L'attrition de la premiere langue : le cas d'immigrés portugais en France
Abstract
Ce travail de recherche porte sur l’attrition qui fait partie du domaine du contact des langues. Nous considérons l’attrition comme un processus de détérioration ou de déclin des compétences linguistiques survenant lors d’une immigration. Cette thèse vise à identifier l’impact d’une deuxième langue (apprise/acquise à l’âge adulte) sur la première (langue dite « maternelle ») chez des immigrés. Notre recherche a pour objectif d’observer les manifestations de l’attrition chez des locuteurs portugais (L1) - français (L2), ainsi que les facteurs impactant le plus cette attrition ou, au contraire, permettant de favoriser le maintien de la langue. Les résultats des différentes expérimentations démontrent que l’attrition se manifeste principalement dans le domaine lexical. Les compétences linguistiques peuvent toutes être touchées à des degrés différents, mais l’attrition est observable plus clairement dans le lexique. Nous avons pu constater que les facteurs se cumulent et ne doivent pas être pris en compte séparément. Ceux qui ont le plus d’impact sur le processus d’attrition sont le contact (en termes quantitatif, mais surtout qualitatif), et l’attitude des locuteurs envers les langues. L’attrition est un processus lent et progressif, plusieurs années sont nécessaires pour observer les changements. Par ailleurs, l’évolution de l’attrition ne progresse plus drastiquement après quelques années d’immigration. De plus, les changements linguistiques chez des locuteurs attrités ne sont pas définitifs, nous pouvons voir qu’après quelques semaines de réexposition, les compétences linguistiques affectées par l’attrition sont sensiblement restaurées chez la locutrice observée.
Niniejsza rozprawa doktorska dotyczy zjawiska atrycji języka, które to należy do problemetyki kontaktów językowych. Atrycja uznawana jest za proces osłabiania lub utraty kompetencji językowych następujących na skutek braku kontaktu z językiem, między innymi w wyniku imigracji. W wypadku naszego studium, atrycja dotyczy zmian językowych mogących wystąpić u dwujęzycznych lokutorów, którzy jako dorośli wyemigrowali do kraju, którego język oficjalny nie jest ich językiem ojczystym. Praca niniejsza ma na celu identyfikację wpływu drugiego języka (języka obcego) na język pierwszy (ojczysty) imigrantów. Przedmiotem badań jest obserwacja przejawów atrycji u lokutorów portugalsko-francuskich, jak również czynników, które mają na nią największy wpływ, z drugiej zaś strony - elementów, które najbardziej przyczyniają się do podtrzymania znajomości języka ojczystego poza krajem. Rezultaty przeprowadzonych badań oraz analiza zebranego materiału językowego dowodzą, że atrycja widoczna jest w sposób szczególny na poziomie zasobów leksykalnych badanych. Czynniki o największym wpływie na proces atrycji, to kontakt z językiem pierwszym (ilościowy i w szczególności jakościowy) oraz ogólna postawa lokutora wobec języka/języków. Atrycja jest procesem powolnym i progresywnym, który wymaga wielu lat, aby zmiany mogły być zaobserwowane. Z drugiej strony postęp atrycji staje się mniej widoczny po kilku latach pobytu w kraju imigracji. Ponadto, zmiany językowe u lokutorów dotkniętych atrycją nie są definitywne i po określonym czasie reekspozycji, można zauważyć, że kompetencje językowe, osłabione przez proces atrycji, mogą ulec wzmocnieniu (tak jak to stało się w przypadku obserwowanej informatorki).
This research work deals with attrition which is related to the Held of research of languages contact. We consider language attrition as a process of deterioration or decline of linguistic competences occurring during an immigration. In this study, language attrition will concern linguistic changes that may occur in late bilinguals who emigrated in a different country. This thesis aims to identify the impact of a second language (learned/acquired in adult life) on the first (called “mother tongue”) for immigrants. The goal of our research is to observe how attrition manifests itself with Portuguese (L1) - French (L2) speakers, but also which factors influence the most this attrition, or, on the contrary, allow the maintenance of the language. Our results of the different experimentations show that attrition manifests itself mainly in the lexicon. All linguistic competences can be affected at different level by language attrition, but this process is clearly visible in the lexicon. We observed that factors must be combined to provoke language attrition and must not be taken separately. Those which have the most influence are contact (in terms of quantity, but especially in terms of quality), and the attitude toward the language. Language attrition is a slow and gradual process, several years are needed to see changes in speakers’ discourse. Furthermore, the evolution is less important after a long period of immigration. Moreover, linguistic changes in attriters are not permanent, we observed that after few weeks of reexposure, affected competences were substantially restored.
Description
Wydział Nauk Humanistycznych, Instytut Językoznawstwa; promotor: prof. Urszula Paprocka-Piotrowska
Keywords
attrition de la langue, langue maternelle, facteurs, effets, atrycja języka, język ojczysty, czynniki, efekty, language attrition, factors, impacts