Działalność charytatywna zakonów żeńskich w Polsce do końca XVIII wieku
Loading...
Date
2015
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Wydawnictwo KUL
Abstract
Rozwój szpitalnictwa w państwie polskim związany był z przyjęciem chrztu, rozwojem chrześcijaństwa i organizacji kościelnej, przede wszystkim zaś przybyciem zakonów. Ogromną rolę w działalności charytatywnej, zwłaszcza w średniowieczu odegrały przede wszystkim zakony męskie, z kolei w czasach nowożytnych ogromne znaczenie w tym względzie posiadały żeńskie zgromadzenia charytatywno-szpitalne. Gdy chodzi o zakony kobiece w średniowieczu najwcześniej w prowadzenie szpitali i dzieło miłosierdzia angażowały się mniszki benedyktyńskie i cysterskie, choć nie była to ich główna misja i charyzmat. Czasami szpitale prowadziły też siostry klaryski z II zakonu franciszkańskiego, magdalenki i brygidki, w dużo zaś większym stopniu beginki, luźne grupy kobiet trzymające się najczęściej kościołów dominikańskich czy franciszkańskich oraz reguł życia wspólnotowego, czyli tzw. trzeciego zakonu. Najważniejszym jednak okazało się zgromadzenie sióstr kanoniczek św. Ducha (duchaczki), które od początku XIII w. prowadziło wraz z męską gałęzią tego zakonu wielki, największy i najważniejszy aż do Oświecenia na ziemiach polskich, szpital św. Ducha w Krakowie, specjalizujący się w opiece nad dziećmi porzuconymi. Wielki rozwój żeńskich dobroczynnych zgromadzeń zakonnych nastąpił po zakończeniu Soboru Trydenckiego (1545-1563). Niewątpliwie najważniejszym z nich były założone w przez Wincentego a Paulo w Paryżu w 1633 r. siostry miłosierdzia tzw. szarytki. W Polsce posiadały one aż 29 domów, przy których prowadziły szpitale, sierocińce i szkoły dla dziewcząt, także biednych. Podobną aktywność, choć w nieco mniejszej skali wykazywały powstałe w Braniewie siostry katarzynki, założone w 1571 r. przez Reginę Protman. Działalnością charytatywną w Rzeczypospolitej zajmowały się ponadto siostry prezentki (utworzone w Krakowie w latach dwudziestych XVII w. przez Zofię Czeską), wizytki (od św. Franciszka Salezego –1601 r., Genewa,) oraz mariawitki założone w 1737 r. w Wilnie przez Stefana Turczynowicza. Oprócz wymienionych, dzieło miłosierdzia rozwijało, na marginesie swojej zasadniczej misji, większość niecharytatywnych żeńskich zgromadzeń zakonnych istniejących na terenach państwa polskiego w okresie przedrozbiorowym.
The development of hospital services in the Polish State was associated with baptism, the development of Christianity and church organization, and above all, the arrival of religious orders. In the Middle Ages, male religious orders played a huge role in charitable activities, while in modern times female congregations dealing with charity and hospital services were of great importance in that regard. As for female religious orders in the Middle Ages, the Benedictine and Cistercian nuns were the first ones who were engaged in running hospitals and charity work, although it was not their primary mission and charisma. Sometimes hospitals were also run by the Poor Clare Sisters of the Second Franciscan Order, the Magdalene Sisters, the Bridgettine Sisters, and primarily by the Beguines, loose groups of women who were close mostly to Dominican and Franciscan churches and the rules of community life, that is the Third Order. The most important congregation, however, turned out to be the Sisters Canonesses of the Holy Spirit (duchaczki in Polish), who from the beginning of the thirteenth century run, along with the male branch of the Order, Holy Spirit hospital in Cracow, which specialized in the care of abandoned children and was the largest and the most important one in Poland until the Enlightenment. The great development of charitable female religious congregations occurred after the Council of Trent (1545-1563). Undoubtedly, the most significant of which were the Sisters of Charity (so-called szarytki in Polish) founded by St. Vincent de Paul in Paris in 1633. In Poland, they had 29 houses, where they ran hospitals, orphanages and schools for girls, including the poor. Similar activities, although at a smaller scale, were done by the Sisters of St. Catherine from Braniewo, founded in 1571 by Regina Protman. In addition, charitable activities were undertaken by the Congregation of the Virgins of the Presentation of the Blessed Virgin Mary (founded in Cracow in the 1620s by Zofia Czeska), the Visitation Sisters (founded by St. Francis de Sales -1601, Geneva,) and the Mariavites founded in 1737 by Stefan Turczynowicz in Vilnius. Apart from the above mentioned orders, the work of mercy was developed, on the margins of its core mission, by most non-charitable female religious congregations existing in Poland in the period before the partitions.
Description
Keywords
miłosierdzie, działalność charytatywna, dobroczynność, szpitale, zakony, zgromadzenia żeńskie zakonne, szarytki, duchaczki, sierocińce, chorzy, mercy, charitable activity, hospitals, religious orders, female congregations, the Sisters of Charity, the Sisters Canonesses of the Holy Spirit, orphanages, the sick
Citation
„Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 2015, T. 103, s. 237-271