Browse
Recent Submissions
- ItemUdział prof. Teresy Kukołowicz w rozwoju pedagogiki rodziny(Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie, 2024) Opiela, Maria LoyolaCel naukowy: Celem artykułu jest ukazanie roli i udziału prof. Teresy Kukołowicz w rozwoju pedagogiki rodziny. Problem i metody badawcze: Problem badawczy dotyczy odpowiedzi na pytanie: Jaki jest udział T. Kukołowicz w rozwoju pedagogiki rodziny? W artykule zastosowano metodę analityczno-syntetyczną literatury przedmiotu. Proces wywodu: Przedstawiono różne formy działalności naukowo-badawczej, dydaktycznej, organizacyjnej i społecznej Kukołowicz na rzecz rodziny, które służyły doskonaleniu wiedzy o rodzinie, teorii pedagogicznej i praktycznych rozwiązań. Wyniki analizy naukowej: Efekty podejmowanych przez Kukołowicz działań i badań naukowych w synergii teorii i praktyki, zmierzających do scalania wiedzy gromadzonej przez różne nauki, prowadziły do rozwijania spójnego systemu wiedzy o rodzinie i działań na rzecz rodziny. Wnioski, rekomendacje i aplikacyjne znaczenie wpływu badań: Dorobek naukowy Teresy Kukołowicz, jej działalność dydaktyczna, administracyjna i społeczna prowadziły do efektywnej organizacji działań badawczych, dydaktycznych i upowszechniających wiedzę o rodzinie. Tworzyła podstawy teoretyczne przez rozwój teorii wychowania, uzasadniając podmiotowość rodziny jako wspólnoty osób, co powinno być kryterium doboru problemów badawczych, porządkowania danych, relacji i oceny wpływów pozarodzinnych oraz wsparcia rodziny i interpretacji zjawisk dewiacyjnych w rodzinie. Wniosła duży wkład w wyodrębnienie i rozwój pedagogiki rodziny jako subdyscypliny nauk pedagogicznych, a działalnością społeczną dała przykład zastosowania teorii dla organizacji i doskonalenia praktyki. Research objective: The aim of this article is to illustrate the role and contribution of Prof. Teresa Kukołowicz to the advancement of family pedagogy. The research problem and methods: The research focuses on addressing the question: what is Prof. T. Kukołowicz’s contribution to the development of family pedagogy? The article uses the analytical-synthetic method drawing from relevant literature. The process of argumentation: The article presents various research, teaching, organizational, and social endeavors of Prof. T. Kukołowicz in service of enhancing family knowledge, pedagogical theory, and practical solutions. Research results: Prof. T. Kukołowicz’s efforts and research, which synergized theory and practice of various sciences, led to the formation of a comprehensive knowledge system regarding families and actions in support of families. Conclusions, recommendations, and applicable value of research: T. Kukołowicz’s scientific contributions, teaching, administrative leadership, and social activities led to the effective organisation of research, educational practice, and outreach initiatives pertaining to families. She laid theoretical groundwork by advancing the theory of upbringing, advocating for the recognition of families as communities of individuals guiding the selection of research topics, data organization, relational analysis, and assessment of external influences on families. Additionally, she contributed significantly to the delineation and advancement of family pedagogy as a subset of pedagogical sciences. Her social activism serves as a model for applying theoretical insights to enhance practical applications.
