Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II
Permanent URI for this community
„Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II” (skrót: ZNKUL) to kwartalnik istniejący od 1957 r., wydawany przez Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II – Wydawnictwo KUL. W 2020 r. „Zeszyty Naukowe KUL” zostały przypisane do dyscypliny wiodącej, jaką są: nauki socjologiczne. W czasopiśmie publikowane są teksty z zakresu socjologii wartości i szeroko rozumianej aksjologii społeczno-kulturowej. Oznacza to, że redakcja Kwartalnika akceptuje tylko takie artykuły, w których podejmowane są analizy wyników badań nad wartościami, np. z punktu widzenia ich funkcji, relacji zachodzących między kategoriami aksjologicznymi i interesami, zachowaniami czy działaniami społecznymi, m.in. w Europie Środkowej i Wschodniej. Perspektywa poszukiwań aksjologicznych jest z natury rozległa i zróżnicowana, dlatego redakcja ZNKUL jest otwarta na teksty interdyscyplinarne, ale głównie z zakresu nauk społecznych.
Punktacja MEiN: 70 pkt. Bazy danych, w których czasopismo jest indeksowane: Google Scholar; Central European Journal of Social Siences and Humanities (CEJSH); Central and Eastern European Online Library (CEEOL); Baza czasopism humanistycznych (BazHum).
News
Kontakt:
Zeszyty Naukowe KUL
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin
znkul@kul.pl
Główna osoba do kontaktu:
Krzysztof Motyka
+48 81 454 53 40
Zeszyty Naukowe KUL
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin
znkul@kul.pl
Główna osoba do kontaktu:
Krzysztof Motyka
+48 81 454 53 40
Browse
Browsing Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II by browse.metadata.rights "Attribution 4.0 International"
Now showing 1 - 20 of 21
Results Per Page
Sort Options
- ItemA Note of Appreciation for Adam Podgórecki Who Alerted the Oxford Centre for Socio-Legal Studies Many Years Ago to the Importance of the Rule of Law, Thus Preparing Us for Recent Challenges(Wydawnictwo KUL, 2024) Maclean, MavisThis article records thanks to Adam Podgórecki for introducing discussion of the rule of law on his visit to the Oxford Centre for Socio-Legal Studies fifty years ago, and for stimulating use of the concept during the recent period of 14 years of Tory government in the UK, which ended in July 2024. Niniejszy artykuł stanowi podziękowanie dla Adama Podgóreckiego za zainicjowanie dyskusji na temat rządów prawa podczas jego wizyty w Oxford Centre for Socio-Legal Studies 50 lat temu oraz za stymulowanie korzystania z tej koncepcji w ostatnim okresie 14 lat rządów torysów w Wielkiej Brytanii, który zakończył się w lipcu 2024 roku.
- ItemAdam Podgórecki’s Concept of Totalitarian Law in the Albanian Context(Wydawnictwo KUL, 2024) Fijalkowski, AgataThis author first met Adam Podgórecki in the mid-1990s at the International Institute for the Sociology of Law (IISL) in Oñati, Spain. Over a lunch organised by the IISL and at a cooking school in the local area, Prof. Podgórecki talked about the role these sorts of cooking schools had played under General Francisco Franco’s authoritarian rule. He referred to these schools as “pockets of democracy” because of the cherished space they provided for people to live in a polity, albeit in a suspended state. The cooking schools were a safe space for people to speak freely. This author is reminded here of the case of Albania. It is in this spirit that I talk about the “pockets of democracy” that existed in Albania, through the experience of one remarkable individual, about whom I have been writing for some time now, the writer and political dissident, Musine Kokalari (1917–1983). Her own account of her 1946 trial and her ruminations on the nature of historical memory recall Podgórecki’s work on totalitarian and non-totalitarian law. It is in this frame therefore that I will set out the discussion, elucidating the main points underpinning his pioneering work. Autorka artykułu po raz pierwszy spotkała Adama Podgóreckiego w połowie lat 90. XX wieku w Międzynarodowym Instytucie Socjologii Prawa (IISL) w Oñati w Hiszpanii. Podczas lunchu zorganizowanego przez IISL oraz w pobliskiej szkole gotowania prof. Podgórecki opowiadał o roli, jaką tego rodzaju szkoły gotowania odegrały pod autorytarnymi rządami generała Francisco Franco. Nazwał te szkoły „przestrzeniami demokracji” ze względu na cenną przestrzeń, jaką zapewniały ludziom do życia w państwie, choć w państwie zawieszonym. Szkoły gotowania były bezpiecznym miejscem, w którym ludzie mogli swobodnie rozmawiać. Autorce przypomina się tutaj przypadek Albanii. W tym duchu pisze więc o „przestrzeniach demokracji”, które istniały w Albanii, poprzez doświadczenie jednej, niezwykłej osoby – pisarza i dysydenta politycznego Musine Kokalari (1917–1983) – o którym autorka pisze od jakiegoś czasu. Jej własna relacja z procesu z 1946 roku i rozmyślania nad naturą pamięci historycznej przywodzą na myśl prace Podgóreckiego nad prawem totalitarnym i nietotalitarnym. Dlatego też w tym kontekście rozpoczęto dyskusję, wyjaśniając główne punkty leżące u podstaw jego pionierskiej pracy.
