Wydział Filozofii / Faculty of Philosophy

Permanent URI for this community

https://hdl.handle.net/20.500.12153/1
* Instytut Filozofii * Kolegium Międzyobszarowych Indywidualnych Studiów Humanistyczno-Społecznych * Ośrodek Badań nad Myślą Jana Pawła II - Instytut Jana Pawła II * Ośrodek Historii Kultury w Średniowieczu

Browse

Browsing Wydział Filozofii / Faculty of Philosophy by Title

Now showing 1 - 20 of 115
  • Item
    Aristotle's Syllogistic as a Deductive System
    (MDPI, 2020-05-19) Kulicki, Piotr
    Aristotle's syllogistic is the first ever deductive system. After centuries, Aristotle's ideas are still interesting for logicians who develop Aristotle's work and draw inspiration from his results and even more from his methods. In the paper we discuss the essential elements of the Aristotelian system of syllogistic and Łukasiewicz's reconstruction of it based on the tools of modern formal logic. We pay special attention to the notion of completeness of a deductive system as discussed by both authors. We describe in detail how completeness can be defined and proved with the use of an axiomatic refutation system. Finally, we apply this methodology to different axiomatizations of syllogistic presented by Łukasiewicz, Lemmon and Shepherdson.
  • Item
    Body–Soul and the Birth and Death of Man: Benedict Hesse’s Opinion in the Mediaeval Discussion
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2021) Bajor, Wanda
    This issue was discussed with regard to chosen commentaries to Aristotle’s treatise De anima, formed in the so-called via moderna mainstream, in particular those of John Buridan, Nicole Oresme and Laurentius of Lindores. In such a context, the Cracovian commentaries referring to Parisian nominalists were presented by those of Benedict Hesse and Anonymus. The analyses carried out above allow one to ascertain that although William of Ockham’s opinion questioning the possibility of knowledge of the soul in the field of philosophy, nominalists of the late Middle Ages did not resign from speculation on the beginning (birth) and the separation (death) from the body of the soul, also the fate of the soul after death. They focused on the nature of the matter – human body (embryo, semen) and his relation with the soul (forma) – in the moment of birth. In the aspect of death 14th century scholars undertook the struggle, which was one with the justification of the psycho-physical unity of the human being existing after death solely as an immortal soul. In both thems, they tried to find their solutions, while if they could not solve these aporeticals questions – they had the courage to admit, that is not possible by solely relying on the natural forces of reason. They had to refer to the teaching of christianity, without however falling prey to fideism. This was a methodical endeavour based on the experience that natural reason in searching for the truth is not capable of its own efforts to attain to certain concepts and might on occasion err, it is then that faith becomes its guide and supplies it with more acceptable solutions. This is the courage of one of the greatest philosophers – Plato, who said that you have to have this “great courage” to undertake only probable knowledge, when another is not possible.
  • Item
    Był dla nas darem
    (Instytut Jana Pawła II KUL, 2007) Ferenc, Edward
    Edward Ferenc przedstawia esej, w którym opisuje swoją wieloletnią przyjaźń z Wojciechem Chudym, a w szczególności okres lat 70. XX wieku, kiedy obydwaj byli studentami filozofii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Autor jednocześnie zdaje relację z jedynej w swoim rodzaju atmosfery w KUL lat 70. ubiegłego wieku, stworzonej przez profesorów, studentów, jak również przez administrację uniwersytecką, która umożliwiła studiowanie wybranego kierunku studiów i uzyskanie stopnia naukowego przez niepełnosprawnych studentów. (Według streszcz. ang. Doroty Chabrajskiej)
  • Item
    Chrześcijaństwo w świetle antropologii René Girarda
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Pasterczyk, Piotr
  • Item
    Creatio ex nihilo, continuatio, conservatio jako przejawy mocy Boga. Studium z metafizyki realistycznej na podstawie św. Tomasza z Akwinu "Quaestiones disputatae de potentia"
    (2019-06-19) Sulenta, Paulina
    Atrybut Boga, jakim jest moc, we współczesnej myśli filozoficznej wzbudza wiele kontrowersji i często poddawany jest dyskusji. Znaczący wklad, jaki św. Tomasz z Akwinu wniósł w określenie filozoficznego rozumienia mocy, a przede wszystkim komplementarność jego koncepcji wyrażająca się w ukazaniu mocy Boga jako elementu szerszej teorii stworzenia rzeczy ex nihilo, skłania ku temu, aby na podstawie tych dokonań w prezentowanej pracy przeprowadzić rozważania na temat tego, czy i w jaki sposob fakt istnienia, działania i trwania bytów przygodnych niesie w sobie informację dotyczącą Boskiej mocy i przysługujących jej własności. problem ten jest rozpatrywany z perspektywy egzystencjalnej teorii bytu, której zręby sformułował Akwinata, a którą współcześnie rozwinął M. A. Krąpiec. Przeprowadzone analizy wykazały, że poznawcze wyodrębnienie w Bogu nieskończenie aktualnej możności czynnej (mocy), stanowiącej zasadę Boskiego działania ad extra, od strony podmiotowej pozwala ostatecznie uzasadnić fakt, że Byt Absolutny jest przyczyną sprawczą stwórczą całej rzeczywistości. Stwórcze aktywności Boga: tzw. pierwsze stwarzanie, zachowywanie bytów w istnieniu oraz tzw. ciągłe stwarzanie wyrażające się w sprawianiu form-dusz ludzkich, z uwagi na jedność skutku Boskiego działania, jakim jest niepodzielne istnienie bytu, ukazują się nie jako odrębne akty-działania, ale jako trzy różne aspekty jednego aktu stwórczego. Boska moc jawi się jako ontyczna racja niezbędna dla rozumienia zaistnienia, trwania i działania bytów i dlatego namysł nad nią powinien stanowić istotny element systemu metafizyki realistycznej.
