Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 2018, T. 110

Permanent URI for this collection

https://hdl.handle.net/20.500.12153/2385

Browse

Browsing Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 2018, T. 110 by Issue Date

Filter results by year or month
Now showing 1 - 20 of 37
  • Item
    Urzędnicy dworscy biskupa płockiego Andrzeja herbu Ciołek (1254-1261). Przyczynek do badań nad dworami biskupimi w średniowiecznej Polsce
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Włodarski, Łukasz
    Prezentowany przyczynek stawia sobie za cel prezentację urzędników dworskich ordynariusza płockiego Andrzeja h. Ciołek, niemniej ze względu na szczupłość i lakoniczność przekazów źródeł jest to zadanie znacznie utrudnione. W świetle zachowanych materiałów wiadomo, że jego otoczenie składało się z osób, które dbały o zaspokojenie jego potrzeb doczesnych, tj. przygotowanie posiłków oraz stołu do ich spożywania, komnaty do spania, zarządzanie dobrami lub reprezentowanie biskupa przez osobę prokuratora, a także kapelanów będących prawdopodobnie pracownikami kancelarii, która umożliwiała sprawne zarządzanie diecezją. The following article aims to present court officials of the Ordinary Bishop of Płock, Andrzej Ciołek. However, due to a shortage of the sources and their laconic nature, this task is much more difficult. The surviving material reveals that the bishop’s closest circle comprised the people who satisfied his earthly needs, namely preparing meals, tables, sleeping chambers as well as managing bishop’s property. In addition, the bishop was represented by a prosecutor. There were also priests who probably worked in the church office, which enabled efficient management of the diocese.
  • Item
    Zespół Archiwum Prymasa Polski w zasobie Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Krucki, Łukasz; Mizerka, Justyna
    Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie, które zostało powołane do istnienia w 1960 r., skupia w swoim zasobie m.in. Archiwum Prymasa Polski z okresu międzywojennego, wojennego oraz powojennego (do 1948 r.). Archiwum Prymasa Polski w swojej strukturze dzieli się na trzy działy. Dział I (Prymas Polski) obejmuje sprawy związane z szeroko pojmowaną aktywnością kardynałów Edmunda Dalbora i Augusta Hlonda na polu kościelnym i państwowym i w swoim zasobie skupia 228 jednostek archiwalnych. Dział II (Ordynariusz gnieźnieński i poznański) skupia się na sprawach odnoszących się do działalności arcybiskupów Edmunda Dalbora i Augusta Hlonda jako ordynariuszy gnieźnieńskich i poznańskich i obejmuje 105 jednostek archiwalnych. Dział III (Protektor Spraw Wychodźstwa) podejmuje różnorodne kwestie związane z aktywnością prymasów okresu międzywojennego wśród Polonii oraz wśród polskich emigrantów i robotników sezonowych, licząc 120 jednostek archiwalnych. Dodatkowo został wyodrębniony dział IV – „okres wojenny”, który liczy 40 jednostek archiwalnych. Archiwum Prymasa Polski stanowi zatem cenne źródło do poznania historii Kościoła, Polski i Polonii w latach 1919-1948. The Archdiocesan Archive in Gniezno, which was created in 1960, includes, among others, the Primate of Poland Archive from the period of the interwar, war and post-war (until 1948). The Primate of Poland Archive is divided into three sections. Section I (The Primate of Poland) encompasses the issues connected with the broadly understood church and state activity of two primates, Edmund Dalbor and August Hlond and it includes 228 archival units. Section II (the Gniezno and Poznań Ordinaries) focuses on the issues connected to the activity of Archbishops Edmund Dalbor and August Hlond as the Gniezno and Poznań ordinaries and includes 105 archival units. Section III (The Protector of Emigration Affairs) refers to various issues connected with the primates’ activity among the Polish community abroad (also among seasonal workers) during the interwar period; it has 120 archival units. In addition, Section IV (The war period) was created, which includes 40 archival units. The Primate of Poland Archive is a valuable source for the history of the Church, Poland and the Polish community abroad in the years 1919-1948.
  • Item
    Losy benedyktynów sieciechowskich po kasacie opactwa w 1819 r.
