Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II

Permanent URI for this community

https://hdl.handle.net/20.500.12153/4340
„Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II” (skrót: ZNKUL) to kwartalnik istniejący od 1957 r., wydawany przez Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II – Wydawnictwo KUL. W 2020 r. „Zeszyty Naukowe KUL” zostały przypisane do dyscypliny wiodącej, jaką są: nauki socjologiczne. W czasopiśmie publikowane są teksty z zakresu socjologii wartości i szeroko rozumianej aksjologii społeczno-kulturowej. Oznacza to, że redakcja Kwartalnika akceptuje tylko takie artykuły, w których podejmowane są analizy wyników badań nad wartościami, np. z punktu widzenia ich funkcji, relacji zachodzących między kategoriami aksjologicznymi i interesami, zachowaniami czy działaniami społecznymi, m.in. w Europie Środkowej i Wschodniej. Perspektywa poszukiwań aksjologicznych jest z natury rozległa i zróżnicowana, dlatego redakcja ZNKUL jest otwarta na teksty interdyscyplinarne, ale głównie z zakresu nauk społecznych. Punktacja MEiN: 70 pkt. Bazy danych, w których czasopismo jest indeksowane: Google Scholar; Central European Journal of Social Siences and Humanities (CEJSH); Central and Eastern European Online Library (CEEOL); Baza czasopism humanistycznych (BazHum).

News

Kontakt:
Zeszyty Naukowe KUL
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin
znkul@kul.pl
Główna osoba do kontaktu:
Krzysztof Motyka
+48 81 454 53 40

Browse

Browsing Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II by browse.metadata.rights "Attribution 4.0 International"

Now showing 1 - 20 of 38
  • Item
    A Note of Appreciation for Adam Podgórecki Who Alerted the Oxford Centre for Socio-Legal Studies Many Years Ago to the Importance of the Rule of Law, Thus Preparing Us for Recent Challenges
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Maclean, Mavis
    This article records thanks to Adam Podgórecki for introducing discussion of the rule of law on his visit to the Oxford Centre for Socio-Legal Studies fifty years ago, and for stimulating use of the concept during the recent period of 14 years of Tory government in the UK, which ended in July 2024. Niniejszy artykuł stanowi podziękowanie dla Adama Podgóreckiego za zainicjowanie dyskusji na temat rządów prawa podczas jego wizyty w Oxford Centre for Socio-Legal Studies 50 lat temu oraz za stymulowanie korzystania z tej koncepcji w ostatnim okresie 14 lat rządów torysów w Wielkiej Brytanii, który zakończył się w lipcu 2024 roku.
  • Item
    Adam Podgórecki’s Concept of Totalitarian Law in the Albanian Context
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Fijalkowski, Agata
    This author first met Adam Podgórecki in the mid-1990s at the International Institute for the Sociology of Law (IISL) in Oñati, Spain. Over a lunch organised by the IISL and at a cooking school in the local area, Prof. Podgórecki talked about the role these sorts of cooking schools had played under General Francisco Franco’s authoritarian rule. He referred to these schools as “pockets of democracy” because of the cherished space they provided for people to live in a polity, albeit in a suspended state. The cooking schools were a safe space for people to speak freely. This author is reminded here of the case of Albania. It is in this spirit that I talk about the “pockets of democracy” that existed in Albania, through the experience of one remarkable individual, about whom I have been writing for some time now, the writer and political dissident, Musine Kokalari (1917–1983). Her own account of her 1946 trial and her ruminations on the nature of historical memory recall Podgórecki’s work on totalitarian and non-totalitarian law. It is in this frame therefore that I will set out the discussion, elucidating the main points underpinning his pioneering work. Autorka artykułu po raz pierwszy spotkała Adama Podgóreckiego w połowie lat 90. XX wieku w Międzynarodowym Instytucie Socjologii Prawa (IISL) w Oñati w Hiszpanii. Podczas lunchu zorganizowanego przez IISL oraz w pobliskiej szkole gotowania prof. Podgórecki opowiadał o roli, jaką tego rodzaju szkoły gotowania odegrały pod autorytarnymi rządami generała Francisco Franco. Nazwał te szkoły „przestrzeniami demokracji” ze względu na cenną przestrzeń, jaką zapewniały ludziom do życia w państwie, choć w państwie zawieszonym. Szkoły gotowania były bezpiecznym miejscem, w którym ludzie mogli swobodnie rozmawiać. Autorce przypomina się tutaj przypadek Albanii. W tym duchu pisze więc o „przestrzeniach demokracji”, które istniały w Albanii, poprzez doświadczenie jednej, niezwykłej osoby – pisarza i dysydenta politycznego Musine Kokalari (1917–1983) – o którym autorka pisze od jakiegoś czasu. Jej własna relacja z procesu z 1946 roku i rozmyślania nad naturą pamięci historycznej przywodzą na myśl prace Podgóreckiego nad prawem totalitarnym i nietotalitarnym. Dlatego też w tym kontekście rozpoczęto dyskusję, wyjaśniając główne punkty leżące u podstaw jego pionierskiej pracy.
  • Item
    Co dalej z badaniami jakościowymi?
    (Wydawnictwo KUL, 2025) Konecki, Krzysztof T.