  • Item
    Dendroflora of roadside sacral objects in the Trzydnik Duży commune (Lublin voivodeship)
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2017) Kulesza, Piotr; Lubiarz, Magdalena; Żak-Kulesza, Małgorzata
    Among numerous elements of the Polish landscape, especially noteworthy are the roadside sacral objects. They are a testimony to national and local identity, and express centuries-old religious values. What is more, roadside crosses and shrines, surrounded by trees and shrubs, accentuate the space with exceptional decorative and cultural value. The presence of vegetation enriches the compositional value of these objects, complements their spatial structure, and highlights the aesthetic value. This paper presents the results of a study of regarding roadside sacral objects, carried out in the Trzydnik Duży Commune, Lublin Voivodeship. The study was performed as an inventory, enabling us to determine the species composition, health condition, and age of the dendroflora accompanying the roadside sacral objects. Within the studied area, 73 roadside sacral objects were inventoried. It was found that 53 of them were surrounded by trees and shrubs that represent 42 species. The most common include limes, lilacs, and white cedars. Health condition of the dendroflora is varied, however 78 % of the examined trees and shrubs are of very good or good health condition.
  • Item
    Development of conceptual reasoning versus understanding of children's theory of mind and extraordinary (supernatural) minds middle childhood
    (2022) Rydz, Elżbieta; Wróblewski, Zbigniew; Gut, Arkadiusz; Pietryga, Anna
    The study ivolved 117 children from Poland in the age range frm 3 to 7 year old (56% girls; 44 boys). This study examined when a significant distinction appears, the conceptual differentiation of the ordinary mind from the extraordinary mind. Additionally, it was examined whether this distance is related to a certain type of conceptual knowledge and understanding of religious concepts.
  • Item
    Diversity of macrophytes in riverine aquatic habitats: comparing active river channel and its cut-offs
    (2014) Kubiak, Adam Paweł; Krawczyk, Rafał
    The study area was a small lowland river valley (the Leg river) located in the south-east of Poland. The object of investigation was the macrophytes of 10 river lakes with corresponding active river channel stretches of the same length as the cut-offs. The aim was to check the difference in species diversity between cut-off and active river channels. The second aim was to test the following hypothesis: vegetation of river lake has been shaped under the influence of contiguous river stretch which has left a measurable mark in species abundance and composition. To test this, we checked whether a cut-off channel's flora is more similar to flora of the contiguous river stretch, than to flora of a farther river stretch. During the course of the study it was found that the average species richness was approximately two times higher in the cut-off channels than in the river stretches. The number of the species exclusive for the river lakes was nine times higher in comparison with the river's exclusives (not found in the cut-offs). The Shannon diversity index definitely spoke in favor of the river lakes. These results clearly show the significance of river lakes in maintaining biodiversity of aquatic ecosystems in a small river valley. We did not confirm our hypothesis concerning floristic relation between an active channel and its cut-offs. The floristic similarity between a given cut-off channel and the contiguous active river channel stretch is not stronger than the similarity between this lake and more distant river stretches. The cause of such a state of affairs may be high natural dynamics of investigated habitats and anthropogenic transformation of the river valley.
