Browsing by Author "Szymański, Józef"

Now showing 1 - 15 of 15
  • Item
    Aparat represji wobec Kościoła katolickiego metropolii lwowskiej obrządku łacińskiego w latach 1939-1950: stan badań
    (Wydawnictwo KUL, 2007) Szymański, Józef
    Die verhältnismäßig kurze Etappe in der Geschichte der katholischen Kirche, die die Jahre 1939-1950 umfasst, gehörte zu den besonders dramatischen in der polnischen Kirchengeschichte. Ganz besonders litt darunter die Lemberger Mertropolie lateinischen Ritus´. Zu ihr gehörten die Archidiözese Lemberg (Lwów), die Diözese Przemyśl und die Diözese Luzk (Łuck). Nach dem Angriff Deutschlands gegen die UdSSR wurde Galizien, das östliche Kleinpolen, entgegen den Bestrebungen der Ukrainer, einen unabhängigen Staat zu gründen, dem Generalgouvernement angegliedert, und ein Teil von Wolhynien kam zum Reichskommissariat Ukraine. Die Quintessenz des Verhältnisses der Ukrainer zu den Polen in den Ostgebieten bildeten die massenhafte Abschlachtung Tausender von Polen in Wolhynien und im östlichen Kleinpolen. Heute fällt es schwer, wenigstens annähernd die Zahl der Polen zu bestimmen, die in diesen ukrainischen Mordaktionen umkamen. Verschiedene Autoren nennen unterschiedliche Opferzahlen. Es wird geschätzt, dass in den früheren polnischen Ostgebieten etwa 300.000 Polen umgekommen sind, davon 80.000-100.000 allein in Wolhynien. Nach Beendigung des 2. Weltkrieges, infolge der Abmachungen von Potsdam bis zum 16. August 1945, gehörte das Territorium der Metropolie Lemberg lateinischen Ritus´, d.h. die zu den Wojewodschaften Wolhynien, Stanislau und Tarnopol sowie zu einem großen Teil zur Wojewodschaft Lemberg gehörenden ehemaligen polnischen Gebiete, nach der veränderten staatlichen Zugehörigkeit und den administrativen Veränderungen zu den Bezirken Wolhynien, Równe, Tarnopol, Stanislau (Iwanofrankowsk) und Lemberg. Hinsichtlich der kirchlichen Administration befand sich in den Grenzen der UdSSR ein Teil der Archidiözese Lemberg, die Diözese Luzk sowie ein Teil der Diözesen Przemyśl und Transkarpatien. Die die Ostgebiete der Zweiten Republik Polen betreffende Problematik erhielt erst in den neunziger Jahren ihr „Bürgerrecht” in allen möglichen Publikationen. Vereinzelte Versuche waren schon vorher, vor allem in Emigrantenkreisen, unternommen worden. Zu Beginn der achtziger Jahre erweiterte sich der Kreis derer, die diese Problematik erforschten, um Z. Fijałkowski und auch B. Kumor und Z. Obertyński. Die Historiographie zur Geschichte der Metropolie Lemberg in dieser Zeit eröffnete 1982 eine Publikation unter dem Titel „Das religiöse Leben in Polen unter der Okkupation 1939-1945. Die Metropolien Wilna und Lemberg sowie die Orden”. Wie der Herausgeber im Vorwort selbst betonte, war dieses Buch als eine Einladung zur Diskussion gedacht, und in der Praxis stellte es einen gut im Kontext verankerten Ausgangspunkt für weitere Forschungen zur Geschichte der Kirche dar. Aufgrund der Zeit ihrer Entstehung warfen jedoch die Zensurbehörden einen Schatten auf diese Arbeit. Die ersten Versuche einer „Registrierung der Kriegsschäden” wurden auf Initiative der Krakauer Metroplitankurie unmittelbar nach dem Ende des 2. Weltkrieges, noch im Juli 1945, unternommen. Damals wurden alle Gemeindepfarrer und Pfarradministratoren verpfl ichtet, zu diesem Zweck entsprechende Fragebögen auszufüllen und bis Ende August 1945 einzuschicken. Diese Tätigkeit wurde von Pater Wł. Szołdrski geleitet, einem Redemptoristen. Auf diese Form einer Dokumentierung der Situation der katholischen Kirche und ihrer Verluste in den Jahren 1939-1951 wurde dreißig Jahre später auf Bitten des Instituts für Historische Geographie der Kirche in Polen an der Katholischen Universität Lublin noch einmal zurückgegegriffen. Die Ergebnisse dieser Erhebungen präsentierte Pater J. Rąb in Form eines Typoskripts unter dem Titel „Die Pfarreien der Diözese Przemyśl in den Jahren 1939-1951”. Einen weiteren Versuch, sich mit dieser besonderen Herausforderung zu messen, bildete die Arbeit von Wł. Piętowski „Die polnischukrainischen Beziehungen nach Ausbruch des 2. Weltkrieges. Ein Abriss” (Czarna bei Łańcut, 1988). Ähnlich