    Niniejszy artykuł omawia obecne wyzwania i przyszłość badań jakościowych w naukach społecznych (głównie w socjologii) w kontekście szybko rozwijających się koncepcji metodologicznych i technologii. Artykuł rozpoczyna się od analizy wpływu technologii, w tym sztucznej inteligencji, na badania jakościowe, a także związanych z nimi wyzwań prawnych i etycznych. Autor zwraca uwagę na przeciążenie doświadczane przez badaczy ze względu na potrzebę dostosowania się do nowych narzędzi i metodologii oraz podkreśla znaczenie refleksyjności i kontemplacji w badaniach. W artykule zaproponowano badania kontemplacyjne jako strategię pogłębiania zrozumienia procesów badawczych, obejmującą techniki takie jak wywiad kontemplacyjny, autoobserwacja, autoraportowanie i noty kontemplacyjne. Artykuł kończy się refleksją na temat potrzeby spowolnienia procesu badawczego w celu dokładniejszej analizy i refleksji nad tworzeniem wiedzy. The challenges and future of qualitative research in the face of quickly changing methods and technologies are discussed in this article. It starts by examining the effects of technology, such as artificial intelligence, on qualitative research and the associated ethical and legal issues. The author emphasizes the importance of contemplation and reflexivity in research, highlighting the overload that researchers face as they must adapt to new technologies and methods. The article recommends contemplative research, which includes methods such as contemplative interview, self-observation, self-reporting, and contemplative notes, to improve the comprehension of research procedures. The essay ends by discussing the necessity of slowing down the research process to conduct a more comprehensive examination and consideration of knowledge generation.
  • Item
    Contemporary Forms of Religious Participation: Between Individualisation and Social Mobilisation. The Phenomenon of Differentiation from the Perspective of Empiricism and Media Discourse
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Szymczak, Wioletta; Szulich-Kałuża, Justyna
    The subject of analysis in this article is the declarations of participation in select religious events available in the Catholic Church in Poland. It will be an exploratory search on the similarities and differences among respondents, those who participate in these events, with an analysis of media discourses on the topic of events that are distinguished from others according to the above criteria. The considerations are based on the complementary use of quantitative methods (nationwide representative survey, cluster analysis) and qualitative methods (discourse analysis using the framing technique). The first part of the paper identifies three of the ten religious events in our research, and the participants formed a most homogenous internal group that was different from the rest. The next part situates the analysis in the context of media processes. Its goal is to determine what knowledge about the select events make up the media discourse, the linguistic and visual framework this is placed in and the meaning-creating role of these discourses while indicating the centres and fringes of frameworks. The conclusions formulated and based on the analyses note the titular phenomenon of diversification of forms of religious participation, saturating it substantively by recognising and categorising the content aspects of this differentiation. Przedmiotem analiz w niniejszym artykule są deklaracje uczestnictwa w wybranych wydarzeniach religijnych oferowanych w ramach Kościoła katolickiego w Polsce, eksploracyjne poszukiwanie podobieństw i zróżnicowania respondentów – uczestników tych wydarzeń – oraz analiza dyskursów medialnych na temat wydarzeń wyróżnionych spośród innych, według powyższego kryterium. Rozważania bazują na komplementarnym zastosowaniu metod ilościowych (ogólnopolski sondaż reprezentatywny, analiza skupień) oraz jakościowych (analiza dyskursu z wykorzystaniem techniki ramowania). W pierwszej części artykułu wskazane zostały trzy spośród dziesięciu ujętych w badaniu wydarzeń religijnych, których uczestnicy tworzyli grupy najbardziej homogeniczne wewnętrznie oraz różniące się od pozostałych. Druga część sytuuje analizy w kontekście procesów mediatyzacji. Jej celem jest ustalenie, jaką wiedzę o wyodrębnionych wydarzeniach konstruują dyskursy medialne, jakie ramy językowe i wizualne są w niej osadzone oraz jaka jest znaczeniotwórcza rola tychże dyskursów z wyznaczeniem centrów i peryferiów ram. Sformułowane na podstawie analiz konkluzje odnotowują tytułowy fenomen zróżnicowania form uczestnictwa religijnego, nasycając go merytorycznie przez rozpoznanie i skategoryzowanie treściowych aspektów tegoż zróżnicowania.
  • Item
    Dirty Togetherness: From Poland Under Communism to Weaponised Corruption Today
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Wedel, Janine
    The concept of “dirty togetherness” appears even more significant today than when Adam Podgórecki identified the phenomenon in 1980’s communist Poland. Then, it captured the dynamic of a resource-scarce society in which trusted family and friends operated in informal social networks to secure goods and services. Through cliquish and close-knit networks, they coped with shortages and distrust of the state. In the decades since, “dirty togetherness” took on new dimensions, as these informal networks adapted to, and helped shape, market and democratic institutions of the new Poland. Today, the currency of the concept extends beyond Poland and post-communist space. Dirtily together networks engaging in “weaponised corruption,” the use of corruption for geopolitical ends, pose a palpable threat to democracy. In this essay, I explore Podgórecki’s concept, the legacies associated with it, and its applicability beyond its originating context. I suggest guiding questions for research. In the decades since, “dirty togetherness” took on new dimensions, as these informal networks adapted to, and helped shape, market and democratic institutions of the new Poland. Today, the currency of the concept today extends beyond Poland and post-communist space. Dirtily together networks engaging in “weaponized corruption,” the use of corruption for geopolitical ends, pose a palpable threat to democracy. In this essay, I explore Podgórecki’s concept, the legacies associated with it, and its applicability beyond its originating context. I suggest guiding questions for research. Koncepcja „brudnej wspólnoty” wydaje się dziś jeszcze bardziej znacząca niż wtedy, gdy Adam Podgórecki zidentyfikował to zjawisko w komunistycznej Polsce lat 80. Wówczas ukazywała ona dynamikę społeczeństwa niedoboru zasobów, w którym zaufana rodzina i przyjaciele działali w nieformalnych sieciach społecznych, aby zapewnić sobie dobra i usługi. Poprzez klikowe i ściśle powiązane sieci ludzie radzili sobie z niedoborami i nieufnością wobec państwa. W kolejnych dekadach „brudna wspólnota” przybrała nowe wymiary, ponieważ te nieformalne sieci dostosowywały się do instytucji rynkowych i demokratycznych nowej Polski i pomagały je kształtować. Obecnie aktualność tej koncepcji wykracza poza Polskę i obszar postkomunistyczny. Istotnym zagrożeniem dla demokracji są brudne sieci powiązań i to, jak strategicznie posługują się korupcją, używając jej jako oręża. W tym eseju badam koncepcję Podgóreckiego, związane z nią dziedzictwo i jej zastosowanie poza jej pierwotnym kontekstem. Sugeruję pytania przewodnie do badań.
