Artykuły naukowe (WF)

Permanent URI for this collection

https://hdl.handle.net/20.500.12153/69

Browse

Browsing Artykuły naukowe (WF) by Issue Date

Filter results by year or month
Now showing 1 - 20 of 67
  • Item
    Był dla nas darem
    (Instytut Jana Pawła II KUL, 2007) Ferenc, Edward
    Edward Ferenc przedstawia esej, w którym opisuje swoją wieloletnią przyjaźń z Wojciechem Chudym, a w szczególności okres lat 70. XX wieku, kiedy obydwaj byli studentami filozofii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Autor jednocześnie zdaje relację z jedynej w swoim rodzaju atmosfery w KUL lat 70. ubiegłego wieku, stworzonej przez profesorów, studentów, jak również przez administrację uniwersytecką, która umożliwiła studiowanie wybranego kierunku studiów i uzyskanie stopnia naukowego przez niepełnosprawnych studentów. (Według streszcz. ang. Doroty Chabrajskiej)
  • Item
    Uniwersytet jako firma usługowa - szansa czy klęska?
    (KUL, 2009) Lekka-Kowalik, Agnieszka
    Zgodnie z nową koncepcją uniwersytet miałby być rodzajem przedsiębiorstwa usługowo-produkcyjnego: miałby świadczyć usługi edukacyjne i „produkować” wiedzę niezbędną do rozwoju gospodarczego i społecznego w skali globalnej. Koncepcja ta oparta jest na założeniu, iż uniwersytet jest – a przynajmniej może stać się - elementem rynku w sensie ekonomicznym. Jest to założenie fałszywe. By to pokazać, analizuję wizję uniwersytetu jako firmy świadczącej usługi edukacyjne. Twierdzę, że uniwersytet i firma świadcząca usługi edukacyjne są różnymi instytucjami. Przemiana uniwersytetu w przedsiębiorstwo i zmuszenie do funkcjonowania na rynku usług edukacyjnych grozi jego zniszczeniem. Przemiana uniwersytetu jako universitas studiorum, wspólnoty nauczających i nauczanych, w firmę świadczącą usługi edukacyjne byłaby bowiem przemianą substancjalną. A zważywszy na kulturotwórczą rolę uniwersytetu – byłaby to także substancjalna przemiana kultury. Odwołując się do analiz kard. H. Newmana, A. MacIntyre'a, T.Czeżowskiego, K. Twardowskiego charakteryzuję uniwersytet jako instytucję która: (a) służy ideałowi pełnej prawdy; (b) pełni funkcję badawczą, edukacyjna i wychowawczą, które są od siebie nieoddzielalne; (c) kształci nie specjalistów, a twórcze indywidualności; (d) a czyni to poprzez kształcenie kultury intelektualnej, moralnej i estetycznej. Ideał pełnej prawdy narzuca strukturę uniwersytetu i kształtuje wspólnotowe relacje między nauczającymi i nauczanymi, stając się źródłem norm wewnątrz-instytucjonalnych (etosu), a ideał twórczej indywidualności wyznacza „sylwetkę absolwenta” i „człowieka uniwersytetu”. Instytucja świadcząca usługi edukacyjne nie posiada wymienionych wyżej cech i przez to charakteryzują ją inne cele, inne relacje wewnątrz-instytucjonalne i inny etos. Inne są też „sylwetka absolwenta”, miara sukcesu instytucji w realizacji celów i racje krytyki. Wskazane różnice są argumentem na rzecz tezy, że uniwersytet i przedsiębiorstwo usługowe to dwie różne instytucje, a zrezygnowanie z klasycznego ideału i przerobienie uniwersytetów na instytucje świadczące usługi edukacyjne jest faktycznym wyeliminowaniem uniwersytetów z życia społecznego. Możliwy zarzut, iż przywołuje ideał, który nie ma racji bytu w nowoczesnym społeczeństwie uważam za chybiony, podzielając pogląd Geoffreya Boultona i Colina Lucasa, iż społeczno-gospodarcze „zyski” są „produktem ubocznym” realizacji klasycznych celów uniwersytetu, a przerobienie uniwersytetu na przedsiębiorstwo usługowo-produkcyjne szybko wyczerpie jego potencjał do dostarczania owych „zysków”.