wie die vorigen Arbeiten konnte auch diese nicht veröffentlicht werden. Im Druck erschien lediglich eine von J. Draus und J. Musiał herausgegebene Publikation über die Skala des Einfl usses von 35 Ordensgemeinschaften. Gegenwärtig verfügen wir über umfangreiche Kenntnisse, was die Geschicke des römisch-katholischen Klerus und der Gläubigen in den einzelnen Diözesen, Dekanaten und Wojewodschaften der Zweiten Republik Polen sowie in den jeweiligen sowjetischen Bezirken, Regionen und Pfarreien betrifft. Dieses Wissen ist in Bildbänden, veröffentlichten Dokumenten, Tagebüchern und Memoiren, Korrespondenzen sowie in zahlreichen Artikeln und Arbeiten zugänglich, die das Resultat wissenschaftlicher Konferenzen darstellen. Ihren Beitrag zur Beschäftigung mit dieser Geschichte leisten Pater J. Wółczański, Bischof W. Urban, Pater T. Śliwa, Pater H. Borcy, Pater R. Dwonkowski, L. Popek, L. J. Draus, J. Musiał und A. Hlebowicz. Grundlegend auf dem Gebiet der Biographistik, die die Repressionen gegen den Klerus betreffen, gehören die Arbeiten von W. Jacewicz und J. Woś (Repressionen während der deutschen Okkupation), Pater R. Dzwonkowski und T. Madała (hinter der Ostgrenze), Pater J. Myszor (in der Polnischen Volksrepublik), Z. K. Wójcik und R. Szczęch (in der Diözese Przemyśl). Wertvolle Ergänzungen unserer Kenntnisse über die Beziehungen von Staat und Kirche bieten die Arbeiten von Żaryn., A. Dudek, Pater Z. Zieliński, H. Dominiczak und B. Fijałkowski. Aus der Menge der Publikationen und der Anzahl der Autoren, die sich mit dieser Problematik befassen, kann geschlussfolgert werden, dass der Forschungsstand zur Geschichte dieser Metropolie imponierend ist. Aber es fehlt immer noch an einer monographischen Synthese, die das Ausmaß der Repressionen gegen die Metropolie Lemberg in den Jahren 1939-1950 zusammenfassend behandeln würde. Die bisherigen Arbeiten stellen eher Einzelbeiträge dar, sowohl was die Orte (vorwiegend in der Diözese Przemyśl) als auch die Zeit (1939-1945) betrifft, die sie schildern. Auch werden die jeweiligen örtlichen Bedingungen nicht berücksichtigt, die sowohl auf die einzelnen Seelsorger als auch die ihrer Obhut anvertrauten Gläubigen nicht ohne Einfluss geblieben sind.
  • Item
    Granice diecezji kujawsko-kaliskiej
    (Wydawnictwo KUL, 2015) Szymański, Józef
    Changes in the church organization on Polish soil were caused by political considerations (partitions). The Diocese of Kujawy and Pomerania, that is Włocławek, maintained its unity, despite political cordons, after the first partition of Poland, at the time of the Duchy of Warsaw and in the initial period after the Congress of Vienna (at the time of so-called Kingdom of Poland). Diocesan boundaries in the areas which formerly were part of the Polish Republic were reorganized following the diplomatic efforts of the occupying countries, especially Russia and Prussia, in the Holy See. They invoked so-called Petersburg Convention, which unilaterally stated that a hierarch who had his seat in one country could not exercise ecclesiastical jurisdiction in another state. The Bull Ex imposita Nobis of June 30, 1818 delimited new diocesan boundaries in the Kingdom of Poland. 272 former parishes of the Archdiocese of Gniezno and 15 parishes from other dioceses were added to 45 parishes from the old territory. The Bull gave the diocese a new name: "Włocławek, or Kalisz." The final shape of the diocese in 1818 was determined by the executor, Franciszek Skarbek Malczewski, a former Bishop of Włocławek, who became the first Archbishop of Warsaw. The new spatial arrangement of the diocese was completely different from the old boundaries. Before the reorganization, the diocese was oriented towards the north and it reached the Baltic Sea; after the changes, it stretched far to the south, beyond Czestochowa. At a time of national slavery, the Diocese of Kujawy and Kalisz was the largest one in the Kingdom of Poland (after regaining independence by Poland it had 1,614,000 of the faithful, covering 390 parishes and 39 deaneries). It was not until Poland regained its independence that new diocesan boundaries were delimited.