  • Item
    Elementy moralne w sporcie i ich medialne odzwierciedlenie
    (Wydawnictwo KUL, 2025) Tarczyński, Andrzej
    Sport jako zjawisko społeczne zakłada istnienie reguł i norm regulujących zachowania jednostek ludzkich. Obok reguł technicznych bądź zwyczajowych, także w sporcie – jak w każdej sferze ludzkich działań – mamy do czynienia z wartościami i regułami moralnymi. Z kolei ujęcie reguł moralnych w formie powinności, podane wraz z odpowiednim uzasadnieniem, daje w rezultacie etykę – ogólną lub szczegółową, jeśli odnosi się do wyróżnionej dziedziny życia. Tekst jest poświęcony wybranym problemom etycznym występującym w sporcie wyczynowym. Jednocześnie przyjęte w tekście ujęcie problematyki uwzględnia przy tym okoliczność, iż doniesienia z aren sportowych, ogólny obraz sportu jako takiego (oraz występujących w nim problemów), a wreszcie sama jego popularność, są obecnie w znaczącej mierze rezultatem działania środków komunikowania masowego, co z kolei rzutuje także na kondycję moralną społeczeństwa. Praktyka społeczna, jej obraz medialny oraz świadomość moralna (tj. wyznawane przez ludzi przekonania i zasady) tworzą wzajemnie powiązaną całość. Sport, as a social phenomenon, presupposes the existence of rules and norms governing the behaviour of human individuals. In addition to technical or customary rules, in sport – as in any sphere of human activity – we also deal with values and moral rules. In turn, the formulation of moral rules in the form of duties, given with appropriate justification, results in ethics – general or specific, if it refers to a distinguished area of life. The text is devoted to selected ethical problems occurring in competitive sport. At the same time, the approach adopted in the text takes account of the fact that reports from the sports arena, the general image of sport as such (and the problems arising in it) and, finally, its popularity itself, are nowadays to a significant extent the result of the action of the mass communication media, which in turn also affects the moral condition of society. Social practice, its media image and moral awareness (i.e. people’s beliefs and principles) form an interconnected whole.
  • Item
    Etos i profesjonalizm w trosce o godność pacjenta
    (Wydawnictwo KUL, 2025) Prüfer, Paweł
    W naukach społecznych i medycznych uwidacznia się, zwłaszcza w ostatnim czasie, szerokie i wieloproblemowe zainteresowanie problematyką dotyczącą pacjenta, jego kondycji psychofizycznej i poczucia dobrostanu. Opublikowana niedawno publikacja dotycząca psychospołecznych uwarunkowań opieki nad pacjentem, przygotowana z dużą starannością przez autorów i redaktorów naukowych, zasadniczo reprezentujących nauki medyczne, stanowi wartościowy przykład wspomnianego zainteresowania. Niniejszy tekst jest próbą zaprezentowania wspomnianej monografii, przede wszystkim wydobycia i ukazania walorów poznawczych i praktycznych. W tekście pojawia się także pewna perspektywa nieco polemiczna w odniesieniu do niektórych rozstrzygnięć i analiz. W przeważającej jednak części jest to próba – przyjmująca charakter artykułu recenzyjnego – przedstawienia dużych walorów tego naukowego, interpretacyjnego przedsięwzięcia, z wyakcentowaniem wielu potencjalnych korzyści płynących z lektury tomu oraz z prób jego wykorzystania w praktyce medycznej oraz w zarządzaniu podmiotami leczniczymi. Nie pomija się tu także podkreślenia obecności w treściach książki elementów aksjologicznych. In the social and medical sciences, especially recent time, there has been a broad and multi-problem interest in issues related to the patient, his psychophysical condition and sense of well-being. A recently published publication on the psychosocial determinants of patient care, prepared with great care by the authors and the editors, essentially representing medical sciences, is a valuable example of this interest. This text is an attempt to present the mentioned monograph, primarily to extract and show its cognitive and practical values. The text also contains a somewhat polemical perspective regarding some decisions and analyses. For the most part, however, it is an attempt – taking the form of a review article – to positively present the great values of this scientific, interpretive endeavor, emphasizing the many potential benefits of reading the volume and attempting to use it in medical practice and in the management of medical entities. The presence of axiological elements in the contents of the book is also not overlooked.