  • Item
    Filozofia jako fundament badań nad ubóstwem i strategii jego zwalczania
    (KUL, 2011) Lekka-Kowalik, Agnieszka
    Artykuł analizuje metodologiczne aspekty pojęcia ubóstwa. Analiza ta pokazuje, że to pojęcie jest wielowymiarowe, syndromatyczne, nasycone wartościami i uteoretyzowane. W konsekwencji próby empirycznego mierzenia ubóstwa czy konstruowania strategii jego zwalczania wymagają przyjęcia definicji i wskaźników ubóstwa ( czy to jednostki, czy grupy, czy kraju), zaś przyjęcie owych definicji i wskaźników wymaga uzasadnienia, jeśli wyniki empiryczne pomiarów i idące za tymi wynikami programy społeczne nie mają być stanowione przez autorytet władzy. W artykule twierdzi się, że źródłem uzasadnienia definicji i wskaźników i ubóstwa jest filozofia, i to taka, która pokazuje dlaczego ubóstwo jest złem, dlaczego powinno być zwalczane, i dlaczego owo "powinno być zwalczane" ma charakter moralny. Filozofia klasyczna odwołująca się do tradycji arystotelesowsko-tomistycznej spełnia wskazane warunki.
  • Item
    Scientific essentialism in the light of classification practice in biology – a case study of phytosociology.
    (Komitet Naukoznawstwa PAN, 2012) Kubiak, Adam Paweł; Wodzisz, Rafał R.
    In our paper we investigate the difficulty that arises when one tries to reconsiliate essentialist’s thinking with classification practice in the biological sciences. The article outlines some varieties of essentialism with particular attention to the version defended by Brian Ellis. We underline the basic difference: Ellis thinks that essentialism is not a viable position in biology due to its incompatibility with biological typology and other essentialists think that these two elements can be reconciled. However, both parties have in common metaphysical starting point and they lack explicit track of methodological procedures. Methodological inquiry involves less demanding assumptions than metaphysical, and therefore it is justified to analyse abovementioned discrepancy between Ellis and other essentialist in this context. We do it by bottom-up investigation which focuses on the practice of taxonomists in the particular field of biology. A case study helps us to discover four characteristics of biological typology practice: impossibility of algorithmization, relativity, subjectivity and conventionality. These features prove non-realistic and therefore anti-essentialistic character of biological classification. We conclude by saying that any essentialism related to the notion of biological kind cannot be regarded as justified by scientific enterprise of creating typologies.
  • Item
  • Item
    O dziejach rozwoju nauki prawa naturalnego
    (Wydawnictwo KUL, 2013) Stępień, Katarzyna
  • Item
  • Item
    Myślenie utopijne w nauce, o nauce i dzięki nauce. Źródło inspiracji czy zagrożeń?
