Archidiakonat kruszwicki w latach 1818-1821

Krucki, Łukasz

Archidiakonat kruszwicki w latach 1818-1821

dc.contributor.author	Krucki, Łukasz
dc.date.accessioned	2025-02-25T11:42:25Z
dc.date.available	2025-02-25T11:42:25Z
dc.date.issued	2024
dc.description.abstract	Archidiakonat kruszwicki stanowił ważny element w przedrozbiorowej strukturze diecezji kujawsko-pomorskiej (włocławskiej). Łączył ze sobą stołeczny archidiakonat włocławski z archidiakonatem pomorskim. Sytuacja skomplikowała się na skutek zaborów, gdy w wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego (1814-1815) zachodnia część Kujaw znalazła się poza granicami Królestwa Polskiego (tzw. Kongresówki), na którego terenie mieściła się stolica diecezji Włocławek. W pierwszym rzędzie starano się zapewnić archidiakonatowi kruszwickiemu odpowiedni zarząd. Z woli biskupa włocławskiego Franciszka Skarbka Malczewskiego w 1817 roku administratorem archidiakonatu został biskup poznański Teofil Gorzeński. Po 1818 roku, gdy Stolica Apostolska wydała bullę Ex imposita nobis i ostatecznie odłączyła archidiakonat kruszwicki od macierzystej diecezji, nadal sprawował on ten urząd, aż w 1821 roku na mocy bulli Piusa VII De salute animarum został ustanowiony arcybiskupem gnieźnieńskim i poznańskim. Wówczas też archidiakonat kruszwicki został włączony do archidiecezji gnieźnieńskiej, stanowiąc odtąd jej integralną część. Okres 1818-1821 był dla archidiakonatu kruszwickiego czasem zmagań o utrzymanie własnej tożsamości konfesyjnej. Pruski zaborca czynił starania, by zgermanizować i zsekularyzować zachodnie Kujawy, ale w dążeniach tych napotkał na opór polskiego społeczeństwa. Istotną rolę w obronie polskości na tym terenie odegrała kruszwicka kapituła kolegiacka, jak i duchowieństwo zajmujące się duszpasterstwem. Ponadto Kościół katolicki funkcjonujący w granicach archidiakonatu kruszwickiego został objęty wieloma represjami, np. sekwestracją dóbr kościelnych, kasatą zakonów oraz ograniczeniami zastosowanymi wobec kapituły kruszwickiej. The Archdeaconry of Kruszwica was an important element in the pre-partition structure of the Kuyavian-Pomeranian (Włocławek) Diocese. It connected the capital’s Włocławek Archdeaconry with the Pomeranian Archdeaconry. The situation became more complicated as a result of the partitions when, as a result of the Congress of Vienna (1814–1815), the western part of Kuyavia was separated outside the borders of the Kingdom of Poland, with the diocesan capital, Włocławek, located in its territory. In the first place, efforts were made to ensure that the Kruszwica Archdeaconry was properly governed. By the will of the bishop of Włocławek, Franciszek Skarbek Malczewski, the bishop of Poznań, Teofil Gorzeński, became the administrator of the archdeaconry in 1817. After 1818, when the Holy See issued the bull Ex imposita nobis and finally separated the Kruszwica Archdeaconry from the mother diocese, he continued to hold this office until in 1821, by virtue of Pius VII’s bull De salute animarum, he was appointed archbishop of Gniezno and Poznań. At that time, Kruszwica Archdeaconry was also incorporated into the Archdiocese of Gniezno, henceforth forming an integral part of it. The period of 1818–1821 was a time of struggle for the Archdeaconry of Kruszwica to maintain its own confessional identity. The Prussian invader made efforts to Germanize and secularize western Kuyavia, but in these endeavours they encountered resistance from Polish society. The collegiate chapter of Kruszwica played an important role in defending Polishness, as did the clergy involved in pastoral work. The Catholic Church operating within the boundaries of Kruszwica Archdeaconry was additionally subjected to many repressions, such as the sequestration of church property, the suppression of religious orders and the restrictions applied to the Kruszwica chapter.
dc.identifier.citation	"Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne", 2024, Vol. 123, s. 161-178
dc.identifier.doi	10.31743/abmk.12754
dc.identifier.issn	2545-3491
dc.identifier.uri	https://hdl.handle.net/20.500.12153/8359
dc.language.iso	pl
dc.publisher	Wydawnictwo KUL
dc.rights	Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International	en
dc.rights.uri	http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/
dc.subject	archidiakonat kruszwicki
dc.subject	archidiecezja gnieźnieńska
dc.subject	diecezja włocławska
dc.subject	duszpasterstwo pod zaborami
dc.subject	kapituła kruszwicka
dc.subject	Kościół w zaborze pruskim
dc.subject	Kruszwica
dc.subject	Kruszwica Archdeaconry
dc.subject	Gniezno Archdiocese
dc.subject	Włocławek Diocese
dc.subject	pastoral ministry under partition
dc.subject	Kruszwica chapter
dc.subject	Church in the Prussian partition
dc.title	Archidiakonat kruszwicki w latach 1818-1821
dc.title.alternative	Kruszwica Archdeaconry in the Years 1818–1821
dc.type	info:eu-repo/semantics/article