  • Item
    Ksiądz Witold Dariusz Dzięcioł – świadectwo więźnia obozów koncentracyjnych
    (Wydawnictwo KUL, 2011) Szymański, Józef
    The Rev. Dzięcioł Witold Dariusz was the priest of the Diocese of Kielce, the Rector of the Polish Catholic Mission in Australia. He was born on 19 December 1907 in Tomaszów Mazowiecki and ordained a priest on 21 June 1931. 20 May 1942 he was arrested by the Gestapo in the Tax Chamber in Kielce for issuing a certificate to a Jew allowing him to go to Vienna for treatment. Until 1 July 1942 he stayed in a political department of the prison in Kielce. 2 July he was transferred to Auschwitz (Oświęcim), 8 July to Mauthausen, 17 July to Gusen, where he remained until 13 November 1944. There again he was transferred to Mauthausen and 30 November 1944 to Dachau, where he stayed until liberation - 29 April 1945, camp number 134 367. He left a letter, an account of his imprisonment and stay in concentration camps. The account was written at the explicit request of the Rev. Władysław Czeluśniak, with whom he worked in the Cathedral Parish of Kielce.
  • Item
    „Nie chcemy tego ukrywać” – oczami świadków. Sytuacja duszpasterstwa polonijnego w północnej Francji w 1928 roku
    (Wydawnictwo KUL, 2012) Szymański, Józef
    The establishing of the „Polish Catholic Mission in France” on 13 May 1922 gave way to the cooperation and agreement aimed at guaranteeing hundreds of thousands of Polish community in this country proper religious care. In France, all the bishops who had a larger number of emigrants in their diocese were supposed to coordinate their efforts to provide those people with pastoral care. However, as stated by one of the priests, Polish Mission had no legal basis, the reason for its existence was based on a rather problematic agreement between Cardinal Dalbor and Cardinal Dubois, the Archbishop of Paris. Hence, it was not often possible to avoid the tendencies of French Bishops, who were sometimes unfavorably inclined towards national spirit of the Polish emigration. Some French bishops declared their intentions openly in the decree of Bishop Chaptal. Although this circular letter referred to all foreign nations, because of the largest number of Poles in France it was primarily important for the Poles. The presented document exemplifies Polish priests attempting to stop the process of denationalization of their countrymen - silent scream.
  • Item
    Obraz duszpasterstwa polskojęzycznego w Europie na podstawie wizytacji Rektora Polskiej Misji Katolickiej w Belgii
    (Wydawnictwo KUL, 2012) Szymański, Józef
    The Catholic church in Poland undertook steps to provide optimal pastoral care for the Polish people abroad. These activities were formalized through the creation of the Polish Catholic Missions. The first Polish Catholic Mission was created in France (1922), next one in January 1926 in Belgium. This mission extended its power over Denmark, Holland (1927). The priests who successively held the office of Rector of the Polish Catholic Missions: T. Kotowski, W. Kudłacik and R. Moskwa organized pastoral, cultural, educational life among the Polish people and left, in the form of statements and reports, the descriptions of the condition and situation of the Polish emigrants abroad.