  • Item
    Divina et humana. Księga Jubileuszowa w 65. rocznicę urodzin Księdza Profesora Henryka Misztala
    (Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2001) Dębiński, Antoni; Bar, Wiesław; Stanisz, Piotr; Ordon, Marta; Adamowicz, Leszek; Cioch, Henryk; Jędrejek, Grzegorz; Kość, Antoni; Kuryłowicz, Marek; Krukowski, Józef; Mezglewski, Artur; Łączkowski, Wojciech; Przyborowska-Klimczak, Anna; Ratajczak, Beata; Safjan, Marek; Zaradkiewicz, Kamil; Smoleń, Paweł Piotr; Staszewski, Wojciech; Strzembosz, Adam; Szajkowski, Andrzej; Uruszczak, Wacław; Wójtowicz, Wanda; Wrzosek, Stanisław; Dyduch, Jan; Dzięga, Andrzej; Erlebach, Grzegorz; Erdő, Péter; Fokciński, Hieronim; Gajda, Kazimierz; Eszer, Ambrogio; Góralski, Wojciech; Górecki, Edward; Graczyk, Krzysztof; Grocholewski, Zenon; Gutiérrez, José L.; Nowak, Edward; Miziński, Artur; Paździor, Stanisław; Kasprzak, Sylwester; Podlecki, Zbigniew; Stasiak, Marian; Stankiewicz, Antoni; Tymosz, Stanisław; Zubert, Bronisław W.; Janeczek, Stanisław; Misiurek, Jerzy; Szostek, Andrzej
    Divina et humana. Księga Jubileuszowa przygotowana z okazji 65 rocznicy urodzin Księdza Profesora Henryka Misztala, pod redakcją Antoniego Dębińskiego, Wiesława Bara i Piotra Stanisza. Grono autorów stanowią przedstawiciele nauki prawa wyznaniowego i prawa kanonizacyjnego (z Polski i Włoch). Wręczenie Księgi miało miejsce 25 kwietnia 2001 r. w Lublinie. Jubilat był wówczas kierownikiem Katedry Prawa Wyznaniowego i kuratorem Katedry Prawa Kanonizacyjnego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
  • Item
    Doradztwo filozoficzne. Problemy - tezy - kontrowersje
    (2019-11-13) Kistelska-Sikora, Helena Anna
    Doradztwo filozoficzne może być rozumiane jako rodzaj społecznej praktyki, w której filozoficzne teorie i narzędzia są używane po to, by pomóc ludziom w radzeniu sobie z ich codziennymi problemami. Zostało ono stworzone przez Gerda Achenbacha w 1981 roku, który założyć pierwszą praktykę filozoficzną w Niemczech. Aktualnie jest ono praktykowane na całym świecie. Celem dysertacji jest rekonstrukcja filozoficznych źródeł I założeń leżących u podstaw doradztwa. W pracy chcę odpowiedzieć na pytanie, co jest filozoficznego w doradztwie filozoficznym. Rekonstrukcja składa się z dwóch kroków: w pierwszym na podstawie literatury opisuję koncepcje i idee widoczne w praktyce doradztwa filozoficznego, zaś celem drugiego jest odnalezienie źródeł tych idei w historii filozofii. Moja praca składa się z czterech rozdziałów, w których opisuję tło historyczne doradztwa, analizuję koncepcje szczęścia, mądrości, moralności, cierpienia i sensu życia w doradztwie filozoficznym, rekonstruuję wizję natury ludzkiej w doradztwie (wolna wola, ludzka indywidualność, relacja między rozumem a uczuciami, duchowość i społeczny wymiar ludzkiego życia). Ostatni rozdział poświęcony jest wątpliwościom i pytaniom wobec doradztwa filozoficznego wynikającym z wcześniejszych analiz.
  • Item
    Ekolodzy a ekologiści. Aspekty filozoficzne
    (Stowarzyszenie Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2022) Guz, Tadeusz
    W tej rozprawie chodzi o ukazanie istotnej różnicy pomiędzy ekologami jako miłośnikami i stróżami przyrody a ekologistami względnie ekoterrorystami jako ideologami niszczącymi przyrodę. Ekolodzy szukają, poznają i miłują Boga jako Stwórcę kosmosu, natomiast ekologiści, względnie ekoterroryści, ulegają złudzeniom różnorakich bóstw i ostatecznie głupocie antyboskości, co odcina ich namysł nad człowiekiem i przyrodą od najważniejszej transcendentnej racji, którą jest Osobowy Stwórca wszechświata. Tenże Bóg jako Kreator odwdzięcza się prawemu, dobremu i pobożnemu człowiekowi za jego wierność i służbę względem Niego i Jego Boskich dzieł w postaci widzialnego stworzenia a nieprawego, złego czy niesprawiedliwego człowieka karze za jego błędne i zakłamane podejście do Jego Boskich dzieł. Ekolodzy szanują, wspierają i rozwijają człowieka jako widzialnego władcę świata, któremu Bóg odwieczny zawierzył wszechświat i przekazał nad nim władzę, zaś ekologiści i ekoterroryści kasują człowieka jako kogoś wyższego od zwierząt, roślin i pozostałych stworzeń. W tym kontekście zmagań ideowych koniecznym jest powrót do realistycznej, chrześcijańskiej koncepcji człowieka jako osoby i wszechświata jako niezwykłego ładu ontycznego oraz do metafizyczno-chrześcijańskiej etyki, będącej dobrym antidotum na współczesny kryzys ekologiczny, który na pewnych grupach wyciska nawet piętno ekorewolucjonistów. Ekolodzy troszczą się o małżeństwo i rodzinę jako podstawy „ekologii” w nauczaniu społecznym katolickiego Kościoła Chrystusowego a w przeciwieństwie do nich ekologiści i ekorewolucjoniści dokonują zamachu na człowieka jako jednostkę oraz niszczą małżeństwa i rodziny jako fundamenty „ekologii” prawdziwie „ludzkiej” (Jan Paweł II). Ekolodzy troszczą się o przyrodę, ponieważ reprezentują etos Bożego ładu a ekologiści i ekoterroryści wyzyskują i niszczą ją na różne inne sposoby, ponieważ odrzucili Boga i tym samym pogardzili człowiekiem, któremu ta przyroda ma być pomocną na drodze do doskonałości moralnej. Ekolodzy rozumieją, że zwierzęta też uczestniczą w ofierze przebłagalnej, ponieważ zmierzają gatunkowo lub indywidualnie także ku Królestwu Niebieskiemu, czyli ku odkupieniu, natomiast ekologiści i ekoterroryści odrzucają zbawczy wymiar naszego kosmicznego bytowania, skoro uprzednio odrzucili dar Bożego zbawienia. Ekolodzy wprawdzie poważnie traktują zwierzęta i rośliny, ale nie przyjmują ich za partnerów, w przeciwieństwie do ekologistów i ekoterrorystów, którym zwierzęta zastępują drugiego człowieka jako bliźniego. Ekolodzy bronią siebie i innych ludzi przed negatywnym wpływem zwierząt na gruncie prawa naturalnego, tzn. łowiąc czy usuwając niebezpieczne zwierzęta a ekologiści i ekoterroryści nazywają myśliwych „mordercami” tylko dlatego, że pełnią przecież tak ważną misję bezpieczeństwa w świecie przyrody. Człowiek ma realne i prawne możliwości podporządkowywania sobie świata zwierząt i roślin, aby jemu dobrze służyły, ale tę prawdę kwestionują ekoterroryści, którzy detronizują osobę ludzką w ich ateistycznej i neomaterialistycznej ideologii ekologizmu albo ekoterroyzmu z bycia widzialnym królem świata do bytu-przedmiotu podległego temuż obiektywnie przedmiotowemu światu. Ekolodzy słusznie domagają się ingerencji państwa w sprawę ochrony szeroko pojętego środowiska człowieka i przyrody, natomiast ekologiści i ekoterroryści negują suwerenną podmiotowość państwa w tym względzie i dokonują różnych nieprawości np. donoszą na Państwo Polskie do Unii Europejskiej. Ekolodzy są za Królestwem Bożym i wiecznym szczęściem zbawionych a ekologiści i ekoterroryści pracują dla królestwa szatana i ostatecznego potępienia upadłej w tragiczną bezbożność i nieprawość ludzkości względem Boga i świata jako dzieła stworzenia Boskiego. The aim of this dissertation is to show the important difference between environmentalists as lovers and guardians of nature and ecologists or ecoterrorists as ideologues who destroy nature. Environmentalists seek, know, and love God as the Creator of the cosmos, while ecologists or ecoterrorists succumb to the illusions of various deities and ultimately to the stupidity of anti-godliness, which cuts off their reflection on man and nature from the most important transcendent reason, which is the Personal Creator of the universe. The same God, as the Creator, repays righteous, good, and pious man for his faithfulness and service to Him and His Divine works in the form of a visible creature, and punishes the unrighteous, evil, or unjust man for his erroneous and hypocritical approach to His Divine works. Environmentalists respect, support and develop man as the visible ruler of the world, to whom the eternal God has entrusted the universe and handed over power over it, while ecologists and ecoterrorists delete man as someone superior to animals, plants and other creatures. In this context of ideological struggle, it is necessary to return to the realistic Christian concept of man as a person and the universe as an extraordinary ontic order and to metaphysical-Christian ethics, which is a good antidote to the contemporary ecological crisis, which even leaves the mark of ecorevolutionaries on some groups. Environmentalists care about marriage and the family as the basis of “ecology” in the social teaching of the Catholic Church of Christ, and in contrast, ecologists and ecorevolutionaries attack man as an individual and destroy marriage and families as the foundations of a truly “human ecology” (John Paul II). Environmentalists care about nature because they represent the ethos of God’s order, and ecologists and ecoterrorists exploit and destroy it in various other ways because they have rejected God and thus despised man, to whom this nature is supposed to be helpful on the way to moral perfection. Environmentalists understand that animals also participate in the propitiatory sacrifice because they are also moving speciesily or individually toward the Kingdom of Heaven, that is, toward redemption, while ecologists and