  • Item
    Hierarchia kultury na tle nierówności ekonomicznych i kapitału społecznego
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Domański, Henryk
    Cultural inequality is one of the constitutive factors of the class structure. This analysis aims to determine the extent to which cultural participation reflects class inequalities in comparison with two other dimensions of the class structure, i.e. economic inequalities and social capital. Cultural participation is measured in terms of musical tastes. Drawing on data from a 2019 research conducted on a representative sample in Poland, I attempt to assess the role of this variable in shaping class structure. The findings show that class distances are better reflected in economic inequalities (family income) than in musical tastes – with a minor role of social capital – which confirms the hypothesis. The same pattern is reflected in the effect of father’s class on family income and cultural capital, which indicates intergenerational transmission of these factors. Nierówności w dostępie do kultury są elementem struktury klasowej. Celem tego artykułu jest porównanie ważności tego wymiaru z innymi wyznacznikami hierarchii klasowej. Opierając się na danych pochodzących z badań zrealizowanych w 2019 roku na próbie ogólnopolskiej, próbuję określić znaczenie kultury w porównaniu z nierównościami ekonomicznymi i kapitałem społecznym. Wskaźnikiem uczestniczenia w kulturze są gusty muzyczne, pozycja ekonomiczna mierzona jest wielkością dochodów rodziny a kapitał społeczny – pomocą ze strony znajomych. Wyniki analizy wskazują, że podziały klasowe znajdują silniejsze odzwierciedlenie w nierównościach ekonomicznych niż w stylu życia i kapitale społecznym. Prawidłowości jest również znaczące oddziaływanie pozycji klasowej ojca, co wskazywałoby na międzypokoleniową transmisję tych zjawisk.
  • Item
    Idea metropolii jako dobra wspólnego w dyskursie prasy lokalnej – perspektywy i postulaty
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Neuve-Église, Zuzanna
    Artykuł porusza problematykę wytwarzania świadomości metropolitalnej w województwie śląskim oraz roli, jaką w tym procesie odgrywa dyskurs prasy lokalnej. Dziennikarze wykorzystują określone środki językowe i strategie, aby podkreślić znaczenie obszaru metropolitalnego, promować rozwój instytucji zarządzania metropolią i zachęcać mieszkańców do zaangażowania na rzecz idei metropolii jako dobra wspólnego regionu. Artykuł opiera się na analizie przekazów prasy w latach 2007-2018. Rozważania dotyczą kształtowania wyobraźni zbiorowej na podstawie medialnego obrazu metropolii, a w dłuższej perspektywie możliwości wykształcenia przestrzeni społecznie przeżywanej i metropolitalnego obywatelstwa w warunkach zmian terytorialno-administracyjnych na poziomie metropolitalnym. The article addresses the issue of creating metropolitan awareness in the Silesian Voivodeship and the role that local press discourse plays in this process. Journalists employ specific linguistic means and strategies to emphasise the significance of the metropolitan area, promote the development of metropolitan management institution, and encourage residents to engage in the idea of the metropolis as a common regional good. The article is based on an analysis of local press discourse from 2007 to 2018. It focuses on the process of shaping collective imagination based on the media image of the metropolis and, in the longer term, the potential formation of lived space and metropolitan citizenship in the context of territorial-administrative changes at the metropolitan level.
  • Item
    Is a talented employee happy? - Talent and life satisfaction among European team workers
    (Wydawnictwo KUL, 2025) Talik, Wiesław; Wiechetek, Michał
    This article presents a study of employees in small and medium-sized companies, specifically team members, in terms of their talent and life satisfaction. The main objective of the research was to assess the specific links between talent and life satisfaction in employees from five European countries. The study surveyed 298 individuals from Flanders (N = 69), Cyprus (N = 52), the Czech Republic (N = 61), Poland (N = 54), and the UK (N = 62) using the Satisfaction With Life Scale – SWLS and the ComTal-Team Member Scale, an electronic tool that measures the components of talent: competence, commitment, and contribution. Employees of small and medium-sized companies show a positive correlation between talent and life satisfaction. Differences in talent components and dimensions exist among team members from different European countries. W artykule przedstawiono badania dotyczące pracowników małych i średnich przedsiębiorstw, a konkretnie członków zespołów, pod kątem ich talentu i zadowolenia z życia. Głównym celem badań była ocena konkretnych powiązań między talentem a zadowoleniem z życia pracowników z pięciu krajów europejskich. W badaniu wzięło udział 298 osób z Flandrii (N = 69), Cypru (N = 52), Czech (N = 61), Polski (N = 54) i Wielkiej Brytanii (N = 62). Wykorzystano w nim skalę satysfakcji z życia (Satisfaction With Life Scale – SWLS) oraz skalę ComTal-eam Member Scale, elektroniczne narzędzie mierzące składniki talentu: kompetencje, zaangażowanie i wkład. Pracownicy małych i średnich przedsiębiorstw wykazują pozytywną korelację między talentem a satysfakcją z życia. Istnieją różnice w składnikach i wymiarach talentu wśród członków zespołów z różnych krajów europejskich.