  • Item
    Opieka duszpasterska nad Polakami na Węgrzech do 1939 roku
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Szymański, Józef
    Polskie duszpasterstwo w Budapeszcie sięga 1897 r., kiedy w dziesiątej dzielnicy Köbánya rozpoczęto odprawianie w niedziele i święta mszy św. dla robotników polskich. Miejscem skupiającym Polaków była kapliczka na placu Kápolna ufundowana przez włoską rodzinę Contich. Tymczasowe duszpasterstwo z upoważnienia węgierskich władz kościelnych prowadził ks. K. Benedikovics, później ks. W. Hawliczka – Słowak. Zmiany w organizacji polskiego ośrodka duszpasterskiego przyniosła w 1905 r. wizyta w stolicy Węgier abp. Józefa Bilczewskiego – metropolity Lwowa. Z jego upoważnienia od 1908 r. wśród 30 tys. Polaków posługę duszpasterską podjął ks. Wincenty Danek. W 1910 r. duszpasterstwo polskie otrzymało oficjalny tytuł: Polski Urząd Kuratorski. Dla realizacji określonych przedsięwzięć doraźnie powołano wówczas wiele instytucji społecznych: Komitet Budowy Kościoła, Stowarzyszenie Budowy „Domu Ubogich”, później stowarzyszenie „Schronisko”. Przy kościele na Kőbánya działało Stowarzyszenie Katolickie Młodzieży Żeńskiej i „Stół Polski” pw. św. Stanisława Kostki. W 1925 r. rozpoczęto budowę kościoła, który 17 sierpnia 1930 r. konsekrował kard. A. Hlond. Obok kościoła polskiego pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy przy Ohegy u. 11 wybudowano schronisko dla starców i plebanię. Do pracy wśród węgierskiej Polonii angażowali się kapłani z różnych zakonów i zgromadzeń zakonnych, salezjanie, paulini, a także siostry elżbietanki z Poznania. Ponadto duszpasterz polskiego kościoła bardzo często zapraszał do swojej parafii kapłanów z Polski: do wygłoszenia rekolekcji, pomocy w okresie Bożego Narodzenia i Wielkiego Postu.
  • Item
    Opieka duszpasterska nad Polakami we Francji do 1926 roku w ocenie ambasadora Alfreda Chłapowskiego
    (Wydawnictwo KUL, 2013) Szymański, Józef
    Emigrację polską we Francji tworzyli prawie wyłącznie robotnicy narodowości polskiej, przeważnie rzymscy katolicy, w większości przywiązani do Kościoła - jak zaznaczył w swoim piśmie, które miało charakter prywatny ambasador Polski w Paryżu. Dostrzegając wpływy polityczne oraz środowiska, w jakich pracowali rodacy, swoim pismem do kard. A. Hlonda usiłował wpłynąć na poprawę zaistniałej sytuacji. Uważał, że decydujący wpływ na wychodźstwo polskie ma racjonalnie prowadzona i kierowana praca duchowieństwa polskiego. Przesyłając na ręce prymasa zebrane informacje, poddał ocenie działalność duszpasterzy polskich we Francji, ich możliwości i zaniechania wobec Kościoła i Ojczyzny do 1926 r. Polish emigration in France was almost exclusively represented by the Polish workers who were Roman Catholic most of the cases, and in vast majority attached to the Church – which was highlighted in a personal letter written by the Ambassador of Poland in Paris. Recognizing political influences and communities in which fellow countrymen worked, the Ambassador tried to remedy the status quo by the letter addressed to Cardinal A. Hlond. According to the letter, the work performed reasonably and sensibly by the Polish clergymen had a crucial impact upon the Polish emigration. Transmitting the related compiled dossier to the Primate, he judged the performance of the Polish pastoral care in France to the extent of opportunities and negligence in respect of the Church and Homeland before 1926.