ecoterrorists reject the saving dimension of our cosmic existence, since they have previously rejected the gift of God’s salvation. Environmentalists do take animals and plants seriously, but they do not accept them as partners, unlike ecologists and ecoterrorists, to whom animals replace other people as neighbours. Environmentalists defend themselves and other people against the negative influence of animals on the basis of natural law, i.e. catching or removing dangerous animals, and ecologists and ecoterrorists call hunters “murderers” only because they perform such an important mission of safety in the natural world. Man has real and legal possibilities of subjugating the animal and plant world to serve him well, but this truth is questioned by ecoterrorists who dethrone the human person in their atheistic and neo-materialistic ideology of ecologism or ecoterrorism from being the visible king of the world to an entity-object subordinate to this objectively objective world. Environmentalists rightly demand state interference in the matter of protection of the broadly understood human environment and nature, while ecologists and ecoterrorists deny the sovereign subjectivity of the state in this respect and commit various iniquities, e.g. report on the Polish State to the European Union. Environmentalists are for the Kingdom of God and the eternal happiness of the saved, and ecologists and ecoterrorists work for the kingdom of Satan and the final condemnation of mankind fallen into the tragic impiety and iniquity of God and the world as the work of God’s creation.
  • Item
    Eksperymenty myślowe w filozofii: geneza, struktura, funkcje
    (2020-02-12) Biłgorajski, Piotr
    Celem pracy doktorskiej jest analiza eksperymentów myślowych w filozofii w aspekcie ich genezy, struktury i funkcji. Głównym problemem pracy jest pytanie o to, czym są eksperymenty myślowe oraz jakie jest ich znaczenie dla filozofii. Postawiony cel znajduje swoje odbicie w strukturze pracy, na którą składają się cztery rozdziały. Dwa pierwsze rozdziały, "Geneza eksperymentów myślowych" oraz "Funkcje eksperymentów myślowych", prezentują ogólne spojrzenie na historię i zastosowanie eksperymentów myślowych w różnych dziedzinach filozofii. Dwa ostatnie rozdziały, "Wyobrażeniowość eksperymentu myślowego" oraz "Kontrfaktyczność eksperymentu myślowego", poświęcone są szczegółówej analizie istotnych cech eksperymentu myślowego. Ich celem jest próba odpowiedzi na pytanie o znaczenie wyobrażeń w eksperymencie myślowym oraz sposób, w jaki eksperymenty myślowe mogą być narzędziem uzyskiwania wiedzy o tym, co metafizyczne możliwe.
  • Item
    Ethical analysis of religious violence in the contemporary debates on terrorism
    (2021-04-28) Chukwuebuka Ohaekwusi, Anthony
    Przedstawiona dysertacja jest próbą analizy moralnych podstaw przemocy religijnej, a także ich implikacji na podstawie debaty dotyczącej współczesnego terroryzmu. Otwiera to drogę wielu dyskusjom i intelektualnym poszukiwaniom, dotyczącym złożonej relacji pomiędzy religią a przemocą, która stała się wspólnym doświadczeniem tradycji religijnej. Rozdział pierwszy jest próbą wyjaśnienia i przedstawienia historii przemocy religijnej. W rozdziale drugim debatuje się nad tym, czy religia jest z natury brutalna, czy też nie. Rozdział trzeci prezentuje analizę roli religii we współczesnym terroryzmie. Rozdział czwarty rozważa różne sposoby usprawiedliwienia terroryzmu religijnego i środki zaradcze stosowane w celu jego uniknięcia. Rozdział piąty prezentuje moralne implikacje i wyzwania tego religijnego problemu przez naświetlenie stanowisk różnych badaczy w aspekcie tyki przemocy. Rozprawa pokazuje, że "potworna" przemoc może być popełniana przez "przerażająco normalne" jednostki. Ta idea może być lepiej wyrażona w tej analizie jako "bezduszne podkreślenie inności", które ujawnia centralne znaczenie "osoby" w etyce przemocy i ukazuje niebezpieczeństwo odrzucenia norm personalistycznych w relacjach międzyludzkich. Z całości rozważań można wyprowadzić wniosek, że przemoc zaczyna się wraz z konceptualizacją "innego" w kontekście "mimetycznej rywalizacji" "nas przeciwko nim" jako moralnemu rozumieniu "innego" w intersubiektywnych relacjach "Jednego i innego". Przez wskazanie "złotej reguły" jako odpowiadającej w etyce religijnemu odrzuceniu przemocy, rozprawa wzywa do odnowienia etyki personalistycznej w przekonaniach i praktykach religijnych, co pomogłoby znaleźć rozwiązania problemów teoretycznych i praktycznych wywoływanych przez przemoc religijną.
