Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2024, Tom 67, Nr 3
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
Now showing 1 - 5 of 8
- ItemDirty Togetherness: From Poland Under Communism to Weaponised Corruption Today(Wydawnictwo KUL, 2024) Wedel, JanineThe concept of “dirty togetherness” appears even more significant today than when Adam Podgórecki identified the phenomenon in 1980’s communist Poland. Then, it captured the dynamic of a resource-scarce society in which trusted family and friends operated in informal social networks to secure goods and services. Through cliquish and close-knit networks, they coped with shortages and distrust of the state. In the decades since, “dirty togetherness” took on new dimensions, as these informal networks adapted to, and helped shape, market and democratic institutions of the new Poland. Today, the currency of the concept extends beyond Poland and post-communist space. Dirtily together networks engaging in “weaponised corruption,” the use of corruption for geopolitical ends, pose a palpable threat to democracy. In this essay, I explore Podgórecki’s concept, the legacies associated with it, and its applicability beyond its originating context. I suggest guiding questions for research. In the decades since, “dirty togetherness” took on new dimensions, as these informal networks adapted to, and helped shape, market and democratic institutions of the new Poland. Today, the currency of the concept today extends beyond Poland and post-communist space. Dirtily together networks engaging in “weaponized corruption,” the use of corruption for geopolitical ends, pose a palpable threat to democracy. In this essay, I explore Podgórecki’s concept, the legacies associated with it, and its applicability beyond its originating context. I suggest guiding questions for research. Koncepcja „brudnej wspólnoty” wydaje się dziś jeszcze bardziej znacząca niż wtedy, gdy Adam Podgórecki zidentyfikował to zjawisko w komunistycznej Polsce lat 80. Wówczas ukazywała ona dynamikę społeczeństwa niedoboru zasobów, w którym zaufana rodzina i przyjaciele działali w nieformalnych sieciach społecznych, aby zapewnić sobie dobra i usługi. Poprzez klikowe i ściśle powiązane sieci ludzie radzili sobie z niedoborami i nieufnością wobec państwa. W kolejnych dekadach „brudna wspólnota” przybrała nowe wymiary, ponieważ te nieformalne sieci dostosowywały się do instytucji rynkowych i demokratycznych nowej Polski i pomagały je kształtować. Obecnie aktualność tej koncepcji wykracza poza Polskę i obszar postkomunistyczny. Istotnym zagrożeniem dla demokracji są brudne sieci powiązań i to, jak strategicznie posługują się korupcją, używając jej jako oręża. W tym eseju badam koncepcję Podgóreckiego, związane z nią dziedzictwo i jej zastosowanie poza jej pierwotnym kontekstem. Sugeruję pytania przewodnie do badań.
- ItemLegalists and Revolutionaries – Public Opinion on Compliance with the Law(Wydawnictwo KUL, 2024) Kurczewski, Jacek; Fuszara, Małgorzata; Orzechowski, PawełThis article is part of the sixty-year-old tradition of sociological and legal research initiated by Adam Podgórecki. The presented results and conclusions concern obtaining opinions on the observance and validity of the law, as well as the attitudes adopted towards it – from absolute respect for the provisions to acceptance of their circumvention or violation. The authors’ intention was to conduct two types of analyses: a comparative analysis of the distribution of answers obtained between 1964 and 2023, as well as the content of the respondents’ extensive narratives relating to the justification of their positions. Data were collected using an online self-administered questionnaire, using a university panel and “Google Forms” made available through social networking sites. Based on the research conducted, it can be concluded that commonly accepted terms such as “legalists”, “opportunists” and “anarchists” are not always adequate to the presented attitudes towards the law and are losing their relevance. Niniejszy artykuł wpisuje się w sześćdziesięcioletnią tradycję badań socjologiczno-prawnych, zapoczątkowanych przez Adama Podgóreckiego. Zaprezentowane wyniki i wnioski dotyczą poznania opinii na temat przestrzegania i obowiązywania prawa oraz przyjmowanych wobec niego postaw – od bezwzględnego respektowania przepisów po akceptację ich omijania lub łamania. Zamiarem Autorów było przeprowadzenie dwóch typów analiz: porównawczej rozkładów odpowiedzi uzyskanych w latach 1964 - 2023, a także treści rozbudowanych narracji respondentów, odnoszących się do uzasadnienia zajmowanych stanowisk. Dane zebrano za pomocą kwestionariusza online do samodzielnego wypełnienia, przy wykorzystaniu panelu uniwersyteckiego i formularza „Google”, udostępnionego przez portale społecznościowe. Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że zwyczajowo przyjęte terminy, takie jak: „legaliści”, „oportuniści” i „anarchiści” nie zawsze są adekwatne do prezentowanych postaw wobec prawa i tracą na aktualności.