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Stępień, Robert
    Artykuł omawia losy ostatnich zakonników klasztoru benedyktynów w Sieciechowie po kasacie opactwa w 1819 r. Podstawowym materiałem źródłowym dla badań w tym zakresie były teczki personalne duchowieństwa oraz akta konduit i stanu służby kapłanów przechowywane w zasobie Archiwum Diecezjalnego w Sandomierzu. Rekonstrukcja losów ostatnich benedyktynów sieciechowskich dowiodła, że większość z nich po supresji opactwa podjęła pracę duszpasterską w ośrodkach parafialnych, położonych na terenie kilku ówcześnie istniejących diecezji. Trzech byłych zakonników zakończyło swój żywot jako administratorzy kościoła na Łysej Górze. Artykuł w swym założeniu stanowi punkt wyjścia do dalszych badań nad dziejami benedyktynów z Sieciechowa, jak też szerzej nad problematyką losów duchowieństwa zakonnego w okresie XIX-wiecznych kasat klasztornych. The article discusses the history of the last monks from the Sieciechów Benedictine monastery after its dissolution in 1819. The basic source material for this research included personal files of the monks and secular clergy, the records concerning the work and death of the priests held in the Diocesan Archive in Sandomierz. The reconstruction of the history of the last Benedictines from Sieciechów shows that following the suppression of the monastery, most of them conducted pastoral work in the parishes situated in a few dioceses which existed at the time. The last monks died as administrators of the church in Łysa Góra. The following article constitutes a starting point for further research on the history of the Benedictines from Sieciechów as well as all monks in the period of the 19th-century dissolution of monasteries.
  • Item
  • Item
    W sprawie badań nad składem personalnym zakonu paulinów w Polsce
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Szpak, Jacek
  • Item
    Superekslibrisy prymasów Polski z XVI i XVII wieku znajdujące się w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Bartoszak, Michał
    Kwerenda przeprowadzona w trakcie projektu grantowego realizowanego pod kierownictwem dr. Piotra Pokory w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie umożliwiła wskazanie grupy 21 typów i odmian superekslibrisów stosowanych przez 9 arcybiskupów gnieźnieńskich XVI i XVII w. Usystematyzowane osobowo znaki własnościowe, w pozytywny sposób świadczące o trosce o estetyczną okazałość woluminów hierarchów, dowodzą zarazem ich rozwiniętych ambicji bibliofilskich. W omawianym zbiorze uwidocznione zostały fluktuacje popularności tej formy znaku własnościowego. Trwający mniej więcej do połowy XVI w. etap implementacyjny objawił się jedynie sporadycznymi przykładami reprezentowanymi przez pojedyncze superekslibrisy Macieja Drzewickiego i Jana Latalskiego. Rozwój ilościowy dostrzegalny od drugiej połowie XVI w. uwidoczniony został w książkowych znakach Jakuba Uchańskiego, Stanisława Karnkowskiego, Bernarda Maciejowskiego, Wojciecha Baranowskiego, Jana Wężyka i Macieja Łubieńskiego, dla których wachlarz typów i odmian superekslibrisów uległ już zdecydowanemu rozrostowi. Regres dostrzegalny wśród polskich miłośników książek w ciągu XVII w. skutkował mniej zasobną listą dalszych przykładów, które reprezentuje tutaj jedynie superekslibris Kazimierza Floriana Czartoryskiego. Opis pojedynczego egzemplarza uwzględnia tytuł, rok i miejsce wydania druku, opis oprawy wraz z próbą identyfikacji warsztatu introligatorskiego, jak też inne znaki proweniencyjne w obrębie woluminu, a także powiązaną z danym superekslibrisem literaturę przedmiotową. The research conducted as part of a grant project under the supervision of Dr Piotr Pokora in the Archdiocesan Archive in Gniezno resulted in presenting the group of 21 types of supralibros used by nine archbishops of Gniezno in the 16th and 17th century. The owner’s marks separately arranged, reflecting hierarchs’ care about aesthetic values of their volumes, reveal archbishops’ great bibliophilic ambitions. The collection under investigation presents how the popularity of these types of owner’s marks fluctuated. The implementation stage, which lasted to the mid-16th century, is represented only by occasional examples of single supralibros of Maciej Drzewicki and Jan Latalski. The increase in number which is noticed in the second half of the 16th century is revealed in the owner’s marks of Jakub Uchański, Stanisław Karnkowski, Bernard Maciejowski, Wojciech Baranowski, Jan Wężyk and Maciej Łubieński, for whom a range of types and varieties of supralibros expanded considerably. The decline among Polish book lovers in the 17th century resulted in a scant list of further examples, represented here only by the supralibros of Kazimierz Florian Czartoryski. The description of a particular book includes the title, the year and place of its publishing, the description of the cover along with an attempt to identify the bookbinding workshop and other marks of provenance, as well as the literature related to the given supralibros.