  • Item
    Parafia w Meriden i jej duszpasterze na łamach „Dziennika Chicagoskiego” w latach 1893-1920
    (Wydawnictwo KUL, 2020) Szymański, Józef
    Parafia w Meriden to najstarsza polska parafia w stanie Connecticut. Liczyła ok. 3500 wiernych. Została utworzona w 1892 r. przez ks. Antoniego Klawitera. Kolejno pełnili w niej posługę duszpasterską: ks. dr Tomasz Misicki, ks. Kazimierz Kucharski, ks. Lucjan Bójnowski, ks. Michał Miklaszewski, ks. Józef Cułkowski i ks. Jan Ceppa. Owoce ich posługi duszpasterskiej i narodowej znalazły swoje odzwierciedlenie na łamach „Dziennika Chicagoskiego”. W parafii swoją działalność prowadziły różne towarzystwa religijne, kulturalne i narodowe, mające na celu podtrzymanie polskiej świadomości na­rodowej wśród emigrantów oraz więzi ze starym krajem, a także pogłębianie życia religijnego. Obok pomocy duchowej, uroczystych nabożeństw, parafia polska w Meriden dostarczyła do błękitnej armii wielu rekrutów, a także świadczyła pomoc materialną staremu krajowi. Ogromną rolę odegrała przede wszystkim w sprawach odrodzenia poczucia narodowego i odrodzenia niepodległego państwa polskiego. Więź emigrantów polskich z Kościołem poza ojczystym krajem kształtowała poczucie tożsamości religijnej i narodowej. The Meriden Parish is the oldest Polish parish in Connecticut. It had about 3,500 believers. Established in 1892 by Fr. Antoni Klawiter, it was subsequ­ently run by Fr. Tomasz Misicki, PhD, Fr. Kazimierz Kucharski, Fr. Lucjan Bójnowski, Fr. Michał Miklaszewski, Fr. Józef Cułkowski and Fr. Jan Ceppa. Their pastoral and national ministry have been reflected in the “Dziennik Chi­cagoski” newspaper. Various religious, cultural and national associations have been active in the parish, aspiring to deepen and maintain the Polish national identity and the connection with the motherland among the immigrants as well as to develop their faith. In addition to spiritual help and ceremonial services, the Polish pa­rish in Meriden provided the Blue Army with numerous recruits and extended material aid to the old country. Most importantly, the Polish parish played a huge role in reviving the na­tional awareness and the independent Polish State. Outside their home country, the bond of Polish immigrants with the Church shaped their sense of religious and national identity.
  • Item
    Parafie i duchowieństwo polskie w USA w walce o niepodległość Polski
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Szymański, Józef
    Polskie parafie narodowościowe Kościoła rzymskokatolickiego w Stanach Zjednoczonych Północnej Ameryki były najważniejszą instytucją wychodźstwa polskiego w tym kraju. Największy ich rozwój nastąpił w czasie emigracji chłopskiej z ziem polskich (1870-1914). Pierwsza polska parafia powstała w r. 1854 w Pannie Marii w Teksasie. W r. 1870 takich parafii było ok. 10, w r. 1910 ponad 500. Wielkość tworzonych parafii wahała się od kilkunastu rodzin do kilkudziesięciu tys. wiernych. Na jednego duszpasterza w 1880 r. przypadało ok. 2 tys. wiernych, w 1910 r. - ok. 4 tys. Od 1870 r. wśród Polonii amerykańskiej ścierały się dwa kierunki starające się jednoczyć Polaków amerykańskich: jeden (Zjednoczenie Polskie Rzymsko Katolickie) dążyło do zintegrowania działań społeczno-politycznych wokół ośrodków kościelnych (parafii, towarzystw katolickich), drugi - Związek Narodowy Polski robił to w oparciu o organizacje narodowe. Obydwa odłamy dążąc do zachowania integralności kulturowej rodaków, ze względu na cel nadrzędy - niepodległość Rzeczpospolitej - cieszyły się poparciem polskiego duchowieństwa. W grudniu 1912 r. przywódcy największych polskich organizacji utworzyli Komitet Obrony Narodowej. 8 czerwca 1913 r. powołano Polską Radę Narodową. 2 października 1914 r. - Rada Narodowa i Komitet Obrony Narodowej powołały Centralny Komitet Polski. Po r. 1900 rozwinęły się w Polsce dwa zasadnicze nurty polityczne, z których każdy szukał poparcia wśród Polaków amerykańskich. Zarówno Roman Dmowski, jak i Józef Piłsudski zabiegali o ich wsparcie finansowe. W połowie r. 1913 Dmowski założył Komitet Narodowy Polski, który później przemianowany został na Wydział Narodowy Polski. Podobnie Polonia amerykańska ze względu na różnicę poglądów co do sprawy niepodległości Polski podzielona była na dwa zasadnicze odłamy. Wydział Narodowy podzielał pogląd Dmowskiego. Komitet Obrony Narodowej podzielał pogląd Piłsudskiego. Zwaśnionych od maja 1915 r. próbował godzić przybyły do Stanów Zjednoczonych Ignacy Paderewski. Od 1 lipca 1917 r. legitymował się on formalnym pełnomocnictwem liczących się w strukturze Polonii organizacji do reprezentowania ich wobec władz Stanów Zjednoczonych. Polacy amerykańscy bez względu na przekonania, starali się osiągnąć swoje cele poprzez rozwijanie aktywności na wielu płaszczyznach, usiłując wpłynąć na prezydenta Thomasa W. Wilsona. Skuteczne