- ItemThe Phenomenon of Social Oppression According to Adam Podgórecki(Wydawnictwo KUL, 2024) Przylepa-Lewak, AgataAdam Podgórecki was one of the most outstanding Polish sociologists of the second half of the 20th century. One of the issues that he has comprehensively analysed was the problem of human-induced social oppression. This concept was understood as an external or internal restriction of the available options of human behaviour with regard to an individual or group of individuals. According to Adam Podgórecki, not only does oppression affect the cognitive options of the available types of behaviour and expands the possibilities of human behaviour (as these can be legal and illegal), but it also limits, sometimes in the literal sense, the physical possibilities of behaviour. Moreover, it can often occur inadvertently. An interesting aspect of his theory is pointing to the fact that law often becomes the main mechanism of social oppression. The aim of the article is to present the phenomenon of social oppression in A. Podgórecki’s view, which may help eliminate it from social life. At first, the essence of social oppression according to Adam Podgórecki will be explained, followed by a presentation of related phenomena, the significance of the law for the phenomenon of social oppression, and a description of the methods used to study it. The article has been written using the method based on the analysis of the available literature on the subject, critical analysis of A. Podgórecki’s works, and the historical method. Adam Podgórecki był jednym z najwybitniejszych polskich socjologów drugiej połowy XX wieku. Jednym z zagadnień, które poddał kompleksowej analizie, był problem spowodowanej przez człowieka opresji społecznej. Pojęcie to rozumiał jako zewnętrzne lub wewnętrzne ograniczanie przez człowieka dostępnych opcji ludzkiego zachowania jednostki lub grupy. Opresja, według Adama Podgóreckiego, wpływa nie tylko na opcje poznawcze dostępnych rodzajów zachowań i nie tylko poszerza możliwości zachowania człowieka (ponieważ mogą one być legalne i nielegalne), ale także ogranicza, czasami w dosłownym tego słowa znaczeniu, fizyczne możliwości zachowania. Dodatkowo może mieć miejsce w sposób częstokroć niewidoczny i niemal nieuświadamiany. Ciekawym aspektem jego teorii jest zwrócenie uwagi na fakt, iż częstokroć prawo staje się głównym mechanizmem społecznej opresji. Celem artykułu jest próba prezentacji zjawiska opresji społecznej w ujęciu A. Podgóreckiego, co może być pomocne w dążeniu do jego eliminacji z życia społecznego. Artykuł powstał przy wykorzystaniu metody analizy dostępnej literatury przedmiotu, analizy krytycznej prac A. Podgóreckiego oraz metody historycznej.
- ItemAdam Podgórecki’s Concept of Totalitarian Law in the Albanian Context(Wydawnictwo KUL, 2024) Fijalkowski, AgataThis author first met Adam Podgórecki in the mid-1990s at the International Institute for the Sociology of Law (IISL) in Oñati, Spain. Over a lunch organised by the IISL and at a cooking school in the local area, Prof. Podgórecki talked about the role these sorts of cooking schools had played under General Francisco Franco’s authoritarian rule. He referred to these schools as “pockets of democracy” because of the cherished space they provided for people to live in a polity, albeit in a suspended state. The cooking schools were a safe space for people to speak freely. This author is reminded here of the case of Albania. It is in this spirit that I talk about the “pockets of democracy” that existed in Albania, through the experience of one remarkable individual, about whom I have been writing for some time now, the writer and political dissident, Musine Kokalari (1917–1983). Her own account of her 1946 trial and her ruminations on the nature of historical memory recall Podgórecki’s work on totalitarian and non-totalitarian law. It is in this frame therefore that I will set out the discussion, elucidating the main points underpinning his pioneering work. Autorka artykułu po raz pierwszy spotkała Adama Podgóreckiego w połowie lat 90. XX wieku w Międzynarodowym Instytucie Socjologii Prawa (IISL) w Oñati w Hiszpanii. Podczas lunchu zorganizowanego przez IISL oraz w pobliskiej szkole gotowania prof. Podgórecki opowiadał o roli, jaką tego rodzaju szkoły gotowania odegrały pod autorytarnymi rządami generała Francisco Franco. Nazwał te szkoły „przestrzeniami demokracji” ze względu na cenną przestrzeń, jaką zapewniały ludziom do życia w państwie, choć w państwie zawieszonym. Szkoły gotowania były bezpiecznym miejscem, w którym ludzie mogli swobodnie rozmawiać. Autorce przypomina się tutaj przypadek Albanii. W tym duchu pisze więc o „przestrzeniach demokracji”, które istniały w Albanii, poprzez doświadczenie jednej, niezwykłej osoby – pisarza i dysydenta politycznego Musine Kokalari (1917–1983) – o którym autorka pisze od jakiegoś czasu. Jej własna relacja z procesu z 1946 roku i rozmyślania nad naturą pamięci historycznej przywodzą na myśl prace Podgóreckiego nad prawem totalitarnym i nietotalitarnym. Dlatego też w tym kontekście rozpoczęto dyskusję, wyjaśniając główne punkty leżące u podstaw jego pionierskiej pracy.
