Artykuły naukowe (WNH)

Permanent URI for this collection

https://hdl.handle.net/20.500.12153/82

Browse

Browsing Artykuły naukowe (WNH) by browse.metadata.rights "Attribution-NoDerivatives 4.0 International"

Now showing 1 - 20 of 33
  • Item
    Anastazy Synaita, Homilia na temat Psalmu VI
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Piasecki, Dariusz
    Homilia Anastazego Synaity na temat Psalmu VI utrzymana jest w konwencji pedagogiki chrześcijańskiej. Kaznodzieja przypomina słuchaczom o grzechu, zachęca do nawrócenia. Temu procesowi towarzyszy świadoma praca nad wadami, często łzy żalu oraz poprawa życia i naprawa zerwanych relacji z Bogiem i ludźmi. Owocem tak rozumianego wysiłku duchowego jest całkowite nawrócenie grzesznika, odpuszczenie grzechów i przygotowanie do śmierci, która jest nieuchronnym etapem ku życiu wiecznemu. Anastasius of Synai's homily on Psalm VI is maintained in the convention of Christian pedagogy. The preacher reminds his listeners of sin, encourages them to repent. This process is accompanied by conscious work on flaws, often tears of regret and improvement of life and repair of broken relationships with God and people. The fruit of spiritual effort understood in this way is the complete conversion of the sinner, forgiveness of sins and preparation for death, which is an inevitable stage towards eternal life.
  • Item
    Anima, Spiritus, Mens in Sepulchral Inscriptions from the Carmina Latina Epigraphica. Philological Approximations
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Gacia, Tadeusz
    The subject of this study is the meaning of the words anima, spiritus and mens in the metrical sepulchral inscriptions in the Carmina Latina Epigraphica collection published at the end of the 19th century by Franz Buecheler. This collection comprises almost 1,900 texts, of which around 1,400 are funerary and, particularly, sepulchral inscriptions. This article consists of three sections. The first contains general comments on Roman sepulchral inscriptions. The second, and most important part uses a conventional philological method to analyze the words in the source texts that denote the immaterial aspect of the human being that continues after death. The analysis of the texts reveals that the word anima occurs about 80 times, spiritus – 20, and mens only three times. These three words stand for what is usually expressed by the word “soul,” that is, the spiritual, immaterial aspect of the human being. Conclusions are presented gradually as the analytical compilation proceeds. Firstly, there is no semantic difference between anima and spiritus; although the word animus which is close to the three words discussed in this paper does not occur in this sense in the inscriptions. Secondly, both pagan and Christian inscriptions emphasize the dichotomy between anima or spiritus and corpus or caro (alternatively membra); some Christian inscriptions, pointing to this dichotomy, express belief in the resurrection. Thirdly, despite the difference in beliefs, Roman worshipers and Christians used very similar patterns of statements about the posthumous fate of the soul, for example, astra tenent animam, astra fovent animam, anima migravit ad astra or spiritus astra tenet, spiritus petit ad astra, mens caeli perget ad astra, which means that the Christian funerary language did not develop its distinct terminology for several centuries. The third section is a very brief summary of the study carried out.
  • Item
    Beda Czcigodny, Natura wszechświata. Czas i jego rodzaje. Rachuba czasu, Tłumaczenie zbiorowe z języka łacińskiego, red. T. Gacia, wstęp H. Wąsowicz, objaśnienia N. Turkiewicz, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2015, ss. 352
    (Wydawnictwo KUL, 2021) Eckmann, Augustyn
    Recenzja książki: Beda Czcigodny, Natura wszechświata. Czas i jego rodzaje. Rachuba czasu, Tłumaczenie zbiorowe z języka łacińskiego, red. T. Gacia, wstęp H. Wąsowicz, objaśnienia N. Turkiewicz, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2015, ss. 352.