okazały się wysiłki podjęte przez Ignacego Jana Paderewskiego i Komitet Narodowy Polski z siedzibą w Paryżu. Polskie parafie stały się podstawą akcji rekrutacyjnej do Armii Polskiej. W listopadzie 1917 r. gotowość do wstąpienia do Armii Polskiej we Francji zgłosiło 35 395 osób. Prezydent Wilson ulegając presji Polonii, 8 stycznia 1918 r. sformułował czternastopunktową rezolucję, w której trzynasty punkt programu pokojowego poświęcił Polsce, stwierdzając, iż: „ma być utworzone niepodległe państwo polskie z wolnym dostępem do morza". Polish national parishes of the Roman Catholic Church in the United States of North America were the most important institutions in exile in this country. The greatest development occurred during farmers’ emigration from Poland’s land (1870-1914). The first Polish parish was created in 1854 in Panna Maria in Texas. In 1870 there were 10 such parishes, and in 1910 over 500. Each parish had from over a dozen families to several tens of thousands of the faithful. In 1880 there were around 2 thousand faithful to one priest, and in 1910 – around 4 thousand. From 1870 onwards, there were two clashing trends attempting to unify American Poles: one (Polish Roman Catholic Union of America) strove to integrate social and political activity around church institutions (parishes, Catholic associations), the other one – Polish National Alliance, did it concentrating on national organizations. Both fractions trying to maintain the cultural integrity of Poles – the Republic of Poland’s independence – were very popular with Polish clergy. In December 1912, the leaders of the largest Polish organizations established the National Defense Committee. On 8 June 1913, the Polish National Council was created, 2 October 1914 – the National Council and the National Defense Committee appointed the Central Polish Committee. After 1900 two political trends developed in Poland, and each of them sought support among American Poles. Both Roman Dmowski and Józef Piłsudski attempted to receive financial aid. In the mid-1913, Dmowski established the Polish National Committee, which was later transformed into the Polish National Department. Similarly, the Polish community in the USA, due to different attitudes to Poland’s independence was divided into two fractions. The National Department shared Dmowski’s views while the National Defense Committee shared Piłsudski’s views. Ignacy Paderewski, who came to the United States in May 1915 tried to reconcile both parties. From 1 July 1917 onwards, he was formally authorized to represent the organization of the Polish community while talking to the authorities of the United States. American Poles, irrespective of their views, tried to achieve their goals by being active in various fields and striving to influence President Thomas W. Wilson. All efforts made by Ignacy Paderewski and the Polish National Committee based in Paris proved to be effective. Polish parishes became the basis for the recruitment to the Polish Army. In November 1917, 35 395 people declared their readiness to join the army. President Wilson gave in to the pressure of the Polish community, and on 8 January 1918, he issued the fourteen-point resolution, in which the 13th point of the peace program devoted to Poland stated that: ‘An independent Polish state should be erected(…)which should be assured a free and secure access to the sea.’
  • Item
    Represje carskie wobec duchowieństwa diecezji kujawsko-kaliskiej po powstaniu styczniowym
    (Wydawnictwo KUL, 2016) Szymański, Józef
    W narodowym zrywie powstańczym w 1863 r. w Królestwie, ale także na Litwie i Białorusi wzięły udział wszystkie warstwy społeczne Polaków. Do tego niezwykłego zrywu włączyło się także duchowieństwo katolickie diecezjalne i zakonne. W diecezji kujawsko-kaliskiej z 354 duchownych, bezpośrednio 87 z nich za swoją działalność patriotyczną i narodową w różny sposób było represjonowanych. Wielu z nich skazanych było na katorgi syberyjskie, osiedlenie w odległych regionach cesarstwa, więzienie, kary pieniężne i inwigilację. Wspomniane represje utrudniały realizowanie misji Kościoła, nie złamały jednak jego woli i ducha w walce o prawa Narodu. All social strata of the Poles both from the Kingdom of Poland, Lithuania and Belarus took part in the national uprising in 1863. The Catholic diocesan and monastic clergy also joined this extraordinary uprising. In the Diocese of Kujawy and Kalisz, 94 out of 422 priests were directly repressed in various ways for their patriotic and national activities. Many of them were sentenced to hard labour in Siberia, to settlement in distant regions of the empire, imprisonment, fi nes and surveillance. This repression hampered the realization of the mission of the Church, but did not break its will and spirit in the struggle for the rights of the Nation.