- ItemPedagogika rodziny w badaniach ks. prof. Józefa Wilka(Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie, 2024-09) Jeziorański, MarekCel naukowy: Celem naukowym artykułu jest zaprezentowanie specyfiki pedagogiki rodziny uprawianej przez ks. prof. Józefa Wilka (1937–2003), wieloletniego kierownika Katedry Pedagogiki Rodziny KUL. Problem i metody badawcze: Problem główny tekstu sprowadza się do pytania, jakie są podstawowe zagadnienia tematyczne podejmowane w pracy naukowej Józefa Wilka, a metodą do jego rozwiązania jest hermetyczna analiza tekstów źródłowych. Proces wywodu: Spośród dorobku publikacyjnego Wilka wyodrębniono te teksty, które podejmują zagadnienie pedagogiki rodziny. Następnie uporządkowano je w ten sposób, by wyodrębnić podstawowe zagadnienia, charakteryzujące jego specyfikę prowadzenia badań naukowych. Starano się następnie ukazać podobne ujęcia obecne w literaturze naukowej. Wyniki analizy naukowej: Przeprowadzone badania pozwalają wyodrębnić trzy podstawowe obszary zainteresowań Wilka, które składają się na uprawnianą przez niego pedagogikę rodziny. Są to: człowiek jako istota rodzinna, cechy wychowania rodzinnego oraz rodzina w kontekście społecznym. Wnioski, rekomendacje i aplikacyjne znaczenie wpływu badań: Wyniki analizy naukowej pozwalają wnioskować o ciągłej aktualności podejmowanych przez ks. Wilka badań, szczególnie tych w obszarze antropologii („homo familiaris”). Należy również zwrócić uwagę na doniosłość aplikacyjną prezentowanych treści, o którą zabiegał sam profesor KUL. Wiele z proponowanych przez niego rozwiązań może służyć i dziś za pomoc w pracy wychowawczej, co również zaprezentowane zostało w artykule. Research objective: This article aims to delineate the family pedagogy practiced by Fr. Prof. Józef Wilk (1937–2003), who served as the longstanding head of the Department of Family Pedagogy at the John Paul II Catholic University of Lublin. The research problem and methods: The core objective of this study is to identify the fundamental thematic issues addressed in J. Wilk’s scholarly work. The method employed to achieve this goal involves a hermeneutic analysis of primary source texts. The process of argumentation: Among J. Wilk’s extensive publication output, the texts which relate to family pedagogy were singled out and categorized to elucidate the key themes characterizing his scholarly approach. Subsequently, efforts were made to contextualize these themes within the broader scientific literature. Research results: The conducted research reveals three primary areas of J. Wilk’s scholarly interest, which collectively make up his approach to family pedagogy. These areas encompass the concept of the human being as inherently family-oriented, the principles of family upbringing, and the family’s role within the social fabric. Conclusions, recommendations, and applicable value of research: The findings of this study underscore the enduring relevance of Fr. Wilk’s research, particularly within the realm of anthropology (homo familiaris). Moreover, the practical implications of his work, which Fr. Wilk actively sought to promote, remain noteworthy. Many of the proposed solutions continue to offer valuable insights for contemporary educational work, as described in this article.
- ItemEducation in the Perspective of the ‘Inner Image’(Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2024-09) Jeziorański, MarekThe article fits into the field of anthropology and pedagogical teleology. It identifies three basic anthropological models. The basis for the distinction of the anthropological models described is the category of the ‘inner image’ of the pupil, understood as the deepest truth about the human being; a reality revealed through reflection and at the same time containing elements of mystery, which is why it cannot be unambiguously identified and fully defined but requires an effort to be discovered and then pursued. The three models proposed are as follows: 1. A pedagogy based on the ‘inner image;’ 2. A pedagogy that excludes the ‘inner image;’ 3. A pedagogy of the tacit ‘inner image.’ The theoretical proposals presented are justified by the ideological trends present in pedagogy and their exemplary consequences for educational practice are shown. Artykuł wpisuje się w obszar antropologii i teleologii pedagogicznej. Wskazuje się w nim trzy podstawowe modele antropologiczne. Za podstawę rozróżnienia opisanych modeli antropologicznych przyjęto kategorię „wewnętrznego obrazu” wychowanka, rozumianą jako najgłębsza prawda o człowieku; rzeczywistość ujawniająca się na drodze refleksji, a zarazem zawierająca w sobie elementy tajemnicy, dlatego nie może być ona jednoznacznie określona i do końca zdefiniowana, ale wymaga wysiłku odkrywania, a następnie realizowania. Trzy zaproponowane modele to: 1. Pedagogia oparta na „wewnętrznym obrazie”; 2. Pedagogia wykluczająca „wewnętrzny obraz”; 3. Pedagogia milczącego „wewnętrznego obrazu”. Przedstawione propozycje teoretyczne uzasadniono obecnymi w pedagogice trendami ideowymi oraz ukazano ich przykładowe konsekwencje dla praktyki wychowawczej.
- ItemHarvardzkie obchody Tysiąclecia Chrztu Rusi a dylematy nowej watykańskiej Ostpolitik, 1978-1988(2022) Avramchuk, OleksandrNiniejszy artykuł omawia mało znany epizod współpracy ukraińskich intelektualistów z Uniwersytetu Harvarda i Papieża Jana Pawła II. Opierając się na polskich, ukraińskich i amerykańskich zbiorach archiwalnych, autor wykazuje związek między czysto naukowymi obchodami tysiąclecia chrześcijaństwa na Rusi-Ukrainie a nowymi realiami polityki wschodniej Watykanu pod rządami polskiego papieża. Przygotowania do konferencji w Rawennie w 1988 r., zorganizowanej przez ukraińskich naukowców we współpracy z historykami polskimi i włoskimi, są kontekstualizowane w zmieniającej się sytuacji geopolitycznej w Europie Wschodniej pod koniec lat 80. i rosnącej współpracy między polskimi i ukraińskimi elitami intelektualnymi. This article discusses a little-known episode of collaboration between Ukrainian intellectuals at Harvard and Pope John Paul II Universities. Based on Polish, Ukrainian and American archival collections, the author shows the degree of entanglement between purely scholarly celebrations of the Millennium of Christianity in Rus’-Ukraine and the new realities of the Vatican’s Eastern Policy under the Polish Pope. The preparations of the conference in Ravenna in 1988, organized by Ukrainian scholars together with Polish and Italian, are contextualized within the evolving geopolitical situation in Eastern Europe in the late 1980s and the growing cooperation between Polish and Ukrainian intellectual elites.