    (KUL, 2014) Lekka-Kowalik, Agnieszka
    W tekście rozważany jest schemat myślenia utopijnego w kontekście nauki rozumianej jako science. Punktem wyjścia jest dwuznaczność greckiego źródłosłowu terminu „utopia”: outopos tj „miejsce nieistniejące” i eutopia tj. „dobre miejsce”. Dwuznaczność ta wskazuje na rozziew między tym, co jest, a tym, co być powinno: prawdziwie dobre dla człowieka miejsce nie istnieje. Implicite jest to także diagnoza dotyczącą aktualnego świata: nie jest taki, jaki być powinien. Utopia staje się przez to projektem zbudowania doskonałego świata, czyli takiego jaki być powinien. Takie rozumowanie można odnaleźć w myśleniu naukowym: aktualna wiedza nie jest tym, co człowiek wiedzieć powinien i stąd konieczny jest nieustanny postęp naukowy bez względu na konsekwencje. Są też utopijne: koncepcje nauki - aktualna nauka nie jest taka, jak być powinna i wobec tego należy skonstruować jej lepsze paradygmaty; utopijna polityka nauka – ponieważ nauka nie osiąga spodziewanych rezultatów, narzucenie na czynności wiedzotwórcze zaplanowanych przez organa rządzące nauką procedur pozwoli zbudować naukę taką, jak ona być powinna. Nauka może też być źródłem utopii rozumianych jako alternatywy dla aktualnej organizacji świata, może mieć utopię jako konsekwencję swego rozwoju, i wreszcie może czynić utopie projektami atrakcyjnymi, gdy człowieka i świat ujmuje jedynie jako „materiał” do przekształcania zgodnie z pomysłem. Autorka broni tezy, iż utopijność da się wyrazić poprzez szereg prymatów: idei nad bytem, procedur nad człowiekiem, struktury społecznej nad jednostką, kontroli nad rozumieniem, wrażenia nad rzeczywistością, myślenia nad poznaniem, metody nad przedmiotem, paradygmatu nad faktem, skuteczności nad prawdą. Cechą charakterystyczną jest to, że człon prymarny (nadrzędny) jest produktem świadomości, a nie rezultatem poznania. Następuje pojetyzacja - zastąpieniem poznania teoretycznego twórczością. Akceptacja tych prymatów w nauce i myśleniu o nauce przekształci naukę w utopię z wszystkimi – także historycznie znanymi, a niepożądanymi – tego konsekwencjami tak dla nauki, jak i dla społeczeństwa. Wstępem dla rozważań są analizy niektórych aspektów utopii rozumianej jako projekt społeczny.
  • Item
    Diversity of macrophytes in riverine aquatic habitats: comparing active river channel and its cut-offs
    (2014) Kubiak, Adam Paweł; Krawczyk, Rafał
    The study area was a small lowland river valley (the Leg river) located in the south-east of Poland. The object of investigation was the macrophytes of 10 river lakes with corresponding active river channel stretches of the same length as the cut-offs. The aim was to check the difference in species diversity between cut-off and active river channels. The second aim was to test the following hypothesis: vegetation of river lake has been shaped under the influence of contiguous river stretch which has left a measurable mark in species abundance and composition. To test this, we checked whether a cut-off channel's flora is more similar to flora of the contiguous river stretch, than to flora of a farther river stretch. During the course of the study it was found that the average species richness was approximately two times higher in the cut-off channels than in the river stretches. The number of the species exclusive for the river lakes was nine times higher in comparison with the river's exclusives (not found in the cut-offs). The Shannon diversity index definitely spoke in favor of the river lakes. These results clearly show the significance of river lakes in maintaining biodiversity of aquatic ecosystems in a small river valley. We did not confirm our hypothesis concerning floristic relation between an active channel and its cut-offs. The floristic similarity between a given cut-off channel and the contiguous active river channel stretch is not stronger than the similarity between this lake and more distant river stretches. The cause of such a state of affairs may be high natural dynamics of investigated habitats and anthropogenic transformation of the river valley.
  • Item
    Kultura a poznanie
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Duma, Tomasz