- ItemDirty Togetherness: From Poland Under Communism to Weaponised Corruption Today(Wydawnictwo KUL, 2024) Wedel, JanineThe concept of “dirty togetherness” appears even more significant today than when Adam Podgórecki identified the phenomenon in 1980’s communist Poland. Then, it captured the dynamic of a resource-scarce society in which trusted family and friends operated in informal social networks to secure goods and services. Through cliquish and close-knit networks, they coped with shortages and distrust of the state. In the decades since, “dirty togetherness” took on new dimensions, as these informal networks adapted to, and helped shape, market and democratic institutions of the new Poland. Today, the currency of the concept extends beyond Poland and post-communist space. Dirtily together networks engaging in “weaponised corruption,” the use of corruption for geopolitical ends, pose a palpable threat to democracy. In this essay, I explore Podgórecki’s concept, the legacies associated with it, and its applicability beyond its originating context. I suggest guiding questions for research. In the decades since, “dirty togetherness” took on new dimensions, as these informal networks adapted to, and helped shape, market and democratic institutions of the new Poland. Today, the currency of the concept today extends beyond Poland and post-communist space. Dirtily together networks engaging in “weaponized corruption,” the use of corruption for geopolitical ends, pose a palpable threat to democracy. In this essay, I explore Podgórecki’s concept, the legacies associated with it, and its applicability beyond its originating context. I suggest guiding questions for research. Koncepcja „brudnej wspólnoty” wydaje się dziś jeszcze bardziej znacząca niż wtedy, gdy Adam Podgórecki zidentyfikował to zjawisko w komunistycznej Polsce lat 80. Wówczas ukazywała ona dynamikę społeczeństwa niedoboru zasobów, w którym zaufana rodzina i przyjaciele działali w nieformalnych sieciach społecznych, aby zapewnić sobie dobra i usługi. Poprzez klikowe i ściśle powiązane sieci ludzie radzili sobie z niedoborami i nieufnością wobec państwa. W kolejnych dekadach „brudna wspólnota” przybrała nowe wymiary, ponieważ te nieformalne sieci dostosowywały się do instytucji rynkowych i demokratycznych nowej Polski i pomagały je kształtować. Obecnie aktualność tej koncepcji wykracza poza Polskę i obszar postkomunistyczny. Istotnym zagrożeniem dla demokracji są brudne sieci powiązań i to, jak strategicznie posługują się korupcją, używając jej jako oręża. W tym eseju badam koncepcję Podgóreckiego, związane z nią dziedzictwo i jej zastosowanie poza jej pierwotnym kontekstem. Sugeruję pytania przewodnie do badań.
- ItemHierarchia kultury na tle nierówności ekonomicznych i kapitału społecznego(Wydawnictwo KUL, 2024) Domański, HenrykCultural inequality is one of the constitutive factors of the class structure. This analysis aims to determine the extent to which cultural participation reflects class inequalities in comparison with two other dimensions of the class structure, i.e. economic inequalities and social capital. Cultural participation is measured in terms of musical tastes. Drawing on data from a 2019 research conducted on a representative sample in Poland, I attempt to assess the role of this variable in shaping class structure. The findings show that class distances are better reflected in economic inequalities (family income) than in musical tastes – with a minor role of social capital – which confirms the hypothesis. The same pattern is reflected in the effect of father’s class on family income and cultural capital, which indicates intergenerational transmission of these factors. Nierówności w dostępie do kultury są elementem struktury klasowej. Celem tego artykułu jest porównanie ważności tego wymiaru z innymi wyznacznikami hierarchii klasowej. Opierając się na danych pochodzących z badań zrealizowanych w 2019 roku na próbie ogólnopolskiej, próbuję określić znaczenie kultury w porównaniu z nierównościami ekonomicznymi i kapitałem społecznym. Wskaźnikiem uczestniczenia w kulturze są gusty muzyczne, pozycja ekonomiczna mierzona jest wielkością dochodów rodziny a kapitał społeczny – pomocą ze strony znajomych. Wyniki analizy wskazują, że podziały klasowe znajdują silniejsze odzwierciedlenie w nierównościach ekonomicznych niż w stylu życia i kapitale społecznym. Prawidłowości jest również znaczące oddziaływanie pozycji klasowej ojca, co wskazywałoby na międzypokoleniową transmisję tych zjawisk.
- ItemKondycja finansowa Polaków i zadowolenie z życia po pandemii(Wydawnictwo KUL, 2024) Zbyrad, Teresa JadwigaCelem artykułu jest ukazanie jakości życia Polaków i ich kondycji finansowej oraz stopnia zadowolenia z życia po pandemii. Treść artykułu koncentruje się wokół zagadnień związanych z jakością życia, na które składają się budżety domowe, wydatki, zadowolenie z życia, samopoczucie, ale też lęki i obawy. Ważnym staje się pytanie, jaki jest stopień zadowolenia z życia pomimo nadszarpniętych domowych budżetów? Na co Polaków stać, a na co nie stać? Co nas cieszy, a co napawa lękiem? Źródłem danych są badania przeprowadzone w latach 2022–2023 w ramach ogólnopolskiej diagnozy społecznej pt. „Diagnoza życia, postaw, planów i aspiracji społeczeństwa polskiego” oraz badania CBOS. Uzyskane wyniki badań dowodzą, że kondycja finansowa Polaków nie jest imponująca i większość nie osiąga wysokich dochodów, a mimo to radzą sobie z bieżącymi wydatkami. Ponadto zadowolenie z życia nie spada, a jego źródłem są wartości pozamaterialne jak rodzina, małżeństwo i relacje międzyludzkie. The article aims to show the quality of life of Poles and their financial condition and level of satisfaction with life after the pandemic. The content of the paper revolves around issues related to quality of life, such as household budget, spending, life satisfaction and well-being, as well as fears and anxieties. The question that acquires relevance in this context is – What is the degree of satisfaction with life despite strained household budgets? What Poles can, and what they cannot, afford? What makes them happy and what arouses anxiety? A “diagnosis of life, attitudes, plans and aspirations of the Polish society” is offered and the results of the Public Opinion Research Center (CBOS) survey are discussed. The findings of the said survey show that the financial condition of Poles is not impressive, and most do not earn a high income, yet they can manage their current expenses. In addition, satisfaction with life is not declining and is driven by non-material values such as family, marriage and interpersonal relationships.