  • Item
  • Item
    Jesień życia pracowników nauki. Codzienność i kontakty społeczne emerytowanych nauczycieli akademickich uczelni krakowskich
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Kapralska, Łucja; Maksymowicz, Agata
    Artykuł dotyczy sposobów przeżywania starości przez grupę społeczno-zawodową, jaką są emerytowani pracownicy nauki i opiera się na wywiadach pogłębionych przeprowadzonych wśród 12 uczonych krakowskich w stanie spoczynku. Celem badań było przedstawienie organizacji ich życia codziennego, hobby, zainteresowań oraz relacji społecznych z innymi, uznawanych przez badaczy za podstawę pomyślnego starzenia się. Wyniki wskazują, iż emerytura dostarcza badanym satysfakcji z powodu nieśpiesznego trybu życia i wolności od obowiązków. Dominuje orientacja na rodzinę, relacje z przyjaciółmi oraz hobby i niestereotypowe sposoby spędzania wolnego czasu. Najpopularniejsza czynność polskich emerytów, jaką jest oglądanie telewizji, nie jest wskazywana przez badanych. Uczonych-seniorów odróżnia od innych emerytów przede wszystkim podtrzymywanie swojej życiowej roli społecznej, zarówno poprzez opóźnianie czasu przejścia na emeryturę, jak i podejmowanie w jakimś zakresie zadań związanych z nauczaniem także w jej trakcie. Taka postawa wpisuje się w teorię aktywnej starości/kontynuacji roli i pozwala optymistycznie myśleć o jakości jesieni życia badanych seniorów. The work concerns the ways of experiencing old age by a socio-professional group, such as retired scientists, and is based on in-depth interviews conducted among 12 retired scientists from Krakow. The aim of the research was to present the organisation of their everyday life, hobbies, interests and social relationships with others, considered by researchers to be the basis for successful ageing. The results indicate that retirement provides respondents with satisfaction due to a leisurely lifestyle and freedom from duties. The dominant focus is on family, relationships with friends, hobbies and non-stereotypical ways of spending free time. The most popular activity of Polish retirees, which is watching television, is not indicated by the respondents. What distinguishes senior scientists from other retirees is maintaining their social role in life, both by delaying retirement and by undertaking, to some extent, tasks related to this role also during it. This attitude fits into the theory of active ageing/role continuation and allows us to think optimistically about the quality of the autumn of life of the surveyed seniors.
  • Item
    Kondycja finansowa Polaków i zadowolenie z życia po pandemii
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Zbyrad, Teresa Jadwiga
    Celem artykułu jest ukazanie jakości życia Polaków i ich kondycji finansowej oraz stopnia zadowolenia z życia po pandemii. Treść artykułu koncentruje się wokół zagadnień związanych z jakością życia, na które składają się budżety domowe, wydatki, zadowolenie z życia, samopoczucie, ale też lęki i obawy. Ważnym staje się pytanie, jaki jest stopień zadowolenia z życia pomimo nadszarpniętych domowych budżetów? Na co Polaków stać, a na co nie stać? Co nas cieszy, a co napawa lękiem? Źródłem danych są badania przeprowadzone w latach 2022–2023 w ramach ogólnopolskiej diagnozy społecznej pt. „Diagnoza życia, postaw, planów i aspiracji społeczeństwa polskiego” oraz badania CBOS. Uzyskane wyniki badań dowodzą, że kondycja finansowa Polaków nie jest imponująca i większość nie osiąga wysokich dochodów, a mimo to radzą sobie z bieżącymi wydatkami. Ponadto zadowolenie z życia nie spada, a jego źródłem są wartości pozamaterialne jak rodzina, małżeństwo i relacje międzyludzkie. The article aims to show the quality of life of Poles and their financial condition and level of satisfaction with life after the pandemic. The content of the paper revolves around issues related to quality of life, such as household budget, spending, life satisfaction and well-being, as well as fears and anxieties. The question that acquires relevance in this context is – What is the degree of satisfaction with life despite strained household budgets? What Poles can, and what they cannot, afford? What makes them happy and what arouses anxiety? A “diagnosis of life, attitudes, plans and aspirations of the Polish society” is offered and the results of the Public Opinion Research Center (CBOS) survey are discussed. The findings of the said survey show that the financial condition of Poles is not impressive, and most do not earn a high income, yet they can manage their current expenses. In addition, satisfaction with life is not declining and is driven by non-material values such as family, marriage and interpersonal relationships.
  • Item
    Księdza Profesora Jana Szymczyka narracja socjologiczna o wartościach
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Mariański, Janusz
    Father Jan Szymczyk researched social life from a sociological-axiological perspective. Following in the footsteps of his deliberations, we will try to present his sociological understanding of values from a theoretical standpoint, present the theoretical aspects of the values orientations research model and briefly outline the concept of value transformation in Polish society. In this regard, values are construed as spiritual and moral core beliefs that determine attitudes and behavioural patterns of individuals. If values change, so do the attitudes and behaviour patterns that depend on them. Values are more general and permanent orientations, defining the perspectives of everyday life and its meaning and significance and indirectly setting the norms that determine specific actions. Conceived as goals of action, values function in the consciousness of individuals and are activated and actualised in specific contexts and situations when appropriate reasons, motivations or challenges arise. They play a special role in each person’s belief system. Indeed, something is always valuable or represents a value to someone. Ultimately, value results from the relation between the active, experiencing subject and certain objects of the external world. The axiological perspective adopted by Fr. Jan Szymczyk constitutes one of the most essential research concepts that make it possible to view and construct images of concrete subjects and phenomena of social life. Applying this perspective allows sociological research – conducted from the point of view of values (their declaration, and especially their recognition and internalisation) – to provide a lot of valuable information on the quality and condition of various forms and structures of public life. An accepted set or arrangement of values often translates into an affirmed lifestyle, mentality, a specific social identity and action strategy of individuals and various social actors. The researcher’s intention is often not to directly characterise values as such but rather to reveal them