  • Item
    Bertariusz z Cassinum, Wiersz opata Bertariusza o cudach świętego ojca Benedykta
    (Wydawnictwo KUL, 2020) Gacia, Tadeusz
    Tłumaczenie na język polski: Bertariusz z Cassinum, Wiersz opata Bertariusza o cudach świętego ojca Benedykta
  • Item
    Biblijny kult węży — próba interpretacji
    (Uniwersytet Warszawski, 2004) Münnich, Maciej
    The Author attempts to establish who was supposed to be symbolized by the bronze snakes mentioned in the Bible (Lb 21,4-9; Krl 18,4). As the context suggests healing functions, one can assume that the snakes represented a god (or deities) governing an illness, particularly a disorder resultant from snakebite. Both passages mentioned above stem from old, pre-exodus traditions, from times when the Hebrew monotheism was not yet fully developed. During that period, it is more appropriate to talk of the dominating position of Yahweh in the national pantheon of Israel (although some scholars disagree, and point, for instance, to the cult of Baal), or of monolatry. It seems then, that originally the snakes did not symbolize Yahweh. Unfortunately, because the texts in question were reedited to conform with monotheistic requirements, it is not possible, without additional data, to establish with whom were the bronze snakes to be associated with originally. Here, archaeology comes to our aid. Statuettes of such snakes are relatively common findings in the Canaan. They were found in Megiddo, Tel Mevorakh, Hazor, Shechem, Timna’ and Gezer. Their dating stretches from the break of the seventeenth and sixteenth to the beginning of the tenth century B.C. Nearly all the findings of this sort clearly point to the religious character of the bronze snakes. Obviously, the Canaan snakes were not related to the cult of Yahweh, but unfortunately, there is no written source which would allow us to link them with a specific deity. The ambiguity of the snake symbolism in the ancient Middle East only aggravates the problem. The snakes are normally related to fertility deities (both male and female), with the forces of the mythical aquatic primeval chaos, or with demons. Snakes appear also as guardians of water sources, as the symbol of infinity, or wisdom. But it seems that both in the case of the Canaan and Biblical bronze effigies of snakes one deals with a healing deity. The Phoenician-Punic god Eshmun, the chief deity of Sidon identified by the Greeks with Asklepios, seems to be the most appropriate determination. But Eshmun only very rarely appears in sources from the second millennium B.C., and has not been associated with snakes. Hence, the conjecture that Biblical and Canaan snakes symbolize another god, namely Horon, seems more plausible. Horon was a minor, chthonic deity of the Syro-Canaan region, ruling various evil forces, such as demons and snakes. In Ugaritic texts he appears in incantations, or in pleadings for healing in cases such as snakebite. His name can also be found on amulets. In mythological texts Horon is rarely to be found, and if so, usually as a dangerous and unsafe god. The attitude towards Horon and the cult of bronze snakes changed in ancient Israel in accord with the transformation of its religion. Initially, there was room in the Hebrew pantheon, headed by Yahweh, for Horon and his snakes. Perhaps the snake cult in pre-Davidic Jebusitic Jerusalem was related to Horon? This would also explain the presence of Nechushtan in the Yahweh temple of Jerusalem. But, with the development of monolatry in Israel, the cult of snakes was disposed of, together with the cults of Asherah and Baal. From the times of King Hezekiah the Jerusalem temple was to be devoted exclusively to Yahweh. Finally, after the return of the Israelites from the captivity, monotheism ruled out the existence of other deities completely, thus also their cults. Nevertheless, the remnants of the ancient tradition of the snake cult were so deeply rooted that during the reediting of the individual books of the Bible equivocal references to bronze snakes were not removed. It was only assumed in the monotheistic interpretation that the snakes represented the healing power of Yahweh himself.
  • Item
  • Item
    Cyprianus Cassinensis, Hymnus de S. Benedicto
    (Wydawnictwo KUL, 2020) Gacia, Tadeusz
    The main part of the article contains the Polish translation of the poem written with a safic verse Hymnus de S. Benedicto (incipit Aureo solis radio perennis). The author of the poem is probably Cyprian of Monte Cassino - priest and Benedictine monk of this monastery in the second half eighth century.