- Item“Legal Consciousness” in Adam Podgórecki’s Sociological Theory of Law(Wydawnictwo KUL, 2024) Naoumowa, StefkaThe issue of legal consciousness occupies a central place in the sociology of law and is of particular relevance for socio-legal knowledge. Prof. Adam Podgórecki has great merit not only in determining the subject of the sociology of law, and the structure of the socio-legal knowledge, but also in delineating the importance of the legal consciousness as a research problem. The article addresses the problem of legal consciousness in the works of A. Podgórecki. In his view, in order to answer a question that is fundamentally important for jurisprudence, and to understand the ramifications of the operation of law in society, it is necessary to study not only the external manifestations of law (the behaviour of its actors and agents) but also the internal (or internalised) dimension of legal phenomena. The structure of legal consciousness includes three main elements, to which the empirical socio-legal analysis is most often directed; the knowledge of legal regulations in force, the evaluation of obligatory laws, and postulates related to what may be defined as good or desirable law. A. Podgórecki examines legal consciousness in the context of several important problems of law in the sociological sense of the word, which is also the core of his sociological theory of law. These include the relationship between intuitive law (“legal sense”) and official law; the relationship between law and morality; effective operation of the law; identification of pathologies of the law; attitudes to the law and to the actual behaviour regulated by law. The most important pieces of empirical research carried out by A. Podgórecki are presented in the article. Problematyka świadomości prawnej zajmuje centralne miejsce w socjologii prawa i ma szczególne znaczenie dla wiedzy socjologiczno-prawnej. Profesor Adam Podgórecki ma wielkie zasługi nie tylko w określeniu przedmiotu socjologii prawa, struktury wiedzy socjologiczno-prawnej, ale także w określeniu znaczenia świadomości prawnej jako problemu badawczego. Artykuł jest poświęcony problemowi świadomości prawnej w twórczości A. Podgóreckiego. Według niego, aby odpowiedzieć na pytanie fundamentalnie ważne dla jurysprudencji, a także, aby zrozumieć rozgałęzienia funkcjonowania prawa w społeczeństwie, konieczne jest badanie nie tylko zewnętrznych przejawów prawa (zachowań jego aktorów i agentów), ale także wewnętrznego (lub zinternalizowanego) wymiaru zjawisk prawnych. Struktura świadomości prawnej obejmuje trzy główne elementy, do których najczęściej kierowana jest empiryczna analiza socjologiczno-prawna –poznawczy, psychologiczny, behawioralny. A. Podgórecki bada świadomość prawną w kontekście kilku ważnych problemów prawa w socjologicznym sensie tego słowa, co stanowi również rdzeń jego socjologicznej teorii prawa. Są to: relacje między prawem intuicyjnym („poczuciem prawnym”) a prawem oficjalnym; relacje między prawem a moralnością; skuteczne działanie prawa; identyfikacja patologii prawa; stosunek do prawa i do faktycznego zachowania regulowanego przez prawo. W artykule przedstawiono najważniejsze badania empiryczne przeprowadzone przez A. Podgóreckiego.