  • Item
    Obraz Matki Bożej Latyczowskiej. Analiza i interpretacja
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Wierna, Renata
    Obraz Matki Bożej Latyczowskiej jest datowany na XVI wiek, czego nie wykluczają badania konserwatorskie. Prawdopodobnie z Rzymu został już przywieziony między 1594-1597 rokiem, kiedy dominikanie przybyli do Latyczowa (1606), obraz został umieszczony w kaplicy ufundowanej przez Potockich. W 1648 roku, w obawie przed najazdem Chmielnickiego, dominikanie zabrali obraz do Lwowa. Do Latyczowa powrócił w 1772 roku i pozostał tam do 1917 roku. W czasie pierwszej wojny światowej przebywał w Pietniczanach, a potem w Winnicy, a w 1918 powrócił do Latyczowa i pozostał tam do 1920 roku, kiedy to w obawie przed bolszewikami został wywieziony do Warszawy. Z Warszawy wrócił do kościoła parafialnego w Lubomi (1930-1935), a następnie do kościoła w Łucku (1935-1945). W 1945 roku został przywieziony do Lublina i do 2014 roku znajdował się w kaplicy Sióstr Służek NMP Niepokalanej. W 2014 roku został przeniesiony do kościoła pw. Matki Bożej Różańcowej w Lublinie. W ciągu swej historii, obraz był kilkakrotnie restaurowany, ale nie zachowała się szczegółowa dokumentacja prac konserwatorskich. Ostatnią gruntowną renowację przeprowadzono w 2014 roku, w pracowni konserwatorskiej w Lublinie. Obraz Matki Bożej Latyczowskiej został wykonany w technice tempery (ewentualnie z domieszką oleju) na płótnie naciągniętym na deskę. Posiada wymiary 128,5 x 92 cm. Przedstawia Maryję w pozycji stojącej, w ujęciu do kolan. Obraz jest kopią ikony Salus Populi Romani. Wizerunki te pojawiły się w Polsce pod koniec XVI wieku. Przeszły one pewną ewolucję przedstawienia pod wpływem malarstwa zachodniego. Układ kompozycyjny latyczowskiego obrazu jest wiernie powtórzony z dzieła rzymskiego. The painting of Our Lady of Latyczów dates back to the 16th century, and the examination of the painting did not prove otherwise. It was reportedly brought from Rome between 1594-1597 when the Dominicans arrived at Latyczów (1606); the painting was placed in the chapel funded by the Potocki family. In 1648, being in fear of Chmielnicki’s invasion, the Dominicans took the painting to Lviv. It returned to Latyczów in 1772 and was there until 1917. During World War I, it was in Pietniczany, and then in Winnica, and in 1918 it returned to Latyczów and was there until 1920 when it was transferred to Warsaw to be protected from the Bolsheviks. Then it returned from Warsaw to the parish church in Lubomia (1930-1935), and subsequently to the church in Łuck (1935-1945). In 1945 it was transferred to Lublin to the chapel of the Congregation of the Sisters Servants of Mary Immaculate, from where it was taken, in 2014, to the church dedicated to Our Lady of the Rosary in Lublin. The painting was renovated a few times, but detailed documentation of the conservation did not survive. The last thorough renovation was done in Lublin in 2014. The painting of Our Lady of Latyczów was painted in the tempera technique (possibly with the admixture of oil) on canvas stretched on a board. It measures 128,5 x 92 cm. The painting depicts Holy Mary in a standing position with a view of her figure to her knees. It is a copy of the icon of Salus Populi Romani, which appeared in Poland at the end of the 16th century. The depiction, however, underwent some evolution under the influence of Western painting. The composition of the Latycz painting is identical with the Roman work.