    Artykuł podejmuje problem relacji między kulturą a poznaniem. Autor ukazuje najważniejsze przejawy kryzysu współczesnej kultury, zaliczając do nich technicyzację życia, depersonalizację człowieka oraz relatywizację kultury. Głównej przyczyny takiego stanu rzeczy upatruje w oderwaniu kultury od natury, a zwłaszcza od naturalnych dyspozycji bytu ludzkiego, pośród których naczelne miejsce zajmuje rozum. Chodzi przede wszystkim o autonomizację kultury względem poznania, które w ostatnich czasach znacznie uległo relatywizmowi, tak iż jedyną sferą dostępną poznawczo człowiekowi pozostała jego własna twórczość. Konsekwencją tego jest zamknięcie się rozumu w sobie samym, skazujące kulturę na wyczerpanie. Jako powód autonomizacji kultury względem poznania autor wskazuje zagubienie trzech podstawowych aspektów poznania, wyróżnionych już przez Arystotelesa – teoretycznego, praktycznego i pojetycznego. Powrót do tego rozróżnienia uważa za konieczny warunek przywrócenia racjonalności zarówno samemu poznaniu, jak i kulturze. Analizując poszczególne aspekty poznania, wykazuje, iż poznanie teoretyczne jest realną podstawą wszelkiej racjonalnej aktywności człowieka, bez której nie może powstać żadna kultura. W poznaniu praktycznym natomiast podkreśla przyporządkowanie działania ludzkiego dobru, będącego jego jedynym i ostatecznym motywem, z czego wynika, że kulturotwórcze są przede wszystkim te działania, które motywowane są realnym, a nie pozornym dobrem. Odnotowuje również, że poznanie pojetyczne nie może sprowadzać się do dowolnego realizowania się wyobraźni i siły twórczej człowieka, gdyż jest ono rezultatem poznania teoretycznego i praktycznego, wyrażającym się w doskonaleniu świata natury poprzez narzucanie nań praw ducha. W świetle tego, co powiedziano, podstawowym celem tworzonej przez człowieka kultury jest doskonalenie się jego samego w wyżej wymienionych aspektach. The article deals with the problem of relation between culture and cognition. The author presents the most important manifestations of the crisis of contemporary culture, counting among them the technicization of life, the depersonalization of man and the relativization of value. The main cause of such situation sees in the separateness of culture from nature, and especially from human being’s natural dispositions, among them the principal place has the mind. It concerns first of all the autonomization of culture in respect to cognition, which in recent times significantly has been undergo to relativism, so that the only sphere available to man’s cognition remained his own creativeness. The consequence of it is a closing up of the mind in itself, convicting the culture to exhaustion. As a reason of the culture’s autonomization in relation to cognition author points out the loss of three basic aspects of knowledge, distinguished already by Aristotle – theoretical, practical, and pojetical. A return to this distinction regards as necessary condition to restore the rationality both alone cognition and culture as well. Analysing various aspects of knowledge shows that theoretical cognition is a real basis of all rational human activity, without which any culture cannot arise. In the practical cognition whereas emphasizes an assignment of human action to good, which is its one and ultimate motive, whereof implies that culture-creative are first of all those activities that are motivated by real and not by seeming good. He also notes that pojetical knowledge cannot be reduced to a freely realization of human imagination or creative powers of man, because it is the result of theoretical and practical cognition, expressing in perfecting of the world of nature by imposing upon it the laws of spirit. In the light of what has been said the fundamental purpose of the created by man culture is perfecting of himself in the above-mentioned aspects.
  • Item
  • Item
    Kanon starożytnego nauczania retoryki
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Gondek, Paweł
  • Item
    Między filozofią a literaturą. Sprawozdanie z 56. Tygodnia Filozoficznego
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Pleskaczyńska, Maria
  • Item
    Prawda prawdzie nierówna
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Wiśniewski, Hubert
  • Item
  • Item
    Hipoteza ostatecznej decyzji. Filozoficzne ujęcie koncepcji śmierci Ladislausa Borosa
    (Wydawnictwo KUL, 2015) Juszkiewicz, Wojciech