in the ways of conceiving politics, the economy, public life and culture, i.e. when discussing the fundamental issues at the core of theoretical analyses and sociological research. The psychosocial and relationalist perspectives that Jan Szymczyk adopts in his sociological research on values afford him a relatively integrated view of the diverse attitudes that subjects (individuals) hold towards values. First, values can be seen as existing in tangible and intangible objects (objective understanding). Second, they are identified with actions, i.e. they are related to the very relationship that exists between a subject and an object (“indirect” understanding). Third, axiological categories fall within human experience (subjective understanding). Ksiądz Jan Szymczyk prowadził swoje badania nad życiem społecznym z perspektywy socjologiczno-aksjologicznej. Idąc tropem jego rozważań, spróbujemy od strony teoretycznej zaprezentować jego socjologiczne rozumienie wartości, przedstawić teoretyczne aspekty modelu badawczego orientacji wartościujących oraz w skrócie zarysować koncepcję transformacji wartości w społeczeństwie polskim. Wartości rozumie się jako duchowe, moralne przekonania podstawowe, kierujące postawami i wzorami zachowań jednostek. Jeżeli zmieniają się wartości, zmieniają się również zależne od nich postawy i wzory zachowań. Wartości mają charakter bardziej ogólnych i trwałych orientacji, określających perspektywy życia codziennego, jego sens i znaczenie, a także wyznaczają pośrednio normy określające konkretne działania. Wartości pojmowane jako cele działań funkcjonują w świadomości jednostek, są uruchamiane i aktualizowane w określonych kontekstach i sytuacjach, kiedy pojawiają się odpowiednie racje, motywacje czy wyzwania. Odgrywają one szczególną rolę w systemie przekonań każdej osoby. Coś jest wartością dla kogoś albo coś ma wartość dla kogoś. Ostatecznie wartość jest wynikiem relacji doznającego i aktywnego podmiotu wobec pewnych przedmiotów świata zewnętrznego. Perspektywa aksjologiczna, którą przyjmuje ks. Jan Szymczyk, stanowi jedno z najbardziej istotnych pojęć badawczych, umożliwiających oglądy i konstruowanie obrazów konkretnych podmiotów i fenomenów życia społecznego. Zastosowanie (aplikacja) tej perspektywy sprawia, że badania socjologiczne prowadzone z punktu widzenia wartości (ich deklarowanie, a zwłaszcza uznawanie i internalizowanie), dostarczają wielu cennych informacji na temat jakości i kondycji różnych form i struktur życia publicznego. Akceptowany zbiór czy układ wartości niejednokrotnie przekłada się na afirmowany styl życia, mentalność oraz określoną tożsamość społeczną i strategię działań jednostek i różnych aktorów społecznych. Często zamierzeniem badacza nie jest bezpośrednia charakterystyka wartości jako wartości, ale raczej odkrywanie ich w sposobach myślenia o polityce, gospodarce, życiu publicznym, w kulturze, czyli przy okazji omawiania zasadniczych kwestii, stanowiących przedmiot teoretycznych analiz i badań socjologicznych. Perspektywa psychospołeczna czy relacjonistyczna, którą przyjmuje w swoich badaniach socjologicznych nad wartościami Jan Szymczyk, pozwala mu na relatywnie zintegrowany ogląd zróżnicowanych postaw, jakie podmioty (jednostki) zajmują wobec wartości. Wartości mogą być ujmowane jako istniejące w przedmiotach materialnych i niematerialnych (rozumienie przedmiotowe). Po drugie, utożsamia się je z działaniami, czyli związane są z samą relacją, jaka dokonuje się pomiędzy podmiotem a przedmiotem (rozumienie „pośrednie”). Po trzecie, kategorie aksjologiczne sytuują się w doświadczeniu człowieka (rozumienie podmiotowe).
  • Item
    “Legal Consciousness” in Adam Podgórecki’s Sociological Theory of Law
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Naoumowa, Stefka
    The issue of legal consciousness occupies a central place in the sociology of law and is of particular relevance for socio-legal knowledge. Prof. Adam Podgórecki has great merit not only in determining the subject of the sociology of law, and the structure of the socio-legal knowledge, but also in delineating the importance of the legal consciousness as a research problem. The article addresses the problem of legal consciousness in the works of A. Podgórecki. In his view, in order to answer a question that is fundamentally important for jurisprudence, and to understand the ramifications of the operation of law in society, it is necessary to study not only the external manifestations of law (the behaviour of its actors and agents) but also the internal (or internalised) dimension of legal phenomena. The structure of legal consciousness includes three main elements, to which the empirical socio-legal analysis is most often directed; the knowledge of legal regulations in force, the evaluation of obligatory laws, and postulates related to what may be defined as good or desirable law. A. Podgórecki examines legal consciousness in the context of several important problems of law in the sociological sense of the word, which is also the core of his sociological theory of law. These include the relationship between intuitive law (“legal sense”) and official law; the relationship between law and morality; effective operation of the law; identification of pathologies of the law; attitudes to the law and to the actual behaviour regulated by law. The most important pieces of empirical research carried out by A. Podgórecki are presented in the article. Problematyka świadomości prawnej zajmuje centralne miejsce w socjologii prawa i ma szczególne znaczenie dla wiedzy socjologiczno-prawnej. Profesor Adam Podgórecki ma wielkie zasługi nie tylko w określeniu przedmiotu socjologii prawa, struktury wiedzy socjologiczno-prawnej, ale także w określeniu znaczenia świadomości prawnej jako problemu badawczego. Artykuł jest poświęcony problemowi świadomości prawnej w twórczości A. Podgóreckiego. Według niego, aby odpowiedzieć na pytanie fundamentalnie ważne dla jurysprudencji, a także, aby zrozumieć rozgałęzienia funkcjonowania prawa w społeczeństwie, konieczne jest badanie nie tylko zewnętrznych przejawów prawa (zachowań jego aktorów i agentów), ale także wewnętrznego (lub zinternalizowanego) wymiaru zjawisk prawnych. Struktura świadomości prawnej obejmuje trzy główne elementy, do których najczęściej kierowana jest empiryczna analiza socjologiczno-prawna –poznawczy, psychologiczny, behawioralny. A. Podgórecki bada świadomość prawną w kontekście kilku ważnych problemów prawa w socjologicznym sensie tego słowa, co stanowi również rdzeń jego socjologicznej teorii prawa. Są to: relacje między prawem intuicyjnym („poczuciem prawnym”) a prawem oficjalnym; relacje między prawem a moralnością; skuteczne działanie prawa; identyfikacja patologii prawa; stosunek do prawa i do faktycznego zachowania regulowanego przez prawo. W artykule przedstawiono najważniejsze badania empiryczne przeprowadzone przez A. Podgóreckiego.