  • Item
    [Dedykacja]: Ks. prof. Zygmunt Zieliński
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Pracownicy OABMK
  • Item
  • Item
  • Item
    Konserwacja szesnastowiecznej powieści alegorycznej Desiderosvs ze zbiorów Biblioteki Opactwa Benedyktynek w Krzeszowie
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Bangrowska, Agnieszka; Maciąg, Tadeusz
    Badania konserwatorskie i mikrobiologiczne zostały przeprowadzone na XVI wiecznym zbiorze zatytułowanym Desiderosvs, Abo Scieszka Do Milosci Bozey Y Do Doskonalosci Zywota Chrzescianskiego: Dialog dziwnie nabożny y ucieszny, z Hiszpańskiego na Włoski, Francuski, Niemiecki, Niderlandski Y Laciński ięzyk, / a teraz na Polski nowo przełożony przez Gaspra Wilkowskiego. Oryginalne dzieło zostało opublikowane w 1515 r. pod tytułem Espill de la vida religiosa. Książka została wydrukowana w Krakowie w 1589 r. w drukarni Andrzeja Piotrkowczyka. Książka wydrukowana jest na papierze czerpanym o niejednorodnej gramaturze w granicach od 52g/m2 do 76g/m2. Zawiera 154 karty zadrukowane obustronnie, pierwsze 18 kart nie posiada numeracji, następnie występuję 128 kart numerowanych i 8 kart nienumerowanych. Wymiary bloku książki wynoszą 15x10 cm. Wkład książki jest wieloskładowy. Tylna okładzina wykonana była z drewna bukowego. Przed podjęciem prac konserwatorskich wykonano dokumentację fotograficzną i opisową z uwzględnieniem analiz historycznych dotyczących rekonstrukcji oprawy. Wykonano badania laboratoryjne papieru: zbadano pH papieru, skład włóknisty, grubość i gramaturę oraz przeprowadzono badania mikrobiologiczne. Wyizolowane z obiektu grzyby zidentyfikowano do trzech gatunków: Chaetomium globosum, Alternaria alternata i Aspergillus niger. W związku z tym papier poddano dezynfekcji. Po wykonaniu próby odporności farby drukarskiej na wodę, karty papierowe poddano kąpieli dezynfekcyjnej w sterinolu oraz przeprowadzono kilkukrotne płukanie obiektu w czystej wodzie destylowanej, następnie przeprowadzono właściwą kąpiel kart w letniej wodzie z dodatkiem mydła szarego. Mniejsze ubytki papieru uzupełniano ręcznie masą papierową z ICE w Łodzi na stole podciśnieniowym a duże ubytki i brakującą kartę 15 uzupełniono w maszynie do uzupełnień masą. Następnie na mokro przyklejono karty, używając do tego celu 3% wodny roztwór metylocelulozy, jednocześnie poddając papier odkwaszeniu. Jako środek odkwaszający użyto wodorotlenek wapnia. Zawarte w papierze substancje o charakterze kwasowym w reakcji z wodorotlenkiem wapnia uległy zobojętnieniu, a nadmiar wodorotlenku w ciągu kilku dni pod wpływem dwutlenku węgla z powietrza dał produkt reakcji, czyli węglan wapnia, który stanowi rezerwę alkaliczną. W wyniku przeprowadzonych prac oczyszczono książkę z różnorodnych zanieczyszczeń, wzmocniono strukturę papieru, uzupełniono rozdarcia i ubytki. Odtworzono oprawę, wykorzystując drewno bukowe i cielęcą skórę. Dzięki tym badaniom książka przetrwa na kolejne lata i będzie służyć kolejnym pokoleniom. Conservation and microbiological research was carried out on a sixteenth-century collection entitled Desiderosvs, Abo Scieszka Do Milosci Bozey Y To Excellence, Zywota Chrzescianskiego: Dialog strangely devotional, from Spanish to Italian, French, German, Dutch Y Laciński ięzyk, and now for Poland postponed by Gaspra Wilkowski. The original work was published in 1515 under the title Espill de la vida religiosa. The book was printed in Krakow in 1589 at the printing house of Andrzej Piotrkowczyk. The book is printed on a handmade paper with a non-homogeneous basis weight ranging from 52g/m2 to 76g/m2. It contains 154 cards printed on both sides, the first 18 cards have no numbering, then there are 128 numbered cards and 8 unnumbered cards. The book is small. The dimensions of the book block are 15x10 cm. The contribution of the book is multiple. The rear cladding was made of beech wood. Before conservation works were carried out, photographic and descriptive documentation was made, including historical analyzes of the reconstruction of the luminaire. Paper laboratory tests were carried out: paper pH, fiber composition, thickness and basis weight were tested and microbiological tests were carried out. Mushrooms isolated from the object were identified to three species: Chaetomium globosum, Alternaria alternata and Aspergillus niger. Therefore, the paper was disinfected. After testing the resistance of the printing ink to water, the paper cards were subjected to a disinfectant bath in sterinol and the object was rinsed several times in pure distilled water, followed by a proper bath of cards in lukewarm water with the addition of gray soap. Smaller paper losses were supplemented manually with paper pulp from ICE in Lodz on the vacuum table, and large losses and missing card 15 were supplemented with a mass replenishment machine. The cards were then wet-glued using a 3% aqueous solution of methylcellulose while subjecting the paper to deacidification. Calcium hydroxide was used as deacidifying agent. The acidic substances contained in the paper reacted with calcium hydroxide and the excess of hydroxide in a few days under the influence of carbon dioxide from the air gave the reaction product, i.e. calcium carbonate, which is an alkaline reserve. As a result of the work carried out, the book was cleaned of various impurities, the paper structure was strengthened, tears and cavities were supplemented. The frame was reconstructed using beech wood and calf leather. Thanks to this research, the book will survive for the next years and will serve the next generations.