- ItemKsiędza Profesora Jana Szymczyka narracja socjologiczna o wartościach(Wydawnictwo KUL, 2024) Mariański, JanuszFather Jan Szymczyk researched social life from a sociological-axiological perspective. Following in the footsteps of his deliberations, we will try to present his sociological understanding of values from a theoretical standpoint, present the theoretical aspects of the values orientations research model and briefly outline the concept of value transformation in Polish society. In this regard, values are construed as spiritual and moral core beliefs that determine attitudes and behavioural patterns of individuals. If values change, so do the attitudes and behaviour patterns that depend on them. Values are more general and permanent orientations, defining the perspectives of everyday life and its meaning and significance and indirectly setting the norms that determine specific actions. Conceived as goals of action, values function in the consciousness of individuals and are activated and actualised in specific contexts and situations when appropriate reasons, motivations or challenges arise. They play a special role in each person’s belief system. Indeed, something is always valuable or represents a value to someone. Ultimately, value results from the relation between the active, experiencing subject and certain objects of the external world. The axiological perspective adopted by Fr. Jan Szymczyk constitutes one of the most essential research concepts that make it possible to view and construct images of concrete subjects and phenomena of social life. Applying this perspective allows sociological research – conducted from the point of view of values (their declaration, and especially their recognition and internalisation) – to provide a lot of valuable information on the quality and condition of various forms and structures of public life. An accepted set or arrangement of values often translates into an affirmed lifestyle, mentality, a specific social identity and action strategy of individuals and various social actors. The researcher’s intention is often not to directly characterise values as such but rather to reveal them in the ways of conceiving politics, the economy, public life and culture, i.e. when discussing the fundamental issues at the core of theoretical analyses and sociological research. The psychosocial and relationalist perspectives that Jan Szymczyk adopts in his sociological research on values afford him a relatively integrated view of the diverse attitudes that subjects (individuals) hold towards values. First, values can be seen as existing in tangible and intangible objects (objective understanding). Second, they are identified with actions, i.e. they are related to the very relationship that exists between a subject and an object (“indirect” understanding). Third, axiological categories fall within human experience (subjective understanding). Ksiądz Jan Szymczyk prowadził swoje badania nad życiem społecznym z perspektywy socjologiczno-aksjologicznej. Idąc tropem jego rozważań, spróbujemy od strony teoretycznej zaprezentować jego socjologiczne rozumienie wartości, przedstawić teoretyczne aspekty modelu badawczego orientacji wartościujących oraz w skrócie zarysować koncepcję transformacji wartości w społeczeństwie polskim. Wartości rozumie się jako duchowe, moralne przekonania podstawowe, kierujące postawami i wzorami zachowań jednostek. Jeżeli zmieniają się wartości, zmieniają się również zależne od nich postawy i wzory zachowań. Wartości mają charakter bardziej ogólnych i trwałych orientacji, określających perspektywy życia codziennego, jego sens i znaczenie, a także wyznaczają pośrednio normy określające konkretne działania. Wartości pojmowane jako cele działań funkcjonują w świadomości jednostek, są uruchamiane i aktualizowane w określonych kontekstach i sytuacjach, kiedy pojawiają się odpowiednie racje, motywacje czy wyzwania. Odgrywają one szczególną rolę w systemie przekonań każdej osoby. Coś jest wartością dla kogoś albo coś ma wartość dla kogoś. Ostatecznie wartość jest wynikiem relacji doznającego i aktywnego podmiotu wobec pewnych przedmiotów świata zewnętrznego. Perspektywa aksjologiczna, którą przyjmuje ks. Jan Szymczyk, stanowi jedno z najbardziej istotnych pojęć badawczych, umożliwiających oglądy i konstruowanie obrazów konkretnych podmiotów i fenomenów życia społecznego. Zastosowanie (aplikacja) tej perspektywy sprawia, że badania socjologiczne prowadzone z punktu widzenia wartości (ich deklarowanie, a zwłaszcza uznawanie i internalizowanie), dostarczają wielu cennych informacji na temat jakości i kondycji różnych form i struktur życia publicznego. Akceptowany zbiór czy układ wartości niejednokrotnie przekłada się na afirmowany styl życia, mentalność oraz określoną tożsamość społeczną i strategię działań jednostek i różnych aktorów społecznych. Często zamierzeniem badacza nie jest bezpośrednia charakterystyka wartości jako wartości, ale raczej odkrywanie ich w sposobach myślenia o polityce, gospodarce, życiu publicznym, w kulturze, czyli przy okazji omawiania zasadniczych kwestii, stanowiących przedmiot teoretycznych analiz i badań socjologicznych. Perspektywa psychospołeczna czy relacjonistyczna, którą przyjmuje w swoich badaniach socjologicznych nad wartościami Jan Szymczyk, pozwala mu na relatywnie zintegrowany ogląd zróżnicowanych postaw, jakie podmioty (jednostki) zajmują wobec wartości. Wartości mogą być ujmowane jako istniejące w przedmiotach materialnych i niematerialnych (rozumienie przedmiotowe). Po drugie, utożsamia się je z działaniami, czyli związane są z samą relacją, jaka dokonuje się pomiędzy podmiotem a przedmiotem (rozumienie „pośrednie”). Po trzecie, kategorie aksjologiczne sytuują się w doświadczeniu człowieka (rozumienie podmiotowe).