  • Item
    Europa Środkowo-Wschodnia i Rosja z perspektywy światowej
    (Wydawnictwo KUL, 2015) Zajączkowski, Ryszard
  • Item
    Ewolucjonistyczna teoria kultury w antropologii społecznej
    (Wydawnictwo KUL, 2015) Daszkiewicz, Wojciech
    Ewolucjonizm klasyczny był pierwszą próbą syntezy oraz budowy teorii kultury w antropologii społecznej jako nauce. Do tego kierunku odnosiły się późniejsze pokolenia dokonując korekt i uzupełnień. Ewolucjoniści dali pierwsze próby ujęć teoretycznych zakładając jedność psychiki ludzkiej jako punkt wyjścia do badań porównawczych. Wypracowali aparaturę pojęciową, która weszła w skład wyposażenia każdego antropologa (endo- i egzogamia, totemizm, tabu, animizm, mana itd.). Ewolucjonizm stanowi dziś niewątpliwie historię antropologii i nikt na serio nie mógłby uprawiać tej nauki w oparciu o hipotezy, jakimi posługiwali się jego przedstawiciele. The evolutionism was the first attempt to synthesize and build theory of the culture in cultural anthropology as a science. Later generations refer to this theoretical direction by making adjustments and additions. Evolutionists have given first attempt of theoretical approach. They envisioned the unity of human psyche and using comparative studies. They have developed a conceptual apparatus, which entered into the composition of each anthropologist (endo-and egzogamia, totemism, tabu, animism, mana, etc.). Today the evolutionism is rather a history of cultural anthropology.
  • Item
    Fakt kulturowy i problem kryteriów jego oceny
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2022) Kiereś, Henryk
    Artykuł podejmuje problem oceny faktów kulturowych. Zagadnienie to jest osadzone w perspektywie filozoficznej, ale dzieje filozofii to historia sporów, z których pierwszy toczy się wewnątrz tradycji idealizmu pomiędzy racjonalizmem i irracjonalizmem, a drugi pomiędzy idealizmem – jego dwoma nurtami – i tradycją realizmu poznawczego. Różnica pomiędzy faktami kulturowymi a kulturotwórczymi uzasadnia istnienie aktów oceny, a także dzięki teorii dobra oraz teorii ludzkiego życia prowadzi do wniosku, iż miarą oceny tych aktów jest ludzkie życie. Jest ono dobrem bezwzględnym, żyjąc doskonalimy je, aktualizujemy zawarte w nim potencjalności, ale stawia nas ono przed koniecznością rozstrzygnięcia, co jest jego celem ostatecznym, czyli takim, do którego powinniśmy zmierzać. Ta decyzja wpływa na charakter naszej działalności, decyduje o doborze dóbr partykularnych (użytecznych i przyjemnościowych), których wartość pozwala ów cel osiągnąć. Nie jest to zadanie proste i łatwe, ale właśnie na tym polega dramat naszego bytowania w świecie.
  • Item
    Filozof do filozofa. Wokół listu Bolesława Micińskiego do ks. Augustyna Jakubisiaka
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2021) Zajączkowski, Ryszard
    W artykule zaprezentowano nieznany list Bolesława Micińskiego do ks. Augustyna Jakubisiaka znaleziony w jego archiwum w Bibliotece Polskiej w Paryżu. Jest to okazja do przypomnienia tych wybitnych, choć nieco zapomnianych filozofów oraz do prezentacji ich powiązań intelektualnych. Poznali się w 1937 r. w Paryżu i odtąd utrzymywali bliskie kontakty, aż do śmierci Micińskiego w 1943 r. Od początku łączył ich sprzeciw wobec idealistycznej filozofii niemieckiej oraz neopozytywizmu Koła Wiedeńskiego z jego materializmem, scjentyzmem i sceptycyzmem. Miciński odkrywał u ks. Jakubisiaka bliskie sobie poglądy na temat przestrzeni i czasu. W ostatnich esejach Micińskiego z okresu wojny pojawiają się tezy o charakterze moralnym, które głosił ks. Jakubisiak, a mianowicie jednostkowość i autodeterminizm. Jednostkowość oznacza dowartościowanie jednostki w obliczu wszystkiego, co może jej zagrażać, zwłaszcza totalizmów. Z kolei autodeterminizm to przyznanie ludzkiemu bytowi absolutnej autonomii i wolności, która działa w przyjętym uprzednio kierunku. Było to zanegowanie determinizmu i ateizmu. Konteksty wypowiedzi Micińskiego na temat jednostki i autodeterminizmu (a także słabiej zarysowane problemy czasu i przestrzeni) wskazują, że nie tylko przejął on od Jakubisiaka istotne dla niego pojęcia, lecz także osadził je w bliskim sobie kontekście światopoglądowym. Myśl polskiego duchownego musiała być dla Micińskiego podwójnie inspirująca. Po pierwsze, odkrywał w jego pracach znane sobie style filozofowania wywodzące się od św. Augustyna, Leibniza, Pascala czy Kanta. Z drugiej strony poszerzał pola własnych poszukiwań i znajdował odpowiedzi na istotne egzystencjalne pytania; zwracał się w kierunku współczesnej nauki (chociażby teorii Einsteina), a zwłaszcza chrześcijaństwa, które stawało się dla niego coraz ważniejszym intelektualnym i duchowym azylem.