  • Item
    Człowiek w obliczu epidemii - relacja Tukidydesa i Prokopiusza z Cezarei
    (Wydawnictwo KUL, 2021) Siwicka, Małgorzata
    Dwie dramatyczne sytuacje społeczne, związane z wybuchem choroby o charakterze epidemicznym, opisane przez Tukidydesa oraz Prokopiusza z Cezarei oddziela niemal tysiąc lat rozpiętości czasowej. Obydwaj ci autorzy byli naocznymi świadkami przedstawianych wydarzeń, Tukidydes ponadto sam zaraził się, lecz przeżył tajemniczą chorobę, która spadła na mieszkańców Attyki w pierwszych latach wojny peloponeskiej. Prokopiusz, wzorując się na opisie Tukidydesa, przedstawia najprawdopodobniej pierwszy przypadek dżumy na terenie Europy, która wywarła znacznie większy wpływ na losy mieszkańców Konstantynopola, a także całego imperium bizantyńskiego nie tylko w wieku VI po Chr. lecz i w następnych stuleciach. Opis Tukidydesa, zwięzły, z użyciem fachowej terminologii medycznej, dostarcza nie tylko dokładnego obrazu samych objawów tej choroby, lecz także maluje przed oczyma czytelnika różnorodność ludzkich postaw i zachowań w sytuacji skrajnego zagrożenia, w obliczu ciągłego niebezpieczeństwa utraty własnego życia i straty osób najbliższych, kiedy to człowiek nie jest w stanie wywierać żadnego wpływu na dotykające go wydarzenia. Tukidydes podkreśla zgubne skutki zarazy, jakie powoduje ona w sferze etycznej i społecznej człowieka. W obliczu ogromu nieszczęścia pojawia się skłonność do odrzucenia zasad religijnych i norm prawnych, co prowadzi do pogoni za szybkim zyskiem i przyjemnością, jak też do zerwania więzi społecznych, pozostawiania bliskich na pastwę choroby. Tukidydes, pozostając pesymistą w ocenie natury ludzkiej, która, jego zdaniem właśnie w takich skrajnych sytuacjach ujawnia swe najciemniejsze strony, nie zapomina jednak o osobach, które zachowały postawę szlachetną, pełną współczucia dla cierpiących. Podkreśla ogromne poświęcenie lekarzy, oraz tych, którzy śpieszyli z pomocą nie tylko rodzinie, ale i opuszczonym w nieszczęściu przyjaciołom, często płacąc za to własnym życiem. Prokopiusz naśladując w strukturze, a nawet w niektórych sformułowaniach swego opisu Tukidydesa, nie rezygnuje bynajmniej z rzetelnego przedstawienia realiów sytuacji, w jakiej się znalazł. Ponieważ jego relacja dotyczy innej choroby, inne są też objawy, które skrupulatnie relacjonuje. Poświęca więcej miejsca działaniom, jakie podjęto, aby opanować chaos panujący w mieście i zorganizować uprzątanie zwłok i pochówki zmarłych, a także wspomina o skutkach, jakie epidemia wywarła w sferze gospodarczej cesarstwa. Podobnie jak Tukidydes, skupia swoją uwagę na zachowaniu człowieka w sytuacji skrajnego zagrożenia i prezentuje cały wachlarz ludzkich postaw: od ludzi pełnych poświęcenia, ryzykujących własnym życiem, aby ratować innych do osób egoistycznie skupionych na pogoni za przyjemnością i użyciem, łamiących prawo i wszelkie zasady religijne. W jego komentarzach pojawia się niekiedy więcej goryczy, a czasami wręcz złośliwości, gdy mówi, iż choroba zabrała najszlachetniejsze, najbardziej wartościowe jednostki, a pozostawiła przy życiu wyjątkowo podłych i nikczemnych.