- Item“Legal Consciousness” in Adam Podgórecki’s Sociological Theory of Law(Wydawnictwo KUL, 2024) Naoumowa, StefkaThe issue of legal consciousness occupies a central place in the sociology of law and is of particular relevance for socio-legal knowledge. Prof. Adam Podgórecki has great merit not only in determining the subject of the sociology of law, and the structure of the socio-legal knowledge, but also in delineating the importance of the legal consciousness as a research problem. The article addresses the problem of legal consciousness in the works of A. Podgórecki. In his view, in order to answer a question that is fundamentally important for jurisprudence, and to understand the ramifications of the operation of law in society, it is necessary to study not only the external manifestations of law (the behaviour of its actors and agents) but also the internal (or internalised) dimension of legal phenomena. The structure of legal consciousness includes three main elements, to which the empirical socio-legal analysis is most often directed; the knowledge of legal regulations in force, the evaluation of obligatory laws, and postulates related to what may be defined as good or desirable law. A. Podgórecki examines legal consciousness in the context of several important problems of law in the sociological sense of the word, which is also the core of his sociological theory of law. These include the relationship between intuitive law (“legal sense”) and official law; the relationship between law and morality; effective operation of the law; identification of pathologies of the law; attitudes to the law and to the actual behaviour regulated by law. The most important pieces of empirical research carried out by A. Podgórecki are presented in the article. Problematyka świadomości prawnej zajmuje centralne miejsce w socjologii prawa i ma szczególne znaczenie dla wiedzy socjologiczno-prawnej. Profesor Adam Podgórecki ma wielkie zasługi nie tylko w określeniu przedmiotu socjologii prawa, struktury wiedzy socjologiczno-prawnej, ale także w określeniu znaczenia świadomości prawnej jako problemu badawczego. Artykuł jest poświęcony problemowi świadomości prawnej w twórczości A. Podgóreckiego. Według niego, aby odpowiedzieć na pytanie fundamentalnie ważne dla jurysprudencji, a także, aby zrozumieć rozgałęzienia funkcjonowania prawa w społeczeństwie, konieczne jest badanie nie tylko zewnętrznych przejawów prawa (zachowań jego aktorów i agentów), ale także wewnętrznego (lub zinternalizowanego) wymiaru zjawisk prawnych. Struktura świadomości prawnej obejmuje trzy główne elementy, do których najczęściej kierowana jest empiryczna analiza socjologiczno-prawna –poznawczy, psychologiczny, behawioralny. A. Podgórecki bada świadomość prawną w kontekście kilku ważnych problemów prawa w socjologicznym sensie tego słowa, co stanowi również rdzeń jego socjologicznej teorii prawa. Są to: relacje między prawem intuicyjnym („poczuciem prawnym”) a prawem oficjalnym; relacje między prawem a moralnością; skuteczne działanie prawa; identyfikacja patologii prawa; stosunek do prawa i do faktycznego zachowania regulowanego przez prawo. W artykule przedstawiono najważniejsze badania empiryczne przeprowadzone przez A. Podgóreckiego.
- ItemLegalists and Revolutionaries – Public Opinion on Compliance with the Law(Wydawnictwo KUL, 2024) Kurczewski, Jacek; Fuszara, Małgorzata; Orzechowski, PawełThis article is part of the sixty-year-old tradition of sociological and legal research initiated by Adam Podgórecki. The presented results and conclusions concern obtaining opinions on the observance and validity of the law, as well as the attitudes adopted towards it – from absolute respect for the provisions to acceptance of their circumvention or violation. The authors’ intention was to conduct two types of analyses: a comparative analysis of the distribution of answers obtained between 1964 and 2023, as well as the content of the respondents’ extensive narratives relating to the justification of their positions. Data were collected using an online self-administered questionnaire, using a university panel and “Google Forms” made available through social networking sites. Based on the research conducted, it can be concluded that commonly accepted terms such as “legalists”, “opportunists” and “anarchists” are not always adequate to the presented attitudes towards the law and are losing their relevance. Niniejszy artykuł wpisuje się w sześćdziesięcioletnią tradycję badań socjologiczno-prawnych, zapoczątkowanych przez Adama Podgóreckiego. Zaprezentowane wyniki i wnioski dotyczą poznania opinii na temat przestrzegania i obowiązywania prawa oraz przyjmowanych wobec niego postaw – od bezwzględnego respektowania przepisów po akceptację ich omijania lub łamania. Zamiarem Autorów było przeprowadzenie dwóch typów analiz: porównawczej rozkładów odpowiedzi uzyskanych w latach 1964 - 2023, a także treści rozbudowanych narracji respondentów, odnoszących się do uzasadnienia zajmowanych stanowisk. Dane zebrano za pomocą kwestionariusza online do samodzielnego wypełnienia, przy wykorzystaniu panelu uniwersyteckiego i formularza „Google”, udostępnionego przez portale społecznościowe. Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że zwyczajowo przyjęte terminy, takie jak: „legaliści”, „oportuniści” i „anarchiści” nie zawsze są adekwatne do prezentowanych postaw wobec prawa i tracą na aktualności.
- ItemLove, Law, and War in Ukraine and Israel/Palestine: Rearticulating Podgórecki’s Place in a Polish Become American Sociological Imagination(Wydawnictwo KUL, 2024) Kennedy, Michael D.Adam Podgórecki’s place in American sociology, and my own engagement with his work 30 years ago, begins my contribution to this collection. I turn next to consider how some subsequent scholars have explained his work and his potential, and do some of the same by inviting our translation of intuitive and formal law into an exploration of vernacular and professional articulations of justice and law. I then consider the place of love in the relationship before moving on to examine two epoch-ending crises of our time: Russia’s invasion of Ukraine and the war in Israel/Palestine. I conclude with an observation that Podgórecki and other scholars invite us to rethink how the intuitive and the formal, the vernacular and the professional, senses of justice might be rearticulated. I recommend that South Africa’s intervention at the International Court of Justice might be a transformational moment. Niniejszy artykuł rozpoczynają rozważania na temat miejsca Adama Podgóreckiego w amerykańskiej socjologii i mojego udziału w dyskusji nad jego pracą 30 lat temu. Następnie przedstawiam sposób, w jaki kolejni badacze prezentowali jego twórczość oraz jej potencjał i robię to samo, włączając nasze rozumienie prawa intuicyjnego i formalnego do eksploracji wernakularnych i profesjonalnych sformułowań sprawiedliwości i prawa. W dalszej części artykułu zastanawiam się nad miejscem miłości w tej relacji, po czym przechodzę do dwóch kryzysów naszych czasów: inwazji Rosji na Ukrainę i wojny w Izraelu/Palestynie. Kończę spostrzeżeniem, że Podgórecki i inni badacze zapraszają nas do przemyślenia, w jaki sposób intuicyjne i formalne, wernakularne i profesjonalne poczucia sprawiedliwości mogą zostać ponownie sformułowane. Proponuję, aby interwencja RPA w Międzynarodowym Trybunale Sprawiedliwości stała się momentem transformacji.