  • Item
    Sprawozdanie ks. dr. Henryka Hilchena z pracy wśród robotników polskich we Francji w czasie tygodni letnich 1924 roku
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Szymański, Józef
    Ksiądz dr Henryk Hilchen – kapłan archidiecezji warszawskiej. Urodził się 30 lipca 1881 roku w Warszawie. Studiował na Wydziale Chemii Politechniki Warszawskiej i na Politechnice Lwowskiej, gdzie ukończył kształcenie po dwóch latach. W 1905 roku wyjechał do szwajcarskiego Fryburga, gdzie kontynuował studia na Wydziale Prawa i Ekonomii, uwieńczone stopniem doktora nauk politycznych. We Fryburgu studiował także teologię i filozofię. W 1910 roku wrócił do kraju i wstąpił do seminarium duchownego w Warszawie. W dniu 21 grudnia 1912 roku przyjął święcenia kapłańskie. Był wikariuszem we wsi Dobre k. Stanisławowa, w Łowiczu, w Łodzi, a od lipca 1915 roku w parafii pw. Wszystkich Świętych w Warszawie. Od 1915 roku był sekretarzem generalnym Stowarzyszenia Robotników Chrześcijańskich, redaktorem organu stowarzyszeń chrześcijańskich „Pracownik Polski" (1916-1917). W 1919 roku został radnym miasta stołecznego Warszawy, redaktorem miesięcznika „Przewodnik Społeczny”, kapelanem Szkoły Podchorążych Artylerii oraz jednostki wojskowej stacjonującej na Sołaczu. W 1920 roku wyjechał do Rzymu, gdzie wstąpił do nowicjatu zakonu dominikańskiego i podjął studia teologiczne w Collegium Angelicum. Od lipca 1922 roku, na polecenie papieża Piusa XI, służył pomocą dwóm kolejnym nuncjuszom apostolskim w Polsce. Był stałym korespondentem „L’Osservatore Romano" i „L’Avvenire d'Italia". W 1929 roku został proboszczem parafii w Lesznie k. Błonia, a w 1931 roku parafii Matki Boskiej Częstochowskiej w Warszawie, gdzie dokończył budowę kościoła. W 1937 roku otrzymał Złoty Krzyż Zasługi RP, zaś w następnym roku został odznaczony orderem Polonia Restituta. W tym samym roku został wybrany do Rady Miejskiej Warszawy. Przed kapitulacją stolicy był zakładnikiem gwarantującym przestrzeganie pertraktacji prezydenta Stefana Starzyńskiego z Niemcami. Aresztowany przez Niemców 3 października 1939 roku, do końca listopada był więziony na Pawiaku. Mimo zniszczenia 12 września 1944 roku kościoła i plebani podczas niemieckiego bombardowania, funkcję proboszcza formalnie pełnił do lipca 1945 roku. Jakkolwiek od czerwca tego roku został proboszczem w Międzyrzeczu. W dniu 15 października 1947 roku przy kościele Najświętszego Serca Jezusowego w Słupsku podjął się organizacji nowej parafii pw. św. Ottona. Dnia 29 listopada 1952 roku został proboszczem w Tarczynie k. Grójca. W drodze na nową placówkę, 29 stycznia 1953 roku, dostał udaru. Zmarł 20 sierpnia 1956 roku. Spoczął na Powązkach. Na bieżąco prowadził dokumentację swego życia i działalności w postaci dzienników, korespondencji, różnych notatek czy oficjalnych dokumentów. Niniejsze opracowanie egzemplifikuje jego sprawozdanie z pracy wśród robotników polskich we Francji w czasie tygodni letnich 1924 roku. Dokument oryginalny w formie maszynopisu przechowywany jest w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie, Archiwum Prymasa Polski, Akta Protektora Wychodźstwa Polskiego, Francja – PMK Varia, Dział III/15a.