  • Item
    Wartość lubelskich akt notarialnych jako źródła do badań prywatnych księgozbiorów duchowieństwa w pierwszej połowie XIX wieku
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Dymmel, Anna
    Celem artykułu jest przedstawienie potencjału źródłowego akt notarialnych i wskazanie możliwości ich wykorzystania dla badań nad księgozbiorami prywatnymi duchowieństwa i historią książki doby zaborów. Są to zasoby dobrze zachowane, przechowywane w archiwach państwowych. Jak dowiodła kwerenda prowadzona w Archiwum Państwowym w Lublinie obejmująca obszerny zespół Notariusze miasta Lublina z lat 1810-1863 wśród dokumentów sporządzanych przez notariuszy szczególnie istotne dla badań księgozbiorów duchowieństwa są inwentarze mienia, następnie akta licytacji i testamenty. Inwentarze mienia (szczególnie do 1876 r.) niejednokrotnie zawierają wykazy domowych księgozbiorów kapłanów. Z uwagi na zazwyczaj szczegółowy sposób opisu zawartości prywatnych bibliotek możliwe jest poznanie kultury książki wspomnianego środowiska, a pośrednio źródeł intelektualnych inspiracji duchowieństwa. Wartościowe źródła stanowią także akta licytacji dostarczające informacji o wtórym obiegu książki w skali lokalnej, jak i ukazujące mechanizmy działania cenzury w praktyce. Także cennych zindywidualizowanych informacji dostarczają testamenty mówiące o świecie wartości ówczesnego społeczeństwa i dalszych losach księgozbiorów. Konsekwentne wykorzystanie wspomnianych źródeł archiwalnych pozwoli poszerzyć stan wiedzy o księgozbiorach duchowieństwa i kulturze książki nie tylko w skali regionalnej, ale i w odniesieniu do całego Królestwa Polskiego. The aim of the article is to present the notarial deeds as potential sources and to show how they can be used for studying the private book collections of the clergy and the history of the book in the partition period. The collections under investigation are well-preserved ones; they are held in state archives. Research on the extensive fonds of the Lublin notaries of 1810-1863, conducted in the State Archive in Lublin, revealed that property inventories, auction records and wills are the documents particularly valuable for studying the book collections of the clergy. The property inventories (especially the ones to 1876) frequently included the lists of the private libraries of various priests. And thanks to a detailed description of the private libraries, it is possible to learn about the book culture of the above-mentioned circles and, indirectly, about the intellectual sources of inspiration to these priests. The auction records are also valuable sources as they provide information about samizdat books circulating locally as well as showing the mechanisms of censorship in practice. In addition, the wills include useful personalized data reflecting the values of contemporary society and the history of the book collection. Using the archival sources mentioned above will broaden the knowledge about the book collections of the clergy and the book culture not only at the regional scale but also with reference to the whole Kingdom of Poland.