- ItemNarcyzm a autodeklaracja religijna i wartości. Czy istnieją przesłanki empiryczne za powiązaniem tych aspektów?(Wydawnictwo KUL, 2024) Kurtyka-Chałas, JustynaThis article attempts to search for links between narcissism – understood in the NARC model – and self-declaration of religiosity and preferred values. The research project was based on analysing available theoretical data and empirical research results. The study was conducted on a sample of 122 young people. The results confirmed the hypotheses regarding the links between narcissism and self-declaration of religiosity, including some links with preferred values. The subjects differed in their preferred values – both those they considered most important to them and those they named as the least important, depending on the characteristics of the quality of narcissism: narcissistic competition or narcissistic admiration. W artykule została podjęta próba poszukiwania powiązań pomiędzy narcyzmem – operacjonalizowanym w modelu NARC – a autodeklaracją religijną i preferowanymi wartościami. Projekt badań powstał na podstawie analizy dostępnych danych teoretycznych i wyników badań empirycznych. Badanie zostało przeprowadzone na próbie 122 młodych osób. Uzyskane wyniki potwierdziły hipotezy dotyczące powiązań pomiędzy narcyzmem a autodeklaracją religijną oraz pewne powiązania z preferowanymi wartościami. Badane osoby różniły się w zakresie preferowanych wartości – zarówno tych, które uważali za najważniejsze dla siebie, jak i tych, które kategoryzowali jako najmniej ważne, w zależności od charakterystyki jakości narcyzmu: narcystyczna rywalizacja lub narcystyczny podziw.
- ItemNarracja jako kreacja rzeczywistości społecznej. Przypadek Lope de Aguirre na tle historii wyprawy Pedra de Ursúi 1560–1561(Wydawnictwo KUL, 2024) Tarczyński, AndrzejThis article presents a particular case of the creation of social reality through the prism of accounts drawn up ex post, in most cases by participants in the reported events. They describe the story of an expedition that set out from Peru in September 1560 under the command of Pedro de Ursúa in search of a rich land called “Omagua and El Dorado”, which soon turned into a rebellion led by Lope de Aguirre. The rebellion leader’s crossing of successive legal, moral, social and cultural boundaries provided the ground for the interpretation of these actions and Aguirra himself by the authors of the accounts. The sheer number of surviving accounts (15 are now known to have been published in print), unparalleled in the history of other exploration and conquest ventures of the New World in the 16th century, appears to be a singular circumstance. Reference is also made – although this is not the main focus of the text – to interpretations of Lope de Aguirre’s character and actions several hundred years later. The aim continues to be to show the practices of interpreting social reality in this particular case, where the actions performed seem to question and challenge the established social order (in this case, shaped by the colonial conquest of Hispanic American society). Tekst artykułu zawiera prezentację szczególnego przypadku kreowania rzeczywistości społecznej przez pryzmat relacji sporządzonych ex post, w większości przypadków autorstwa uczestników opisywanych wydarzeń. Relacjonowaną przez nich materią była historia wyprawy, która wyruszyła z Peru we wrześniu 1560 roku pod dowództwem Pedra de Ursúi w poszukiwaniu bogatej krainy określanej jako „Omagua i El Dorado”, a która niebawem przekształciła się w bunt pod wodzą Lope de Aguirre. Przekraczanie przez przywódcę buntu kolejnych granic prawnych, moralnych, społecznych i kulturowych stało się podłożem dla interpretacji tych działań i osoby Aguirra przez autorów relacji. Szczególną okolicznością jawi się tu sama liczba zachowanych relacji (obecnie znamy 15, które zostały wydane drukiem), niemająca odpowiednika w dziejach innych przedsięwzięć odkrywczych i zdobywczych Nowego Świata w XVI wieku. Wspomniano także – choć nie jest to główny wątek tekstu – o późniejszych o kilkaset lat interpretacjach postaci i działań Lope de Aguirre. Celem pozostaje ukazanie praktyk interpretowania rzeczywistości społecznej, w tym szczególnym przypadku, gdy dokonywane działania zdają się kwestionować i stają się wyzwaniem dla ugruntowanego porządku społecznego (w tym przypadku, ukształtowanego w wyniku podboju, kolonialnego społeczeństwa Hispanoameryki).
- ItemNasilenie wymiarów konstytuujących postawę wobec edukacji a percepcja źródeł własnej skuteczności u osób odbywających karę pozbawienia wolności(Wydawnictwo KUL, 2024) Maziarczyk, Piotr; Mikołajczak, Mateusz; Kalinowski, Mirosław; Niewiadomska, Iwona; Jurek, KrzysztofW ramach niniejszej pracy podjęto problematykę wyzwań i perspektyw edukacji w kontekście systemu więziennego, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb więźniów oraz dostępnych zasobów i możliwości. Celem badania było określenie relacji między nasileniem różnych aspektów postawy wobec edukacji u więźniów a percepcją własnej skuteczności. Badanie przeprowadzono na 115 osobach odbywających karę pozbawienia wolności w jednostkach penitencjarnych Okręgu Lubelskiego Służby Więziennej. Analizy empiryczne wykazały istotne korelacje między emocjonalnym aspektem postawy wobec edukacji a percepcją własnych sukcesów i porażek, poziomem odczuwanego stresu oraz perswazjami ze strony innych osób. Intensywność poznawczego wymiaru postawy wobec edukacji istotnie koreluje z poziomem percepcji perswazji ze strony innych osób, z kolei intensywność wymiaru behawioralnego koreluje z poziomem doświadczanego stresu. Więźniowie mogą równocześnie wykazywać sprzeczne przekonania na temat edukacji, które mogą być zarówno pozytywne, jak i negatywne, jednocześnie doświadczając dużego poziomu stresu, co wskazuje na straty zasobów, oraz odnosząc sukcesy, co odbija się na zyskach kapitałowych. Education in prisons is a significant aspect of prisoner rehabilitation and resocialization, yet it is often marginalized in public discourse and penitentiary policy. This study examines the challenges and prospects of education within the prison system, focusing on the needs of prisoners and the resources and opportunities available to them. The research aims to investigate the relationship between the intensity of various aspects of attitudes towards education among prisoners and their perception of self-efficacy. The study was conducted on 115 individuals serving sentences in penitentiary units within the Lublin District of the Polish Prison Service. Empirical analyses revealed significant correlations between the emotional attitudes towards education and the perception of personal successes and failures, the level of experienced stress, and persuasion from others. Meanwhile, the intensity of the cognitive attitudes towards education significantly correlated with the perception of persuasion from others, while the intensity of the behavioural aspects correlated with the level of experienced stress. Prisoners may simultaneously exhibit conflicting beliefs about education, which can be both positive and negative while experiencing high levels of stress, which indicates a loss of resources, and being successful, which reflects on capital gains.