  • Item
    Legalists and Revolutionaries – Public Opinion on Compliance with the Law
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Kurczewski, Jacek; Fuszara, Małgorzata; Orzechowski, Paweł
    This article is part of the sixty-year-old tradition of sociological and legal research initiated by Adam Podgórecki. The presented results and conclusions concern obtaining opinions on the observance and validity of the law, as well as the attitudes adopted towards it – from absolute respect for the provisions to acceptance of their circumvention or violation. The authors’ intention was to conduct two types of analyses: a comparative analysis of the distribution of answers obtained between 1964 and 2023, as well as the content of the respondents’ extensive narratives relating to the justification of their positions. Data were collected using an online self-administered questionnaire, using a university panel and “Google Forms” made available through social networking sites. Based on the research conducted, it can be concluded that commonly accepted terms such as “legalists”, “opportunists” and “anarchists” are not always adequate to the presented attitudes towards the law and are losing their relevance. Niniejszy artykuł wpisuje się w sześćdziesięcioletnią tradycję badań socjologiczno-prawnych, zapoczątkowanych przez Adama Podgóreckiego. Zaprezentowane wyniki i wnioski dotyczą poznania opinii na temat przestrzegania i obowiązywania prawa oraz przyjmowanych wobec niego postaw – od bezwzględnego respektowania przepisów po akceptację ich omijania lub łamania. Zamiarem Autorów było przeprowadzenie dwóch typów analiz: porównawczej rozkładów odpowiedzi uzyskanych w latach 1964 - 2023, a także treści rozbudowanych narracji respondentów, odnoszących się do uzasadnienia zajmowanych stanowisk. Dane zebrano za pomocą kwestionariusza online do samodzielnego wypełnienia, przy wykorzystaniu panelu uniwersyteckiego i formularza „Google”, udostępnionego przez portale społecznościowe. Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że zwyczajowo przyjęte terminy, takie jak: „legaliści”, „oportuniści” i „anarchiści” nie zawsze są adekwatne do prezentowanych postaw wobec prawa i tracą na aktualności.
  • Item
    Love, Law, and War in Ukraine and Israel/Palestine: Rearticulating Podgórecki’s Place in a Polish Become American Sociological Imagination
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Kennedy, Michael D.
    Adam Podgórecki’s place in American sociology, and my own engagement with his work 30 years ago, begins my contribution to this collection. I turn next to consider how some subsequent scholars have explained his work and his potential, and do some of the same by inviting our translation of intuitive and formal law into an exploration of vernacular and professional articulations of justice and law. I then consider the place of love in the relationship before moving on to examine two epoch-ending crises of our time: Russia’s invasion of Ukraine and the war in Israel/Palestine. I conclude with an observation that Podgórecki and other scholars invite us to rethink how the intuitive and the formal, the vernacular and the professional, senses of justice might be rearticulated. I recommend that South Africa’s intervention at the International Court of Justice might be a transformational moment. Niniejszy artykuł rozpoczynają rozważania na temat miejsca Adama Podgóreckiego w amerykańskiej socjologii i mojego udziału w dyskusji nad jego pracą 30 lat temu. Następnie przedstawiam sposób, w jaki kolejni badacze prezentowali jego twórczość oraz jej potencjał i robię to samo, włączając nasze rozumienie prawa intuicyjnego i formalnego do eksploracji wernakularnych i profesjonalnych sformułowań sprawiedliwości i prawa. W dalszej części artykułu zastanawiam się nad miejscem miłości w tej relacji, po czym przechodzę do dwóch kryzysów naszych czasów: inwazji Rosji na Ukrainę i wojny w Izraelu/Palestynie. Kończę spostrzeżeniem, że Podgórecki i inni badacze zapraszają nas do przemyślenia, w jaki sposób intuicyjne i formalne, wernakularne i profesjonalne poczucia sprawiedliwości mogą zostać ponownie sformułowane. Proponuję, aby interwencja RPA w Międzynarodowym Trybunale Sprawiedliwości stała się momentem transformacji.