  • Item
    Filozofia Gilberta Keitha Chestertona. Próba rekonstrukcji
    (2024-01-17) Flis, Krzysztof
    Niniejsza praca jest próbą całościowej rekonstrukcji myśli filozoficznej G.K. Chestertona. W pracy uzasadniam, że angielskiego literata można traktować jako filozofa, który opracował swój własny system. Chesterton był pisarzem, ale także nieakademickim filozofem. W niniejszej pracy starałem się zebrać jego poglądy i uporządkować według głównych dyscyplin filozofii. Są to następujące dyscypliny (odpowiadające kolejnym rozdziałom rozprawy): epistemologia, metafizyka, teologia naturalna, filozofia religii, filozofia dziejów, filozofia człowieka i etyka społeczna. Rozdział pierwszy ma charakter wstępny. Za najważniejsze i najbardziej oryginalne uważam następujące filozoficzne koncepcje Chestertona: w epistemologii i metafizyce Chesterton łączy zdroworozsądkowy realizm z woluntaryzmem. W teologii naturalnej Chesterton zaproponował oryginalny argument za istnieniem Boga - argument z wdzięczności. W filozofii religii chrześcijańskiej (katolickiej) Chesterton jako pierwszy wyraźnie sformułował apologetyczny trylemat: Jezus był Bogiem, albo szaleńcem albo kłamcą. Jeśli chodzi o antropologię i filozofie dziejów, to Chesterton jest przedstawicielem antyoświeceniowego nurtu niewiary w postęp. Według niego dzieje człowieka są nie tyle linią wzrostu, ile falą wzlotów i upadków, w których raz zbliżamy, a raz oddalamy się od ideału. Oryginalnym wkładem Chestertona do filozofii społecznej był dystrybucjonizm. This thesis attempts a comprehensive reconstruction of G.K. Chesterton's philosophical thought. In the thesis I justify that the English literary writer can be regarded as a philosopher who developed his own system. Chesterton was a writer, but also a non­ academic philosopher. In this thesis, I have tried to collect his views and organise them according to the main disciplines of philosophy. These disciplines are as follows (corresponding to the following chapters of the thesis): epistemology, metaphysics, natural theology, philosophy of religion, philosophy of history, philosophy of man and social ethics. The first chapter is introductory in nature. I consider the following philosophical concepts of Chesterton to be the most important and original: in epistemology and metaphysics, Chesterton combines common-sense realism with voluntarism. In natural theology, Chesterton proposed an original argument for the existence of God - the argument from gratitude. In the philosophy of the Christian (Catholic) religion, Chesterton was the first to explicitly formulate the apologetic trilemma: Jesus was God, either a madman or a liar. In terms of anthropology and philosophy of history, Chesterton is a representative of the anti-Enlightenment view of disbelief in progress. According to him, human history is not so much a line of growth as a wave of ups and downs in which we move once closer to and once further away from the ideal. Chesterton's original contribution to social philosophy was distributism.
  • Item
    Filozofia jako fundament badań nad ubóstwem i strategii jego zwalczania
    (KUL, 2011) Lekka-Kowalik, Agnieszka
    Artykuł analizuje metodologiczne aspekty pojęcia ubóstwa. Analiza ta pokazuje, że to pojęcie jest wielowymiarowe, syndromatyczne, nasycone wartościami i uteoretyzowane. W konsekwencji próby empirycznego mierzenia ubóstwa czy konstruowania strategii jego zwalczania wymagają przyjęcia definicji i wskaźników ubóstwa ( czy to jednostki, czy grupy, czy kraju), zaś przyjęcie owych definicji i wskaźników wymaga uzasadnienia, jeśli wyniki empiryczne pomiarów i idące za tymi wynikami programy społeczne nie mają być stanowione przez autorytet władzy. W artykule twierdzi się, że źródłem uzasadnienia definicji i wskaźników i ubóstwa jest filozofia, i to taka, która pokazuje dlaczego ubóstwo jest złem, dlaczego powinno być zwalczane, i dlaczego owo "powinno być zwalczane" ma charakter moralny. Filozofia klasyczna odwołująca się do tradycji arystotelesowsko-tomistycznej spełnia wskazane warunki.