- ItemNieformalne sieci wsparcia rodziny w warunkach kryzysowych na przykładzie pandemii COVID-19(Wydawnictwo KUL, 2024) Gagacka, Maria; Zaborowska, AgnieszkaCelem artykułu jest ukazanie sieci nieformalnego wsparcia rodzin w okresie pandemii i ich trwałości w okresie post pandemicznym. Empiryczną podstawą artykułu są badania własne autorek, przeprowadzone na przełomie 2022 i 2023 roku na próbie 548 respondentów. W badaniach zdiagnozowano czynniki determinujące udział w sieciach wsparcia w warunkach kryzysowych oraz trwałość nowych form współpracy sieciowej. W opracowaniu wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego. Zebrane dane opracowano statystycznie z wykorzystaniem programu Statistica 8.0. Przeprowadzono miary tendencji centralnej i wyznaczono różnice między średnimi arytmetycznymi badanych cech oraz analizę czynnikową. Na jej podstawie skonstruowano model pomiarowy czynników determinujących uczestnictwo w sieci wsparcia i jej trwałość. The article aims to show the informal family support networks during the pandemic and their durability in the post-pandemic period. The empirical basis of the article is the authors’ research, conducted in late November and early December 2022, on a sample of 548 respondents. The research diagnosed the factors determining participation in support networks in crisis settings and the durability of new forms of network cooperation. The study used the diagnostic survey method. The collected data were analysed using Statistica 8.0. Central tendency measures were carried out, and differences between the arithmetic means of the examined features and factor analysis were determined. On its basis, a measurement model of factors determining participation in the support network and its durability was constructed.
- ItemOsoby rozwijające się według autystycznego wzorca: ich jakość życia i warunkujące ją komponenty zdrowotne. Perspektywa samorzeczników autyzmu(Wydawnictwo KUL, 2024) Drzazga-Lech, Maja; Kłeczek, MonikaW artykule zaprezentowaliśmy dane zgromadzone w trakcie realizacji socjologicznych badań jakościowych z dorosłymi autystami. Przeprowadziłyśmy wywiady rozumiejące z osobami posiadającymi diagnozę medyczną, którzy definiują się jako samorzecznicy autyzmu. Nasze zainteresowania koncentrują się wokół ich ról jako ekspertów społecznych – osób wypowiadających się w imieniu swojej mniejszości neurorozwojowej. Celem badań było skonstruowanie modelu obrazującego subiektywnie odczuwalną jakość życia z uwzględnieniem wpływających nań komponentów zdrowotnych, na które wskazali uczestnicy badania. Wyniki mogą być przydatne dla osób w spektrum, ich opiekunów, terapeutów, współpracowników oraz pracodawców. In this paper, we present qualitative data on autistic adults who defined themselves as autism self-advocates. For us, they play the role of social experts. It was important that the participants of our research had developed self-awareness, as it was required to formulate generalisations about their neurodevelopmental minority. The main goal of our study is to construct a model which illustrates the subjective quality of life and its health components, as indicated by research participants. The results presented are critical for autistic people, their caregivers, therapists, co-workers and employers.
- ItemPreferowana forma życia osobistego młodych dorosłych(Wydawnictwo KUL, 2024) Ruszkiewicz, DorotaArtykuł jest poświęcony formom życia osobistego preferowanym przez młodych dorosłych. W postępowaniu badawczym zwrócono uwagę na następujące kwestie: forma życia osobistego, w jakiej badani chcieliby żyć w przyszłości; w przypadku wskazania na związek małżeński – rodzaj ślubu, jaki młodzi dorośli chcieliby zawrzeć w przyszłości; stosunek respondentów do kohabitacji przedmałżeńskiej; opinia ankietowanych na temat wieku, w jakim najlepiej jest zawrzeć związek małżeński oraz na temat instytucji małżeństwa. Badaniami objęto 204 osoby w okresie wczesnej dorosłości, tj. w wieku 18–19 lat. W badaniach posłużono się metodą sondażu diagnostycznego i techniką ankiety. Wyniki badań dowiodły, że większość młodych dorosłych chce w przyszłości zawrzeć związek małżeński, w tym ponad połowa w formie konkordatowej. Wstępem do legalizacji związku małżeńskiego miałaby być kohabitacja przedmałżeńska trwająca od roku do dwóch lat. Zdaniem maturzystów optymalny wiek na zawarcie małżeństwa to wiek między 25. a 30. rokiem życia. Badani wyrazili pogląd, że małżeństwo ma i zawsze będzie mieć duże znaczenie, chociaż obecnie jest postrzegane inaczej niż w przeszłości. The article is devoted to the issue of the forms of personal life preferred by young adults. During the research procedure, attention was paid to the following aspects: the form of personal life which the respondents would like to live in the future; if marriage is indicated, the type of wedding that young adults would like to have in the future; respondents' attitudes towards premarital cohabitation; respondents' opinion on the best age to get married and on the institution of marriage. The research included 204 people in early adulthood, i.e. aged 18-19. The research used the diagnostic survey method and questionnaire technique. Research results have shown that the majority of young adults want to get married in the future, including more than half in the form of a concordat. The legalisation of marriage would be preceded by premarital cohabitation lasting from one to two years. According to the high school graduates, the optimal age for marriage is between 25 and 30 years old. The respondents expressed the view that marriage has and will always be of great importance, although it is currently perceived differently than in the past.