    L. Boros, rozważając zagadnienie śmierci, przedstawia hipotezę ostatecznej decyzji. Według niego w śmierci otwiera się możliwość pierwszego w pełni osobowego aktu człowieka, tym samym jest ona bytowo uprzywilejowanym miejscem świadomego stawania się, wolności, spotkania z Absolutem i podjęcia decyzji o swoim wiecznym losie. Swoje założenie rozpatruje w perspektywie filozoficznej i teologicznej. W naszych rozważaniach skupimy się na filozoficznym ujęciu tego problemu. Moment śmierci jest bezczasowym przełomem, ale jego bezczasowość warunkuje istniejące w czasie przejście. Gdyby przełom nie był bezczasowy, wtedy te dwa momenty – przedtem i potem – nie mogłyby zachodzić na siebie i tworzyć w ten sposób całościowej i właśnie dlatego istniejącej w czasie sytuacji. Dusza ludzka ma wtedy do dyspozycji jakiś „moment czasowy”, wystarczający na urzeczywistnienie w jednym akcie całego swojego bytu. Chociaż w śmierci dany jest tylko jeden akt w pełni osobowej aktywności bytu, to pełnię tego aktu możemy jedynie uchwycić, opisując go jako zbitkę wielu aktów duchowych. Śmierć z istoty swej jest więc obecna w strukturze życia ludzkiego i dlatego możemy dostrzec ją w bycie ludzkim za pomocą metody transcendentalnej, która wychodząc od konkretnych doświadczeń, sprowadza je do tkwiących u ich podstaw momentów apriorycznych. Punktem wyjścia dla Borosa jest podstawowy akt filozofowania – zdziwienie. Wymiaru śmierci Boros doszukuje się w wewnętrznej strukturze życia ludzkiego. Ową strukturę możemy uchwycić tam, gdzie odsłania się rozdwojenie naszej egzystencji. Dlatego Boros odwołuje się do refleksji tych filozofów, którzy najgłębiej doświadczyli dwoistości naszej egzystencji. Analiza poglądów Blondela (analiza chcenia), Marechala (analiza poznania), Bergsona (analiza postrzegania i pamięci), Marcela (analiza miłości), pozwoli stwierdzić, że śmierć odgrywa decydującą rolę w rozwoju człowieka. Boros twórczo rozwija ich wyniki i wysuwa istotne konsekwencje. Człowiek prawdziwie powstaje dopiero w momencie śmierci. Dusza otrzymuje w śmierci pełnię, do której zdążała w swoich aktach, a jednocześnie wrasta w podstawę świata. Te dwa wydarzenia według Borosa są ze sobą powiązane. Nie można bowiem myśleć o całościowym samostawaniu się duszy bez jej wejścia w świat. Dusza i świat przedstawiają się do siebie jak formalna i materialna strona tego samego procesu. Considering the question of death, Ladislaus Boros presents a hypothesis of final decision. According to him, death opens up a possibility of the first fully personal human act. Therefore death is the existentially privileged place of conscious development, freedom, meeting with Absolute, and making a decision about eternal destiny. Boros examines his assumption from philosophical and theological perspectives. The article focuses on his philosophical approach to the problem. The moment of death is a timeless turn, but its timelessness is a condition of the transition which exists in time. If the turn was not timeless, the two moments – of before and of after – could not overlap each other and create a situation which is comprehensive and exists in time. The starting point for Boros is the basic act of philosophy – surprise. Boros looks for the dimension of death in the internal structure of human life. That structure can be grasped where the split of our existence is revealed. That is why Boros refers to the reflection of those philosophers who most deeply experienced the duality of our existence. Analyzing views of Blondel (the analysis of volition), Marechal (the analysis of cognition), Bergson (the analysis of perception and memory), Marcel (the analysis of love), allows to state that death plays a crucial role in human development. Boros creatively develops their achievemnts and leads to significant consequences. According to Boros, man truly comes into existence only at the moment of his death.
  • Item
    Milan Machovec – marksistowski „prorok” humanistycznego dialogu?
    (Wydawnictwo KUL, 2015) Puzia, Robert
    Artykuł prezentuje zagadnienie rozumienia pojęcia dialogu marksistowsko-chrześcijańskiego w myśli czeskiego filozofa nurtu marksistowskiego Milana Machoveca. Autor artykułu stawia zapytanie o możliwość takiego dialogu i poprzez zwrócenie uwagi na trzy aspekty próbuje dać na nie odpowiedź. W artykule zaprezentowano najpierw najważniejsze etapy z biografii Machoveca, następnie dokonano analizy rozumienia zagadnienia Boga i zagadnienia dialogu w myśli czeskiego filozofa. Pozwoliło to zarysować kontekst, wobec którego jest możliwa próba odpowiedzi na pytanie o możliwość dialogu marksistowsko-chrześcijańskiego. The article presents the problem of understanding of the concept of the Marxist – Christian dialogue in the thought of the Czech Marxist philosopher Milan Machovec. The author of the article poses the question about the possibility of such dialogue and by taking notice to the tree aspects, he tries to give the answer to this question. The article presents first the most important stages in the biography of Machovec, then analyzes understanding of the issue of God and of the issue of dialogue in the thought of the Czech philosopher. This made it possible to outline the context, in which it is possible to answer the question about the possibility of the Marxist – Christian dialogue.
  • Item
  • Item
  • Item