- ItemBractwa charytatywne w Polsce od średniowiecza do końca XVIII wieku(Wydawnictwo KUL, 2014) Surdacki, MarianJedną z instytucji, oprócz szkół i szpitali, jaka w minionych wiekach odgrywała ważną rolę w życiu poszczególnych parafii, miast i wsi, były bractwa religijne. Były to stowarzyszenia – wspólnoty przykościelne, posiadające osobowość prawną, zrzeszające ludzi w celach religijnych bez względu na płeć i pochodzenie społeczne. Różnego rodzaju organizacje brackie, w tym o charakterze dobroczynno-opiekuńczym, stały się na Zachodzie zjawiskiem powszechnym w XI-XV w. W oparciu o wzory zachodnioeuropejskie w XIII w. zaczęły się także korzenić na ziemiach polskich. Najstarsze tradycje spośród świeckich stowarzyszeń charytatywnych na ziemiach polskich posiadają bractwa szpitalne (fraternitas hospitales). Miały one na celu dostarczanie ludzi, którzy bardzo często oddawali się pracy w szeroko zakreślonej działalności szpitalnictwa średniowiecznego. Niektóre z nich nawet fundowały i prowadziły szpitale. Tak jak i wszystkie inne bractwa religijne, najwcześniej, bo już w XIII w., pojawiły się na Śląsku. W grupie bractw szpitalnych szczególne miejsce zajmowało świeckie bractwo Świętego Ducha, związane ze szpitalami prowadzonymi przez zakon pod tym samym wezwaniem, tzw. duchaków. Dużo bardziej rozpowszechnione były na ziemiach polskich konfraternie ubogich. Nastawione wybitnie na działalność charytatywną swoim zasięgiem objęły prawie wszystkie ziemie Rzeczypospolitej. Ich największy rozkwit przypadł przede wszystkim na XV i początki XVI w. Bractwa ubogich rozwijały się w miarę równomiernie pod względem chronologii na całości ziem państwa polskiego. Bractwa te sprawowały pełną kontrolę nad życiem każdego żebraka przebywającego w mieście, regulowały rewiry i procedurę żebrania, nadzorowały zachowanie ubogich. Za główny obowiązek bractwa ubogich przyjęły opiekę nad chorymi w szpitalach i ich domach. Powinnością braci była też troska o zapewnienie zmarłym, zwłaszcza ubogim i bezdomnym, chrześcijańskiego pochówku i pogrzebu, a także odprawianie za nich modlitw. W atmosferze reform Soboru Trydenckiego (1545-1563), nastąpił w Polsce ponowny żywiołowy rozwój bractw religijnych. Najważniejszym z nowych stowarzyszeń charytatywnych było bractwo miłosierdzia, zakładane w końcu XVI w. przez kaznodzieję jezuitę Piotra Skargę. Pierwsze wzorcowe bractwo miłosierdzia zorganizował P. Skarga, w 1584 r. przy jezuickim kościele św. Barbary w Krakowie. Na jego wzór powstały następne w najważniejszych miastach Rzeczypospolitej, m.in. w Wilnie, Warszawie, Poznaniu, Pułtusku, Łowiczu, Lwowie, Zamościu, Rzeszowie, Lublinie, Przemyślu. Okres rozwoju bractw miłosierdzia przypadł na koniec XVI i początek XVII w., później organizacje te stopniowo zanikały i ulegały zapomnieniu. W nowym, oświeceniowym duchu ideę bractw miłosierdzia Piotra Skargi odnowił w latach 70. XVIII w. biskup, późniejszy prymas, Michał Jerzy Poniatowski. Nie miały to być jedne z wielu bractw, lecz bractwa, którym inne miały być „subordynowane”. Poniatowski inkorporował do nich wszystkie dotychczasowe konfraternie dewocyjne wraz z ich funduszami, wykorzystywanymi odtąd do celów nie tyle pobożnych, ile użytecznych społecznie. Odrodzone w dobie pierwszego rozbioru bractwa miłosierdzia, w porównaniu do wcześniejszego prototypu, z uwagi na obowiązek zakładania ich przy każdej parafii, posiadały bardziej powszechny i uniwersalny charakter, realizowały bardziej różnorodną działalność charytatywno-społeczną, również edukacyjną. Oprócz wyżej wymienionych, najbardziej znanych i rozpowszechnionych bractw charytatywnych, na ziemiach polskich w średniowieczu i czasach nowożytnych działało wiele innych stowarzyszeń o charakterze dobroczynnym. Były to: bractwa kapłańskie, bractwa dobrej śmierci, bractwa pogrzebowe, bractwa św. Barbary, bractwo, św. Łazarza, bractwo św. Rocha, bractwo św. Sebastiana, bractwo św. Benona, bractwo św. Mikołaja czy św. Jakuba. Działalnością charytatywną zajmowały się również niektóre bractwa dewocyjne. Wprawdzie koncentrowały się przede wszystkim na odprawianiu różnych form kultu, to jednak w wielu z nich statuty wprost zalecały członkom czynienie odpowiednich aktów miłosierdzia wobec bliźnich. Najbardziej na tym polu wyróżniało się bractwo literackie. Religious brotherhoods were