  • Item
    De mortibus boum – ekloga o ocaleniu w czasie zarazy. Przybliżenia literackie i teologiczne z dodaniem przekładu
    (Wydawnictwo KUL, 2021) Gacia, Tadeusz
    Artykuł przedstawia utwór De mortibus boum, napisany najprawdopodobniej przez Endelechiusza na początku V wieku. Nawiązuje on do klasycznej tradycji bukolicznej, a jednocześnie zrywa z konwencją tego gatunku literackiego, realistycznie oddając śmiertelną zarazę bydła, ma jednak charakter alegoryczny. Jest on pochwałą i propagowaniem chrześcijaństwa, które przenikało wtedy na wieś. Krzyż znaczony na czołach zwierząt przez chrześcijańskiego pasterza symbolizuje zwycięstwo nowej religii nad pogaństwem i nadzieję ludzkości, której obrazem jest trzoda. Autor artykułu przedstawia i systematyzuje przemyślenia kilku filologów zajmujących się szczegółowo tym utworem. Integralną częścią opracowania jest tłumaczenie De mortibus boum na język polski.
  • Item
    De vita et studiis viri septuagenarii Adalberti Stawiszyński commentatio cum versibus elegiacis in honorem eius adnexis
    (Wydawnictwo KUL, 2021) Gacia, Tadeusz
    The article, written in Latin, contains a biography of Wojciech Stawiszyński, a prominent underground activist during the Solidarity period, and a presentation of the publishing and scientific achievements of the creator of patristic bibliographies, indexes and reviews. The evaluation content is present in the acquis briefs. The study takes the form of a laudation on the occasion of the 70th birthday of the jubilarian. The study ends with a 22-line Latin poem in elegiac meter, written by the author in honor of the jubilarian, dedicated to him.
  • Item
    Działalność Komisji Badań nad Antykiem Chrześcijańskim TN KUL w roku akademickim 2022/2023
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Wilk, Piotr
    Sprawozdanie zawiera opis działalności Komisji Badań nad Antykiem Chrześcijańskim TN KUL w roku akademickim 2022/2023. Wymieniono prelegentów poszczególnych posiedzeń oraz streszczono ich tematykę poszczególnych spotkań. The report contains a description of the activities of the Committee for Research on Christian Antiquity of the Catholic University of Lublin in the academic year 2022/2023. The speakers of individual meetings were listed and the topics of individual meetings were summarized.
  • Item
    Gniew bogów świata umarłych w wierzeniach starożytnego Bliskiego Wschodu
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Münnich, Maciej
    Semici starożytnego Bliskiego Wschodu w sposób dość podobny wyobrażali sobie gniew bóstw świata podziemnego. Przede wszystkim ów gniew miał być śmiercionośny zarówno dla ludzi, jak i dla bogów. W takim kontekście często używanym obrazem jest przedstawienie czy to samych bóstw, czy to ich demonicznych pomocników, czy wreszcie pozostających pod ich rozkazami zmarłych jako pożerających swe ofiary (bogów albo ludzi). Gniew boskich władców podziemia nie jest przedstawiany jako nieodwołalny i można go ułagodzić poprzez składanie ofiar, modlitwę czy też wysławianie konkretnych bogów. Pewne elementy tego obrazu, choć zmodyfikowane ze względu na monoteistyczne tło, można znaleźć także w Biblii. The various Semitic peoples of the Ancient Near East all embraced similar beliefs concerning the anger of the deities of the underworld. Above all, such an anger was viewed as lethal to both people and to other gods. In the surviving textual sources one can find word-images of the deities themselves, of their demonic helpers, and even of the dead under their orders to devour their victims (gods or people). The anger of the divine rulers of the underworld is not presented as irrevocable, but can be appeased by offering sacrifices and prayers, or by praising particular gods. Some elements of this imagery, though modified to align with a monotheistic background, can also be found in the Bible.