  • Item
    Macierzyństwo w perspektywie filozoficznej, społecznej i indywidualnej. Analiza teoretyczna na podstawie literatury przedmiotu
    (Wydawnictwo KUL, 2025) Gregorczuk-Prosicka, Joanna
    Macierzyństwo stanowi przedmiot analiz wielu badaczy, najczęściej pozostaje ono w obszarze zainteresowań demografów, psychologów, socjologów, czy pedagogów. Literatura pedagogiczna obszernie opisuje owe zagadnienie, m.in. w kontekście pedagogiki rodziny, pedagogiki społecznej, ale również pedagogiki rozwojowej czy opiekuńczo-wychowawczej. Niniejsze opracowanie, stanowiące przegląd literatury z obszaru nauk społecznych, w szczególności pedagogicznej, jest próbą omówienia trzech perspektyw: filozoficznej, w kontekście macierzyństwa jako wartości; społecznej, dotyczącej praktycznego obrazu macierzyństwa oraz w perspektywie indywidualnej, rozumianej jako indywidualne doświadczenie i rozumienie macierzyństwa przez kobietę. Współczesna kobieta nieustannie poszerza zasób ról społecznych, co znajduje odzwierciedlanie w zakresie jej obowiązków i powinności. Liczne publikacje teoretyczne czy popularnonaukowe, jak również opracowania empiryczne, traktują macierzyństwo nie tylko jako społeczną rolę kobiety, ale przede wszystkim jako wielowymiarowe doświadczenie. Z przedstawionych poniżej analiz wyłania się obraz współczesnego macierzyństwa jako złożonego zjawiska, stale aktualnego i zmieniającego się, popularnego zarówno w dyskursie naukowym, jak i w dyskusji społecznej, ale przede wszystkim jako wyjątkowego, indywidualnego doświadczenia kobiety, która zapewnia ciągłość istnienia gatunku ludzkiego. Motherhood is the subject of analyses by many researchers, most often it remains in the area of interest of demographers, psychologists, sociologists or pedagogues. Pedagogical literature describes this issue extensively, among others in the context of family pedagogy, social pedagogy, but also in developmental or care and educational pedagogy. This study, which is a review of the literature in the social sciences, particularly in the field of pedagogy, is an attempt to discuss three perspectives: the philosophical one, in the context of motherhood as a value; the social one, concerning the practical image of motherhood and the individual perspective, understood as an woman's individual experience and understanding of motherhood. The modern woman is constantly expanding her range of social roles, which is reflected in the scope of her duties and responsibilities. Numerous theoretical or popular studies and publications, as well as empirical studies, treat motherhood not only as a social role, but above all as a multidimensional experience. What emerges from the analyses presented below is a picture of contemporary motherhood as a complex phenomenon, constantly topical and changing, popular in both scientific discourse and social discussion, but above all as a unique, individual experience of a woman who ensures the continuity of the human species.
  • Item
    Maturity of Personality, Purpose of Life and Value System in Nuns During a Midlife Crisis
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Vavreková, Erika; Wodawski, Marek
    This article aims to deepen our understanding of the midlife crisis of nuns (a study group) and women living alone (a control group). We present the results of an empirical study conducted on a group of 100 women aged 35–45. This study aimed to discover whether convent life, along with its spiritual-religious formation, may have a positive influence on the ability of women to deal with a midlife crisis and aid the development of their mature personalities by strengthening their sense of purpose and shaping their value systems. The issue tackled by this article can be contained in the following question: Is religious formation central to convent life able to support a person in a midlife crisis in gaining a higher degree of personal maturity? We may gain an answer to this by considering whether nuns engaged in such religious formation compared to women living alone would exhibit any differences in personal maturity and a sense of life’s purpose and value system. Niniejszy artykuł ma na celu pogłębienie naszego zrozumienia kryzysu wieku średniego u zakonnic (grupa badana) i kobiet żyjących samotnie (grupa kontrolna). Przedstawiamy wyniki badania empirycznego przeprowadzonego na grupie 100 kobiet w wieku 35–45 lat. Badanie to miało na celu sprawdzenie, czy życie w klasztorze, wraz z jego formacją duchowo-religijną, może mieć pozytywny wpływ na zdolność kobiet do radzenia sobie z kryzysem wieku średniego i wspomagać rozwój ich dojrzałej osobowości poprzez wzmacnianie poczucia celu i kształtowanie systemów wartości. Problem poruszony w niniejszym artykule można zawrzeć w pytaniu: czy formacja zakonna, centralna dla życia klasztornego, jest w stanie wesprzeć osobę w kryzysie wieku średniego w uzyskaniu wyższego stopnia dojrzałości osobowej? Odpowiedź na to pytanie staraliśmy się uzyskać, sprawdzając, czy zakonnice zaangażowane w taką formację religijną, w porównaniu z kobietami żyjącymi samotnie, wykazują jakiekolwiek różnice w dojrzałości osobistej oraz w poczuciu celu życia i przyjmowanym systemie wartości.
  • Item
    Narcyzm a autodeklaracja religijna i wartości. Czy istnieją przesłanki empiryczne za powiązaniem tych aspektów?
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Kurtyka-Chałas, Justyna
    This article attempts to search for links between narcissism – understood in the NARC model – and self-declaration of religiosity and preferred values. The research project was based on analysing available theoretical data and empirical research results. The study was conducted on a sample of 122 young people. The results confirmed the hypotheses regarding the links between narcissism and self-declaration of religiosity, including some links with preferred values. The subjects differed in their preferred values – both those they considered most important to them and those they named as the least important, depending on the characteristics of the quality of narcissism: narcissistic competition or narcissistic admiration. W artykule została podjęta próba poszukiwania powiązań pomiędzy narcyzmem – operacjonalizowanym w modelu NARC – a autodeklaracją religijną i preferowanymi wartościami. Projekt badań powstał na podstawie analizy dostępnych danych teoretycznych i wyników badań empirycznych. Badanie zostało przeprowadzone na próbie 122 młodych osób. Uzyskane wyniki potwierdziły hipotezy dotyczące powiązań pomiędzy narcyzmem a autodeklaracją religijną oraz pewne powiązania z preferowanymi wartościami. Badane osoby różniły się w zakresie preferowanych wartości – zarówno tych, które uważali za najważniejsze dla siebie, jak i tych, które kategoryzowali jako najmniej ważne, w zależności od charakterystyki jakości narcyzmu: narcystyczna rywalizacja lub narcystyczny podziw.
Od numeru 3 za 2018 r. teksty w czasopiśmie dostępne są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-NC-ND 4.0). Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.