice on what to do to gain wisdom and knowledge while studying. He denounced their vices and warned that any misconduct could result in their fall and failure to receive an academic title. All these warnings given over six hundred years ago are still apt; nowadays the academic community should also strive to make a university universal, to care for broadening knowledge and developing research as well as contribute to discovering the truth.
  • Item
    Ochrona małoletnich internautów w prawie i praktyce państw Unii Europejskiej
    (Wydawnictwo Akademii Bialskiej Nauk Stosowanych im. Jana Pawła II, 2011) Gruchoła, Małgorzata
    Celem publikacji jest analiza podstaw prawnych ochrony małoletnich internautów, w tym regulacji Unii Europejskiej, Rady Europy oraz prawa krajowego. Ponadto weryfikacja działań podejmowanych przez państwa Wspólnoty w tytułowym zakresie. Próba odpowiedzi na pytanie: czy zaproponowane rozwiązania są skuteczne? Po wstępnych rozważaniach teoretycznych dotyczących mapy zagrożeń (związane z treściami oraz wynikające z utrzymywania kontaktów przez internet) przeanalizowano kluczowe dla tytułowej ochrony regulacje prawne (Konwencja RE o Cyberprzestępczości z 23 listopada 2001 r.; Decyzja Ramowa Rady UE 2004/68/WSiSW dotycząca zwalczania seksualnego wykorzystywania dzieci i pornografii dziecięcej z 22 grudnia 2003 r.; Konwencja RE z 12 lipca 2007 r. o ochronie dzieci przed seksualnym wykorzystywaniem i niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych) oraz znowelizowany polski kodeks karny. Wdrożenie priorytetów polityki ochrony dokonuje się poprzez realizację programów pomocowych. Jednym z nich jest Safer Internet. Omówiono podstawowe cele, główne obszary działań, założenia i priorytety, zrealizowane inicjatywy (m.in. Międzynarodowy Dzień Bezpieczniejszego Internetu). Zweryfikowano założenia Polskiego Centrum Programu Safer Internet, w tym działalność Fundacji Dzieci Niczyje oraz Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej w przedmiotowym zakresie. Omówiono zadania i inicjatywy projektu Saferinternet.pl (m.in. zespół kontaktowy: Dyżurnet.pl, tzw. hotline oraz zespół pomocowy, tzw. Helpline.org.pl), cele kampanii medialnych i społecznych (np. Dziecko w sieci). Zanalizowano także projekt Youth Protection Roundtable jako przykład współpracy specjalistów z zakresu technologii i pedagogiki podejmowanych w celu zapewnienia ochrony dzieci i młodzieży w internecie. W artykule zastosowaną metodę analitycznoopisową. Z uwagi na nieuchronny rozwój nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych Wspólnota Europejska powinna w trybie pilnym zapewnić pełną i odpowiednią ochronę dzieci i młodzieży poprzez przyjęcie dyrektywy, która dla całego jej terytorium zapewni, że przekazywane treści są legalne, respektują zasadę poszanowania godności ludzkiej oraz nie szkodzą prawidłowemu rozwojowi małoletnich. Obowiązujące prawo nie zapewnia pełnej ochrony. Tylko międzynarodowa współpraca instytucji publicznych, stowarzyszeń konsumenckich, poparta przepisami prawa oraz prawidłowo realizowaną edukacją medialną może zapewnić taką ochronę. The aim of this publication is the analysis of the legal basis for the protection of the Internet users, including the European Union and the Council of Europe regulations, state law, as well as the verification of actions taken by the member states in the range mentioned in the title and the consideration whether the proposed solutions are effective. After the initial theoretical deliberations concerning the map of threats (connected with the content and communication via the Internet), the amended Polish penal code and the key legal regulations on youth Internet users protection were analyzed (The Council of Europe Convention on Cybercrime of 23 November 2001; Council Framework Decision 2004/68/JHA of 22 December 2003 on combating the sexual exploitation of children and child pornography; The Council of Europe Convention on the protection of children against sexual exploitation and sexual abuse of 12 July 2007). The introduction of the protection policy priorities is established through the realization of aid programmes. One of them is Safer Internet. The following analysis discusses the main aims, fields of operation, guidelines and priorities, as well as initiatives under realization (inter alia The International Day of Safer Internet). It also verifies the guidelines of the Polish Safer Internet Programme Centre, including the work of Nobody's Children Foundation as well as the Research and Academic Computer Network. The study discusses the tasks and initiatives of Saferinternet.pl project (including Dyżurnet.pl contact team, hotline and aid team, called Helpline.org.pl), and the aims of media and social campaigns (e.g. Child Online). Youth Protection Roundtable was also analysed as an example of cooperation between the specialists in technology and pedagogy undertaken to provide children and youth with online protection. Analytical and descriptive methods were used in this article. Due to the inevitable development of the new information and communicative technologies, the European Community should immediately provide full, appropriate and whole community binding protection for children and the youth by approving directives which will assure that the processed content is legal, respects the principle of human dignity and is not harmful for proper youth development. The law in force nowadays does not ensure full protection. Only international cooperation of public institutions, consumer associations, supported by legal acts and correctly applied media education can grant such protection.