  • Item
    Filozofia państwa w ujęciu Ericha Voegelina
    (2024-05-15) Świątek, Jacek
    W pracy autor podjął zadanie rekonstrukcji i krytyki teorii państwa w myśli Ericha Voegelina na gruncie filozofii realistycznej. Zauważając znaczący wpływ na dzisiejszą myśl polityczną wskazanego autora zadał pytanie o jego teorię państwa, która nie została dostatecznie wyeksplikowana w dziełach E. Voegelina. Wskazał kluczowe terminy w dziełach E. Voegelina (historia, kosmion, artykulacja społeczeństwa przedpaństwowego w społeczeństwo państwowe, symbolizacja i partycypacja), dotyczące społeczeństwa politycznego, a dzięki którym człowiek dochodzi do poznania prawdy o samym sobie w kontekście wszystkich istniejących bytów. To samopoznanie prowadzi człowieka do odkrycia własnego istnienia w zależności od tego, co określa on terminem Podstawa Bytu. Pierwszym sposobem artykulacji owego samopoznania jest tworzenie przez człowieka własnego świata społecznego. Wyróżnił trzy typy cywilizacji oraz wskazał na kryterium wyróżnienia tych typów, którym jest relacja pomiędzy społeczeństwem politycznym a wyróżnioną Podstawą Bytu. Zwrócił uwagę na fakt, że Voegelin wprowadza pojęcie doświadczenia anamnetycznego, stanowiącego podstawę rozpoznania przez jednostkę związku z Absolutem. Wskazał również, że według Voegelina rozpoznawany w doświadczeniu anamnetycznym Absolut jest jedynie częścią struktury owego doświadczenia, bez możliwości stwierdzenia jego istnienia w rzeczywistości. Podjęta została w pracy problematyka celu istnienia człowieka w społeczeństwie politycznym, a także rozpoznania ujęcie zagadnienia antropologicznego w myśli Voegelina oraz określenia rozumienia przezeń dobra wspólnego, stanowiącego cel społeczności politycznej. Zwrócił uwagę, że w swoich rozważaniach antropologicznych Voegelin nie zawiera nauki o człowieku na podstawie doświadczenia zewnętrznego, ale poprzestaje jedynie na określeniu szczęścia związanego z rozpoznaniem „hipotetycznej" Podstawy. Bytu, która jest jedynie częścią składową struktury doświadczenia anamnetycznego. To ujęcie człowieka sprawia, iż w teorii państwa, wyartykułowanej z pism Ericha Voegelina, nie znajduje się pojęcie dobra wspólnego jako celu społeczności politycznej. Rozprawa wykazała zasadnicze braki w spuściźnie E. Voegelina, które sprawiają, że nie stanowi ona całościowej odpowiedzi na pytanie o istnienie człowieka w społeczności państwowej. In the work, the author undertook the task of reconstructing and criticizing the theory of the state in the thought of Erich Voegelin on the basis of realistic philosophy. Noting the significant influence of the indicated author on today's political thought, he asked a question about his theory of the state, which was not sufficiently explicated in the works of E. Voegelin. He indicated the key terms in the works of E. Voegelin (history, cosmion, articulation of pre­ state society into state society, symbolization and participation), relating to political society, and thanks to which man comes to know the truth about himself in the context of all existing entities. This self-knowledge leads man to discover his own existence, depending on what he defines as the Ground of Being. The first way of articulating this self-knowledge is by man creating his own social world. He distinguished three types of civilizations and pointed to the criterion for distinguishing these types, which is the relationship between the political society and the distinguished Ground of Being. He drew attention to the fact that Voegelin introduces the concept of anamnetic experience, which is the basis for an individual's recognition of the relationship with the Absolute. He also pointed out that, according to Voegelin, the Absolute recognized in anamnetic experience is only part of the structure of that experience, without the possibility of stating its existence in reality. The work addresses the issue of the purpose of human existence in political society, as well as identifying the anthropological issue in Voegelin's thought and defining his understanding of the common good, which is the goal of the political community. He pointed out that in his anthropological considerations Voegelin does not include a science about man based on external experience, but limits himself only to defining happiness related to the recognition of the "hypothetical" Ground. Being, which is only a component of the structure of anamnetic experience. This approach to man makes the theory of the state, articulated in the writings of Erich Voegelin, does not include the concept of the common good as the goal of the political community. The dissertation showed fundamental shortcomings in E. Voegelin's legacy, which means that it does not constitute a comprehensive answer to the question about the existence of man in the state community.