  • Item
    Gog – eschatologiczny i realny wróg z Północy w literaturze patrystycznej i średniowiecznej
    (Wydawnictwo KUL, 2021) Kochanek, Piotr
    Celem tego artykułu jest przedstawienie rozumienia trzech pojęć: Gog (Ez 38-39), Magog (Rdz 10, 2) oraz Gog i Magog (Ap. 20, 7-10). Chodzi tutaj zarówno o ich aspekt eschatologiczny i historyczny, jak również o ich etymologię. Analizując pisma wielu autorów chrześcijańskich, można stwierdzić, że Gog z Księgi Ezechiela był przedstawiany zwykle jako eschatologiczny wróg z Północy. Z kolei Magog syn Jafeta z Księgi Rodzaju był uważany za protoplastę Scytów. Natomiast Gog i Magog z Apokalipsy św. Jana to synonim szatana – eschatologicznego wroga wyznawców Chrystusa. Praktycznie tylko Ambroży z Mediolanu utożsamił Goga Ezechiela z konkretnych ludem, a mianowicie z Gotami, odwołując się do współczesnej mu sytuacji geopolitycznej cesarstwa po bitwie pod Adrianopolem. Jednak interpretację tę przejęło niewielu autorów łacińskich i greckich. Większość pisarzy kościelnych opowiedziała się po stronie Hieronima i Augustyna – krytyków historycznej interpretacji tekstu Ezechiela. Z kolei identyfikacja Magoga z Księgi Rodzaju ze Scytami, znana przynajmniej od czasów Józefa Flawiusza, spotkała się niemal z powszechną akceptacją. Różnica między autorami greckimi a łacińskimi polega tutaj na tym, że ci pierwsi powtarzali wiernie tę identyfikację, a tym samym przekazywali potomnym archaizujący obraz Północy. W konsekwencji Scytami nazywali oni nie tylko Gotów, czy Hunów, lecz także Awarów, Pieczyngów, Węgrów i Mongołów. Niektórzy pisarze łacińscy starali się ten obraz aktualizować. Generalnie jednak wszystkie ludy przybywające z północnego wschodu nosiły piętno biblijnego wroga z Północy, ponieważ to właśnie Biblia była dla ówczesnych autorów kościelnych autorytetem również w zakresie geografii i etnografii.
  • Item
    Homoseksualizm w starożytnej Mezopotamii. Przegląd źródeł
    (Wydawnictwo KUL, 2021) Münnich, Maciej
    Homoseksualizm był znanym, choć rzadkim zjawiskiem w społeczeństwach starożytnej Mezopotamii. Jednocześnie różnił się on od współczesnego, był to bowiem wyraz dominacji jednego mężczyzny oraz pohańbienia drugiego. Jeśli miał miejsce w odniesieniu do osoby równej, wówczas był karalny, jednak na przykład wrogowi można było życzyć, by stał się męską prostytutką. Inną formą homoseksualizmu była prostytucja sakralna w ramach kultu Inanny/Isztar. Jednak i w tym wypadku personel świątynny zaangażowany (jako partner pasywny) w taką formę kultu miał status niższy aniżeli wolni mężczyźni. Brak jakichkolwiek wzmianek o zachowaniach homoseksualnych wśród kobiet.