  • Item
    Posługa opiekuńcza duchaków i kapucynów w Szpitalu Świętego Ducha w Rzymie w XVII-XVIII wieku
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Surdacki, Marian
    W średniowieczu i w okresie potrydenckim szpitale jako instytucje pozostające pod zarządem kościelnym były miejscem, w którym szczególnie troszczono się o życie religijne podopiecznych. Z jednakową troską dbano w nich o fizyczne wyleczenie chorego, jak i o zbawienie jego duszy. Tak też było w rzymskim Szpitalu Świętego Ducha, ufundowanym w 1198 roku przez papieża Innocentego III. Życie religijne i duchowe jego pensjonariuszy było kształtowane przez rezydujących w nim stale kanoników regularnych Świętego Ducha, często wspomaganych przez kapłanów z innych zakonów. Szpital od początku swojego istnienia składał się z dwu instytucji – przytułku dla podrzutków i lecznicy, inaczej infirmerii. Niniejszy tekst koncentruje się na służbie oraz pracy opiekuńczej i pielęgnacyjnej wykonywanej na rzecz chorych zarówno przez miejscowych kanoników Świętego Ducha, jak i kapłanów oraz zakonników spoza szpitala, głównie kapucynów czy reformatów, których wynajmowano do pomocy świeckiemu personelowi w czasie zwielokrotnionego napływu chorych osób. Na przykład w 1759 roku do pomocy zaproszono 14 kapucynów, zaś w 1783 roku – 15. Dla rzymskiej infirmerii kanoników Świętego Ducha kapucyni stanowili swego rodzaju zaplecze, z którego zawsze można było w potrzebie korzystać, zarówno gdy chodzi o pomoc duszpasterską, jak i pielęgnacyjną. Za swoją posługę, w zależności od pełnionej funkcji i wykonywanych obowiązków, kapucyni otrzymywali odpowiednie wynagrodzenie. Kapucyni czy reformaci, gościnnie usługujący w infirmerii świętoduskiej, dobrze wypełniali powierzoną misję dobroczynną wobec chorych, natomiast niemal zupełnie od swojej pierwotnej reguły odeszli sami kanonicy regularni Świętego Ducha. W omawianym okresie praktycznie porzucili opiekuńcze obowiązki względem chorych, koncentrując się na pełnieniu funkcji administracyjnych. Już w XVII wieku ich praca charytatywna była zaniedbywana i budziła wiele zastrzeżeń, jeszcze gorzej było w następnym stuleciu, kiedy w dokumentach spotyka się jedynie wezwania do przestrzegania charyzmatu zakonnego z czasów średniowiecznej fundacji. Chorzy mogli wtedy liczyć już wyłącznie na personel świecki, wspomagany przez obcych zakonników. A przecież według założyciela zakonu Guidona z Montpellier, jak i papieża Innocentego III, który zatwierdził zakon, jego członkowie mieli przede wszystkim sprawować opiekę nad chorymi. Pierwszym i obowiązkowym etapem na drodze do życia zakonnego był nowicjat, polegający na rocznej posłudze chorym w szpitalu zakonnym. Zaniedbywanie, wręcz unikanie posługi chorym stawało się z czasem zjawiskiem permanentnym w postawie kanoników Świętego Ducha. Źródła z kolejnych lat potwierdzają, że bezpowrotnie odeszli oni od pierwotnej reguły i charyzmatu, spychając swoje powinności na zewnętrznych zakonników i służbę świecką. Opuściwszy sale szpitalne i chorych, duchacy koncentrowali swoje wysiłki na kumulowaniu beneficjów i utrzymywaniu najwyższych stanowisk administracyjnych w szpitalu. Nigdy już nie powrócili do pierwotnej reguły i czynnej pracy opiekuńczej z chorymi.
  • Item
    Przegląd bibliograficzny
    (Wydawnictwo KUL, 2007) Hamryszczak, Artur Paweł; Kiper, Daniel; Skrzyniarz, Ryszard
  • Item
    Przegląd bibliograficzny
    (Wydawnictwo KUL, 2008) Hamryszczak, Artur Paweł; Kiper, Daniel; Skrzyniarz, Ryszard
  • Item
  • Item
  • Item
  • Item
    [Recenzja]: Wasilij Chaniewicz, Kościół katolicki na Syberii Zachodniej w XIX i początkach XX wieku (szkice historyczne, materiały, dokumenty), Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 2017 [...]
    (Wydawnictwo KUL, 2017) Walewander, Edward
    Ful title: [Recenzja]: Wasilij Chaniewicz, Kościół katolicki na Syberii Zachodniej w XIX i początkach XX wieku (szkice historyczne, materiały, dokumenty), Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 2017, wersja językowa polska i rosyjska, indeksy nazwisk i nazw miejscowych, ss. 664.
  • Item
  • Item