one of the institutions, apart from schools and hospitals, which in past centuries played an important role in the lives of individual parishes, towns and villages. They were associations – church communities, with legal personality, bringing together people for religious purposes, regardless of gender and social origin. Different kinds of brotherhoods, including the ones of charitable and protective nature became a common phenomenon between the 11th and the 15th centuries in the West. In the thirteenth century, they also began to take hold on Polish soil, referring to Western patterns. Hospital fraternities (fraternitas hospitales) have the oldest tradition of secular charities in the Polish land. Their aim was to provide people, who often did the activities connected with the medieval hospital. Some of them even founded and ran hospitals. Just like all other religious brotherhoods, at the earliest, in the thirteenth century, they appeared in Silesia. In the group of hospital fraternities the brotherhood of the Holy Spirit played a special role. That brotherhood was associated only with hospitals run by the Order of the same name, so-called ‘duchaki’. Brotherhoods of the poor were far more common in the Polish land. Their main aim was to focus on charitable activities and they encompassed almost all the lands of the Polish Republic. Their heyday was primarily in the fifteenth and the early sixteenth century. Brotherhoods of the poor developed evenly in terms of chronology in the whole land of the Polish state. Those fraternities exercised complete control over the lives of every beggar who was in the town; they regulated districts, begging procedures and oversaw the behaviour of the poor. The chief duty of brotherhoods of the poor was to take care of the sick in hospitals and their homes. The duty of brothers was also a concern for the dead, especially the poor and homeless, Christian burial and funeral as well as the prayers for those whom they took care of. In the atmosphere of the reforms of the Council of Trent (1545-1563), religious brotherhoods began again spontaneously developing in Poland. The most important of the new brotherhoods of charity was a brotherhood of mercy, established at the end of the sixteenth century by the preacher Jesuit Piotr Skarga. The first model brotherhood of mercy was organized by Skarga in 1584, and it was attached to the Jesuit Church of St. Barbara in Krakow. Other brotherhoods, based on Skarga’s pattern, were formed in major cities of the Polish Republic, including Vilnius, Warsaw, Poznań, Pułtusk, Łowicz, Lviv, Zamość, Rzeszów, Lublin, Przemyśl. The period of the development of brotherhoods of mercy occurred in the late sixteenth and early seventeenth century. Then those organizations gradually disappeared and were forgotten. The idea of Piotr Skarga’s brotherhoods of mercy was renewed in the new spirit of the Enlightenment in the 1770s by Bishop, later Primate Michał Jerzy Poniatowki. They were not to be one of many brotherhoods, but the ones to which the others were to be “subordinate”. Poniatowski incorporated all the previous devotional confraternities into them, along with their funds, used henceforth for the purpose not so much pious as socially useful. Reborn in the era of the first partition, brotherhoods of mercy, compared to their earlier prototype, due to the obligation of establishing them at every parish, had a more common and universal character, and were involved in more diverse charitable, social and educational activities. Apart from the above mentioned brotherhoods of charity, which were the most famous and widespread in the Polish land in the Middle Ages and modern times, there were a number of other charitable associations. Those were: brotherhoods of priests, brotherhoods of good death, funeral brotherhoods, brotherhoods of St. Barbara, brotherhoods of St. Lazarus, brotherhoods of St. Roch, brotherhoods of St. Sebastian, brotherhoods of St. Benon, brotherhoods of St. Nicholas and St. Jacob. Some devotional brotherhoods also dealt with charity. Although they mainly focused on the celebration of different forms of worship, the statutes of many explicitly advocated doing the acts of mercy toward other people. A brotherhood which stood out in this field was the literary one.