  • Item
  • Item
    Tworzenie struktur parafialnych życia religijnego w Słupsku w latach 1945-1948
    (Wydawnictwo KUL, 2019) Szymański, Józef
    Społeczność katolicka w Słupsku zaczęła organizować się w pierwszej połowie XIX wieku. Pierwsze nabożeństwa organizował regularnie od 1864 roku ówczesny proboszcz koszaliński ks. Aleksander Pfeiffer. Dnia 12 lutego 1866 roku utworzono parafię misyjną. W 1873 roku miało miejsce poświęcenie świątyni pw. św. Ottona. Pierwszym proboszczem parafii słupskiej został ks. Ferdynand Hübner, później Johann Hartmann, Bruno Mangelsdorf, Carl Sauer, Adolf Pojda, Paul Ernst Gediga. Od 29 maja 1945 byli nimi ks.: Jan Zieja, później Karol Chmielewski, Henryk Hilchen. Wikariusze: Józef Piekarek, Józef Szmurło, Leon Gliszczyński, Jerzy Gawrych, Michał Kądziołka, Wiktor Markiewicz. Z inicjatywy ks. J. Zieji utworzono: Dom Matki i Dziecka w Słupsku, Uniwersytet Ludowy w Orzechowie i Towarzystwo im. Piotra Borowego. Dnia 15 października 1947 roku parafia św. Ottona została podzielona na 3 wspólnoty: parafię pw. św. Rodziny i św. Judy Tadeusza przy ul. Grottgera 9 – ks. Jan Zieja; parafię św. Ottona z kościołem parafialnym Najświętszego Serca Pana Jezusa – ks. Henryk Hilchen; parafię pw. NMP Królowej Różańca Świętego – ks. Karol Chmielewski.
  • Item
    Wacław Tokarek - w służbie jednego Kościoła
    (Wydawnictwo KUL, 2015) Szymański, Józef
    Ksiądz Tokarek Wacław był kapłanem archidiecezji łódzkiej. Urodził się 15 stycznia 1914 w Łodzi. 15 sierpnia 1936 z rąk bpa W. Jasińskiego przyjął święcenia kapłańskie. 6 października 1941 w Pabianicach został aresztowany przez Gestapo. Był więziony w obozie koncentracyjnym w Dachau. Bezpośrednio po wyzwoleniu z obozu podjął posługę wobec rodaków. Dzieląc ich tułaczy los, poprzez słowo pisane, stwarzał możliwości ochrony języka, kultury i obyczajów wyniesionych z rodzinnego domu. Pracował dla Polaków w Monachium i okolicy. Był redaktorem m.in. „Słowa Katolickiego", „Słowa Polskiego". W 1950 wyjechał do Francji, gdzie redagował czasopisma: „Polska Wierna" i „Słowo Katolickie". Pomagał w duszpasterstwie w Paryżu. W 1969 powrócił na stałe do Niemiec. Od 1 listopada 1970 przejął obowiązki proboszcza PMK w Dortmundzie. Tamże zmarł 2 lipca 1990. Przytoczone poniżej dokumenty egzemplifikują jego zmagania duszpasterskie wobec Boga, Kościoła i Ojczyzny. Rev. Wacław Tokarek was a priest of the Archdiocese of Łódź. He was born on January 15, 1914 in Łódź. On August 15, 1936 he was ordained a priest by Bishop W. Jasiński. On October 6, 1941 he was arrested by the Gestapo in Pabianice. He was imprisoned at Dachau concentration camp. He worked for the Poles in Munich and the region near this city. He was an editor of, among others, "Słowo Katolickie", "Słowo Polskie". In 1950 he went to France, where he edited the magazine: "Polska Wierna" and "Słowo Katolickie". He helped in pastoral work in Paris. In 1969 he returned to Germany, where he settled permanently. On 1 November 1970 he became a parish priest of the Polish Catholic Mission in Dortmund. He died there on July 2, 1990. Immediately after the liberation of the camp, he began ministering to his countrymen. By sharing their wanderer’s fate through the written word, he provided opportunities to protect the language, culture and customs learnt in the family home. The documents cited below exemplify his pastoral struggle in the service of God, the Church and the country.
  • Item
    Z dziejów duszpasterstwa polonijnego w Szwajcarii do 1935 r.
    (Wydawnictwo KUL, 2013) Szymański, Józef
    Until World War II pastoral care of compatriots living and working in Switzerland was provided, first of all, by Polish priests students. Clerics sent to study at the University of Freiburg, combined academic duties with pastoral ones. Each time they informed their diocesan or monastic superiors, and later the Primate of Poland about their pastoral activities. The assessment of the status and situation of Polish chaplaincy in Switzerland was presented by Rev. Kazimierz Michalski in the report included in this paper.