  • Item
    Inkunabuły i starodruki ze zbiorów biblioteki i archiwum kolegiaty pw. św. Marcina w Opatowie – wybrane pozycje
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Kamińska, Monika
    Publikacja prezentuje wybrane dzieła znajdujące się w bibliotece kolegiaty opatowskiej i jest próbą szerszego zaprezentowania księgozbioru znanego dotychczas jedynie z krótkich not katalogowych. Tym samym nie wyczerpuje zagadnienia zarówno pod względem treści zbioru, jak i oficyn wydawniczych, not proweniencyjnych czy opraw, ale jest przyczynkiem do dalszych, bardziej szczegółowych analiz, na które niewątpliwie ten księgozbiór zasługuje. Część woluminów została opisana bardziej szczegółowo ze względu na wyjątkowość tytułu, wydania lub oprawy. Dane bibliograficzne niektórych pozycji zostały zidentyfikowane w oparciu o starszy katalog - uzupełnione zostały tytuły, daty wydania i oficyny. W literaturze przedmiotu - spisach księgozbiorów kościelnych - biblioteka kolegiaty opatowskiej pojawiała się niemal zawsze, jednak wszelkie, bardziej szczegółowe informacje dotyczyły jedynie dokumentów lub archiwaliów parafialnych i dekanalnych. Zostały one ostatnio opracowane w osobnej publikacji, a metryki parafialne są stopniowo digitalizowane. Najobszerniejsze informacje o księgozbiorze opatowskim przedstawiono wydanym niedawno tomie poświęconym rękopisom w zbiorach kościelnych. Zostały one zebrane na podstawie ankiety przygotowanej przez autorkę niniejszego artykułu. Księgozbiór kolegiaty opatowskiej zawiera rękopisy, inkunabuły, starodruki oraz druki nowe. Posiada też ogromną kolekcję czasopism religijnych. Tematyka zbiorów opatowskich jest w zasadzie typowa dla biblioteki przykościelnej. Dominuje w niej literatura teologiczna, apologetyczna, biblistyczna, patrystyczna i kaznodziejska. Mniej liczne są pozycje z zakresu prawa, sztuk wyzwolonych i filozofii; tylko kilka egzemplarzy dotyczy nauk ścisłych. The publication presents the selected works held in the library of the collegiate church in Opatów; it provides a great deal of information on the book collection from which only short catalogue cards have been known so far. The following paper, however, does not cover all the issues related to the above-mentioned collection concerning its contents, publishing houses, provenance notes or bindings, it is only a monograph article which can be used for further more detailed study, which this book collection deserves.Some volumes were described more thoroughly due to the uniqueness of the title, edition or binding. It was possible to identify the bibliographic data of some books thanks to the older catalogue: titles, publishing dates and publishing house. In the literature on the subject– the register of church book collections – the library of the collegiate church in Opatów has always been present. However, more detailed information concerned only parish or deanery documents and archival material. The above-mentioned documentation has lately been described in a separate publication while parish registers are being gradually digitalized. The book collection of the collegiate church in Opatów contains manuscripts, incunabula, antique and new books as well as an extensive collection of religious magazines. The subjects the books from Opatów is typical of a church library. This is primarily the literature related to theology, apologetics, biblical studies, patristics and preaching sermons. There are fewer works on law, liberal arts and philosophy; and only several books on science.
  • Item
    Superekslibrisy dwóch renesansowych bibliofilów na oprawach inkunabułów z dawnej biblioteki benedyktynów w Lubiniu
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Franczak, Radosław
    Z dawnej biblioteki benedyktynów w Lubiniu kilkadziesiąt inkunabułów znajduje się obecnie w zbiorach Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie. Na ich tle wyróżniają się dwa ze względu na znajdujące się na nich wyciski superekslibrisów. Świadczą one o własności lekarza Piotra Wedelickiego oraz prawdopodobnie biskupa poznańskiego Jana Lubrańskiego - renesansowych bibliofilów. Autor na podstawie analizy superekslibrisów oraz poszczególnych zdobień określa miejsce oraz czas oprawienia woluminów. The remains of the late medieval book collection belonging to the Poznań Canon, Mikołaj Hesken of Kościan (died 1485), are currently held in the Archdiocesan Archive in Poznań. Conducting research on this collection, Rev. Kamil Kantak described it paying special attention to the ‘marks’ on the covers of the books. Having analysed the collection in detail, the author concluded that the mentioned ‘marks’ are supralibros of Mikołaj Heksen stamped with seals. The further research revealed that they are valuable materials for the history of the bookplates in Poland, as these are the oldest supralibros in Wielkopolska (Greater Poland).