  • Item
    Kitab Futuh el-Sham (Pseudo-) Muhammada ibn Umar al-Waqidi’ego jako źródło do studium bitwy nad rzeką Jarmuk (636)
    (Wydawnictwo KUL, 2021) Matvieiev, Andrii
    Artykuł przedstawia przebieg bitwy nad rzeką Jarmuk, do której doszło 20 sierpnia 636 roku pomiędzy wojskami bizantyńskimi pod dowództwem Vahana i siłami kalifatu, którymi dowodził Khalіd іbn al-Walid. Podstawę źródłową niniejszych analiz stanowi kitab, którego autorem jest (Pseudo-) al-Waqidi. Nie chodzi o analizę czysto wojskowego aspektu tego starcia, lecz o jego interpretację w tradycji islamskiej na początku IX w. Jednym z nosicieli tej tradycji jest właśnie (Pseudo-) al-Waqidi. Starcie nad Jarmuk było nie tylko klęską militarną Cesarstwa Bizantyńskiego, lecz przegraną, która przesądziła o dalszych losach Syrii i Palestyny. Przeszły one bowiem pod panowanie kalifatu i już nigdy nie powróciły do cesarstwa. (Pseudo-) al-Waqidi interpretując to wydarzenie, podkreśla, że był to przełom w tworzeniu nowego porządku w tej części świata. Co więcej, ów nowy ład powstał dzięki męstwu muzułmańskich wojowników i ich żon. Podkreślenie roli kobiet w tym zwycięstwie jest szczególnie godne uwagi, ponieważ w islamie nie eksponuje się zwykle ich znaczenia. (Pseudo-) al-Waqidi podkreśla również, że w bitwie nad Jarmuk Bóg chrześcijan nie wsparł skutecznie swych wyznawców. Uczynił to natomiast Allah, czego efektem była klęska wojsk cesarskich. Walka nad Jarmuk toczyła się więc zdaniem (Pseudo-) al-Waqidi’ego na dwóch płaszczyznach: ludzkiej i nadprzyrodzonej. Wyznawcy Allaha odnieśli w niej zwycięstwo, które było nie tylko zwycięstwem nad chrześcijanami, lecz także nad ich wiarą. W tym sensie analizowane tutaj dzieło jest ważnym świadkiem powstania imperialnej tradycji muzułmańskiej, która łączy w sobie interpretację historyczną i religijną.
  • Item
  • Item
    Marzena Górecka, Memoria Dei et hominis. Christliche Gedächtniskultur der Literatur des deutschen Frűhmittelalters, Wydawnictwo KUL, Lublin 2019, ss. 200
    (Wydawnictwo KUL, 2021) Eckmann, Augustyn
    Recenzja książki: Marzena Górecka, Memoria Dei et hominis. Christliche Gedächtniskultur der Literatur des deutschen Frűhmittelalters, Wydawnictwo KUL, Lublin 2019, ss. 200.
  • Item
    Mysterium mortis w ujęciu Anastazego Synaity
    (Wydawnictwo KUL, 2020) Piasecki, Dariusz
    Artykuł prezentuje myśl Anastazego Synaity, odnoszącą się do śmierci w aspekcie chrześcijańskim. Autor stara się w szczegółowy sposób opisać proces odejścia człowieka z uwzględnieniem nie tylko samego momentu śmierci, ale przedstawia cały wachlarz zachowań, gestów, a także wypowiedzi zarówno ze strony umierającego, jak i jemu towarzyszących. Mowę pogrzebową autor opiera na tekstach biblijnych. Wykorzystuje również motywy zaczerpnięte z życia i zachowania ludzi i zwierząt. Homilia ma charakter dydaktyczno-konsolacyjny.
  • Item
    Pastoralne wskazania Anastazego Synaity na podstawie wygłoszonej homilii "Oratio de Sacra Synaxi"
    (Wydawnictwo KUL, 2021) Piasecki, Dariusz
    Artykuł prezentuje spostrzeżenia Anastazego Synaickiego, dotyczące obecności i zachowania wiernych, jemu współczesnych podczas nabożeństw. Niegodne zachowanie w miejscu świętym skłaniają mnicha do pogłębionej refleksji nad stanem ducha i wzajemnych relacji wierzących w Chrystusa. Ukazując niemoralne postawy, rozluźnienie obyczajów oraz brak pogłębionej wiedzy religijnej Synaita, odwołując się do Biblii i przykładów z życia wziętych, stara się uleczyć duchową chorobę swoich wiernych. Homilia posiada charakter upominający, moralno – dydaktyczny oraz hortatywny.
  • Item
    Posiedzenia Komisji Bizantynistycznej Polskiego Towarzystwa Historycznego (KB PTH) w roku akademickim 2020/2021
    (Wydawnictwo KUL, 2021) Kochanek, Piotr
    Sprawozdanie z posiedzeń Komisji Bizantynistycznej Polskiego Towarzystwa Historycznego (KB PTH) w roku akademickim 2020/2021