- Item„Pułapka Tukidydesa” 2.0 (komentarz socjologiczny w spolaryzowanym społeczeństwie)(Wydawnictwo KUL, 2024) Łęcki, KrzysztofThis article addresses the question of the extent to which the conflict of recent years in Poland, which in social discourse and journalism is referred to as the “Polish-Polish war” or the “cold civil war”, fulfils the model conditions that justify calling it a “civil war”. The description of the civil war in Korkyra was chosen as a model for this type of conflict. This non-obvious perspective was selected for two reasons. Firstly, it allows a similar conflict to be discussed sine ira et studio. Secondly, it also makes it possible to examine the cognitive status of the “engaged observer” in a polarised society, thus analysing the issues of reporting objectivity and reporting bias, or the much-discussed of late “symmetrism” (much attacked from various sides). This article attempts to test the validity of a certain analytical approach to understanding a highly polarised modernity. The particular frame of reference is the interpretation of historical cases taken as models. The choice of such a perspective is supported not only by the opportunity to show the sociologically relevant and enduring contours of the interpreted phenomenon. Its advantage also lies in the possibility of distancing oneself from the emotionally saturated discourse of current political disputes. Artykuł poświęcony jest próbie odpowiedzi na pytanie: w jakim stopniu konflikt ostatnich kilkunastu lat w Polsce, funkcjonujący w dyskursie społecznym i publicystyce jako „wojna polsko-polska”, spełnia modelowe warunki uprawniające do określania go mianem „wojny domowej”? Jako model tego typu starcia wybrano opis wojny domowej w Korkirze. Zdecydowano się na tę perspektywę z dwu powodów; pierwszy – bo pozwala przedstawić problem podobnego konfliktu sine ira et studio. Drugi – w tym samym duchu – pozwala przedyskutować problem statusu poznawczego „zaangażowanego obserwatora” w spolaryzowanym społeczeństwie, a więc także takie kwestie jak obiektywizm, stronniczość czy – tak szeroko dyskutowany w przestrzeni medialnej ostatnich lat – symetryzm. Niniejszy artykuł jest próbą sprawdzenia sensowności pewnego typu analitycznego podejścia do rozumienia silnie spolaryzowanej współczesności. Szczególnym układem odniesienia pozostaje tu interpretacja przyjętych za modelowe przypadków historycznych. Za wyborem takiej właśnie perspektywy zdaje się przemawiać nie tylko możliwość ukazania istotnych socjologicznie, a trwałych konturów interpretowanego zjawiska. Jej zaleta tkwi także w możliwości zdystansowania się od nasyconego emocjami dyskursu aktualnych politycznych sporów.
- ItemThe Phenomenon of Social Oppression According to Adam Podgórecki(Wydawnictwo KUL, 2024) Przylepa-Lewak, AgataAdam Podgórecki was one of the most outstanding Polish sociologists of the second half of the 20th century. One of the issues that he has comprehensively analysed was the problem of human-induced social oppression. This concept was understood as an external or internal restriction of the available options of human behaviour with regard to an individual or group of individuals. According to Adam Podgórecki, not only does oppression affect the cognitive options of the available types of behaviour and expands the possibilities of human behaviour (as these can be legal and illegal), but it also limits, sometimes in the literal sense, the physical possibilities of behaviour. Moreover, it can often occur inadvertently. An interesting aspect of his theory is pointing to the fact that law often becomes the main mechanism of social oppression. The aim of the article is to present the phenomenon of social oppression in A. Podgórecki’s view, which may help eliminate it from social life. At first, the essence of social oppression according to Adam Podgórecki will be explained, followed by a presentation of related phenomena, the significance of the law for the phenomenon of social oppression, and a description of the methods used to study it. The article has been written using the method based on the analysis of the available literature on the subject, critical analysis of A. Podgórecki’s works, and the historical method. Adam Podgórecki był jednym z najwybitniejszych polskich socjologów drugiej połowy XX wieku. Jednym z zagadnień, które poddał kompleksowej analizie, był problem spowodowanej przez człowieka opresji społecznej. Pojęcie to rozumiał jako zewnętrzne lub wewnętrzne ograniczanie przez człowieka dostępnych opcji ludzkiego zachowania jednostki lub grupy. Opresja, według Adama Podgóreckiego, wpływa nie tylko na opcje poznawcze dostępnych rodzajów zachowań i nie tylko poszerza możliwości zachowania człowieka (ponieważ mogą one być legalne i nielegalne), ale także ogranicza, czasami w dosłownym tego słowa znaczeniu, fizyczne możliwości zachowania. Dodatkowo może mieć miejsce w sposób częstokroć niewidoczny i niemal nieuświadamiany. Ciekawym aspektem jego teorii jest zwrócenie uwagi na fakt, iż częstokroć prawo staje się głównym mechanizmem społecznej opresji. Celem artykułu jest próba prezentacji zjawiska opresji społecznej w ujęciu A. Podgóreckiego, co może być pomocne w dążeniu do jego eliminacji z życia społecznego. Artykuł powstał przy wykorzystaniu metody analizy dostępnej literatury przedmiotu, analizy krytycznej prac A. Podgóreckiego oraz metody historycznej.