  • Item
  • Item
  • Item
    Z problematyki badawczej dotyczącej dziejów prymasostwa polskiego
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Śmigiel, Tadeusz
    Badania dziejów prymasostwa jest utrudnione, gdyż nie zachowało się archiwum prymasów wytworzone w czasach od XV do XVIII wieku, a przechowywane w Łowiczu. Obejmowało ono 163 tomów akt. W połowie XIX wieku zainteresował się nim arcybiskup warszawski Zygmunt Szczęsny Feliński i polecił je przewieźć do rezydencji arcybiskupów przy ulicy Miodowej. Archiwalia zostały spalone przez Niemców podczas Powstania Warszawskiego. Bezcenne źródła zawierały nie tylko akta poszczególnych prymasów, lecz również bogatą korespondencję z cesarzami, królami, papieżami oraz innymi osobistościami Europy począwszy od XV wieku. Materiałów tych nie wykorzystał dziewiętnastowieczny badacz gnieźnieński ks. Jan Korytkowski, który pozostawił dwa monumentalne dzieła: pięciotomową biografię prymasów oraz czterotomową publikację o prałatach i kanonikach Kapituły Metropolitalnej w Gnieźnie. Nadal największym problemem badawczym pozostaje wyjaśnienie genezy prymasostwa polskiego, dokładne określenie czasu i okoliczności powstania tej instytucji. Początek prymasostwa w Polsce związany jest z obradami Soboru w Konstancji (1414-1418) i uczestnictwa na nim abpa Mikołaja Trąby. W 1417 r. uzyskał on według J. Długosza przywilej prymasowski dla siebie i następców. Po raz pierwszy tytułu prymasa użył abp gnieźnieński Mikołaj Trąba, podczas spotkania z królem Władysławem Jagiełą 19 czerwca 1418 r. w Pobiedziskach k. Gniezna. Od tego czasu i jego następcy tytułowali się prymasami. Zachowane pieczęcie Trąby nie zawierają jednak tytułu prymasowskiego. Już XVI-wieczny prymas Jan Łaski zdawał sobie dobrze sprawę, że krucha jest baza źródłowa dotycząca prymasostwa i dlatego postarał się o bullę Leona X „Pro eccelenti praeeminentia” z lipca 1515 r. Dokument ten poza potwierdzeniem urzędu prymasa i erekcją legata stałego „legatus natus” nie rozwiązał jednak istotnych problemów. Od przełomu XV/XVI w. prymasi byli ważnym czynnikiem w rozwoju parlamentaryzmu polskiego. Prymasi brali udział w sporach o ustrój państwa. Np. Jan Łaski opowiadał się za demokracją szlachecką i ograniczeniem hegemonii możnowładztwa. W czasach bezkrólewia prymasi pełnili rolę Interrexa, posiadając duża władzę polityczną. The study of the history of primacy is hindered by the fact that primates’ archive created in the 15th-18th centuries (held in Łowicz) has not survived. It encompassed 163 volumes of records. In the mid-19th century, the Archbishop of Warsaw, Zygmunt Szczęsny Feliński, became interested in this archive and ordered to transfer it to the archbishops’ residence in Miodowa Street. The archival materials were burnt by the Germans during the Warsaw Uprising. These invaluable sources included not only primates’ records but also the rich correspondence with emperors, kings, popes and other eminent figures of Europe from the 15th century onwards. These materials were not used by the 19th-century researcher from Gniezno, Rev. Jan Korytkowski, who wrote two voluminous works: the five-volume biography of primates and the four-volume publication about prelates and canons of the Metropolitan Chapter in Gniezno. Currently, the greatest research problem is to explain the genesis of the Polish primacy as well as determine the exact time and circumstances of emerging this institution. The beginning of the primacy in Poland is connected with the Council of Constance (1414-1418) and Archbishop Mikołaj Trąba’s participation in it. In 1417, he received, according to J. Długosz, the primate privilege for himself and his successors. The Archbishop of Gniezno, Mikołaj Trąba, used the title ‘primate’, for the first time, during his meeting with King Władysław Jagiełło on 19 June 1418 in Pobiedziska near Gniezno. From that moment onwards, his successors used the titles of primate. The surviving stamps of Trąba, however, does not have this title. The 16th-century Primate Jan Łaski was aware of the fact that source basis for the title of primate was not plausible and that was why he did his best to obtain Leo X’s bull Pro Eccelenti Praeeminentia of July 1515. This document, however, apart from confirming the office of primate and introducing a permanent legate ‘legatus natus’ did not solve serious problems. From the turn of the 16th century onwards, primates played an important role in the development of the Polish parliamentary system. Primates took part in disputes over the form of the government. For example, Jan Łaski was for the ‘nobles’ democracy and limiting the hegemony of the magnates. During the period of an interregnum, primates served as interrex, wielding considerable political power.