- ItemThe World of Values of Polish and Hungarian Students – A Comparative Study(Wydawnictwo KUL, 2024) Cekiera, RafałThis article presents the results of a comparative study on the world of values of Polish and Hungarian university students. During the research queries, a tool allowed both the respondents’ axiological self-identification and the expression of opinions on socially emotive issues. The research project made it possible to identify both similarities and interesting differences in the value systems of the students of the two countries analysed. Hungarian students were less likely to declare themselves as believers and to give less importance to religion, while at the same time being much more likely than Polish students to consider that the Christian value system should be the basic foundation for Europe. Another interesting point may be the identified difference between the different dimensions of the world of values of men and women. In both Poland and Hungary, female students are more worldly liberal, while male students are conservative and refer more often to tradition. W artykule zaprezentowane zostały wyniki badań porównawczych dotyczących świata wartości studentów polskich i węgierskich uczelni wyższych. Podczas kwerendy badawczej wykorzystano narzędzie pozwalające zarówno na aksjologiczne autoidentyfikacje badanych, jak i wyrażenie opinii na temat budzących społeczne emocje zagadnień. Projekt badawczy pozwolił zidentyfikować zarówno podobieństwa, jak i interesujące różnice w systemie wartości studentów dwóch analizowanych państw. Studenci węgierscy rzadziej deklarowali się jako wierzący i mniejszą wagę przydawali religii, równocześnie znacznie częściej niż polscy uznając, że chrześcijański system wartości powinien być podstawowym fundamentem dla Europy. Inną interesującą kwestią może być zidentyfikowana różnica pomiędzy różnymi wymiarami świata wartości kobiet i mężczyzn. Zarówno w Polsce, jak i na Węgrzech, to studentki są bardziej światopoglądowo liberalne – natomiast studenci konserwatywni i odwołujący się częściej do tradycji.
- ItemTypology of Obstacles to the Implementation of the Right to a Fair Trial. Application of Adam Podgórecki’s Sociological Concept of Human Rights(Wydawnictwo KUL, 2024) Pilitowski, BartoszThe purpose of the paper is to propose a typology of obstacles to the implementation of the right to a fair trial, based on the sociological and legal concepts of Adam Podgórecki, Leon Petrażycki and Lawrence M. Friedman. The methods used by the author are a review of the literature on the implementation of the right to a fair trial in Poland, including the author’s own research and reports of public institutions. The result of the analysis is a typology with three main categories of obstacles: (1) those arising from the content of the regulations (direct, indirect and potential), (2) those related to the state of the justice system institutions (infrastructure and human resources), and (3) those arising from the legal culture (general and judicial). The author stresses that the most persistent barrier to the implementation of the right to a fair trial is the legal culture, especially the judicial culture. The author argues that a key element of the “full right to a fair trial”, as understood by Adam Podgórecki, is an internal sense of obligation on the part of justice system officials towards the subjects of that right, and not just towards the state or their superiors. Celem artykułu jest zaproponowanie typologii przeszkód w realizacji prawa do sądu, w oparciu o koncepcje socjologiczno-prawne Adama Podgóreckiego, Leona Petrażyckiego i Lawrence'a M. Friedmana. Metodami wykorzystanymi przez autora jest przegląd literatury dotyczącej realizacji prawa do sądu w Polsce, w tym badań własnych autora i raportów instytucji publicznych. Wynikiem: analizy jest typologia obejmująca trzy główne kategorie przeszkód: 1) wynikające z treści przepisów (bezpośrednie, pośrednie i potencjalne), 2) związane ze stanem instytucji wymiaru sprawiedliwości (infrastruktury i zasobów ludzkich), oraz 3) wynikające z kultury prawnej (ogólnej i sędziowskiej). Autor podkreśla, że najtrwalszą barierą w realizacji prawa do sądu jest kultura prawna, szczególnie sędziowska. Argumentuje, że kluczowym elementem „kompletnego prawa do sądu” w rozumieniu Adama Podgóreckiego jest wewnętrzne poczucie zobowiązania funkcjonariuszy wymiaru sprawiedliwości wobec podmiotów tego prawa, a nie tylko wobec państwa czy przełożonych.
- ItemWobec dobra uroczystego. Religijność uczniów szkół białostockich(Wydawnictwo KUL, 2024) Zemło, MariuszThis article aims to present the religiosity of school students in Bialystok, a city of 300,000. The data underlying the findings come from quantitative surveys conducted in the fourth quarter of 2022. The respondents were young people aged 14–20. The basis of the discussion is more than 3,500 posts. In answering the primary question, the rate of self-declaration of faith and religious practices was considered. To provide contextual references for the data presented, it was decided to compare them with similar projects of regional and national scope (only drawing on the most recent due to rapid changes in the area discussed). Moreover, they were compared with 2015 and 2019 surveys conducted in the same city, which made it possible to identify the changes in school student religiosity and indicate their trends. W artykule przedstawiono religijność uczniów uczęszczających do szkół w Białymstoku, liczącym 300 tysięcy mieszkańców. Dane stanowiące podstawę rozstrzygnięć pochodzą z badań ilościowych przeprowadzonych w czwartym kwartale 2022 roku. Uczestniczyła w nich młodzież w wieku od 14 do 20 lat. Podstawę omówienia stanowi ponad 3,5 tysiąca ankiet. W rozstrzygnięciu podstawowej kwestii wzięto pod uwagę wskaźnik autodeklaracji wiary oraz praktyk religijnych. By prezentowane dane uzyskały kontekstualne odniesienia postanowiono zestawić je z przedsięwzięciami podobnego typu o zasięgu regionalnym i ogólnopolskim (sięgając jedynie do najnowszych, z uwagi na szybko dokonujące się przeobrażenia w omawianej sferze faktów). Nadto porównano je z badaniami z 2015 i 2019 roku przeprowadzanych w tym samym mieście, co pozwoliło zidentyfikować zmiany, jakim podlega religijność młodzieży szkolnej, oraz określić ich kierunek.