  • Item
    Schematyzmy diecezji łódzkiej w okresie II Rzeczpospolitej (1922-1939) jako źródło do poznania jej struktury organizacyjnej
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Różański, Mieczysław
    Celem artykułu jest ukazanie procesu wydawania publikacji o charakterze cyklicznym, która ukazuje strukturę diecezji: instytucjonalną, organizacyjną i personalną. Pierwszy Elenchus powstał w kilka miesięcy po utworzeniu diecezji łódzkiej (w listopadzie 1921 r.) i powtórzył treści według schematu stosowanego w archidiecezji warszawskiej. Wydany był jako dodatek do kalendarza liturgicznego. W późniejszych latach stał się samoistnym periodykiem, który od 1936 r. nosił nazwę Spis duchowieństwa i parafii Diecezji Łódzkiej. Pod względem zawartości treściowej zawierał on najbardziej istotne informacje dotyczące Kościoła w Polsce i na świecie, wiadomości dotyczące centralnych urzędów diecezjalnych, instytucji kościelnych, duszpasterstw specjalistycznych, parafii, kapłanów, zakonów, zgromadzeń posługujących w diecezji. The aim of the article is to present the process of publishing the periodical publication which shows the institutional, organizational and personnel structure of the diocese. The first elenchus was produced a few months after establishing the diocese of Łódź (November 1921) and followed the pattern used by the archdiocese of Warsaw. It was published as a liturgical calendar supplement. In subsequent years it became an independent periodical which in 1936 was given the title The Register of the Priests and Parishes of the Diocese of Łódź. As far as the content is concerned, it includes the most essential information about the Church in Poland and in the world, central diocesan offices, church institutions, the chaplaincies of the specialized parishes, priests, religious orders and congregations existing in the diocese.
  • Item
    Kultura bibliograficzna lubelskiego środowiska naukowego od końca XIX wieku do roku 2016
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Matczuk, Alicja; Znajomski, Artur
    Początek kultury bibliograficznej lubelskiego środowiska naukowego datuje się na schyłek XIX w. i wiąże się z działalnością Hieronima Łopacińskiego. W 1891 roku wydał on omówienie bibliograficzne pt. "Wydawnictwa periodyczne w Lublinie". Zainicjowany kierunek twórczy był kontynuowany w dwudziestoleciu międzywojennym, kiedy to, pod wpływem regionalizmu i rozwijających się badań naukowych, zaczęto ogłaszać ogólną bieżącą "Bibliografię województwa lubelskiego" autorstwa Wiktora Hahna oraz opublikowano pierwsze regionalne bibliografie dziedzinowe z zakresu historii i literatury. W latach dwudziestych prowadzono też prace nad pionierską, retrospektywną "Bibliografią miasta Lublina", ale nie zostały one zakończone. Intensywny rozwój kultury bibliograficznej nastąpił w Lublinie po II wojnie światowej. Wraz z powstawaniem kolejnych uczelni wyższych, rozbudową ich infrastruktury badawczej i przyrostem kadry naukowej, lubelscy uczeni zaczęli podejmować szereg przedsięwzięć bibliograficznych. W sferze ich zainteresowania były bibliografie ogólnodziedzinowe i dziedzinowe regionalne, tworzono bibliografie zagadnieniowe, osobowe, zespołów osobowych, lokalne, zawartości czasopism oraz zestawienia prac dyplomowych. The beginning of the Lublin bibliographic culture of the Lublin scholarly community dates back to the late 19th century and is connected with Hieronim Łopaciński. In 1891 he published the bibliographic review entitled ‘Periodical Publications in Lublin’. This initiative was continued in the interwar period, when, under the influence of regionalism and the development of research, the general current ‘Bibliography of the Lublin Province’ prepared by Wiktor Hahn was published. In addition, the first regional bibliographies in the field of history and literature were released. In the 1920s the pioneer, retrospective ‘Bibliography of Lublin’ was being prepared, but the work was not completed. The work on bibliography intensified in Lublin after World War II. With the emergence of new universities, the development of research infrastructure and the increase in the research personnel, the Lublin scholars began a number of bibliographic projects. They were interested in general, special and regional bibliographies. They prepared subject, author(s) and local bibliographies, the bibliographies of the magazine contents as well as the lists of dissertations.
  • Item
    Zarys dziejów parafii Popkowice do początków XVII wieku
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Chachaj, Jacek
    Artykuł jest próbą syntetycznego omówienia najwcześniejszego okresu dziejów parafii Popkowice, od momentu jej powstania, do początków XVII wieku. W oparciu o przekazy źródłowe weryfikuje on poglądy występujące w dotychczasowej literaturze dotyczącej poruszanego tematu. W tekście dokładniej przeanalizowano okoliczności powstania parafii popkowickiej, postawiono hipotezy dotyczące jej wcześniejszej przynależności parafialnej, omówiono jej dzieje w XV i XVI stuleciu, a także upadek w czasie reformacji i odnowienie w 1. połowie XVII wieku. W ostatniej części artykułu przedstawiono przynależność parafii Popkowice do jednostek administracji kościelnej oraz zestawiono możliwie kompletną na obecnym etapie badań listę plebanów popkowickich w omawianym okresie. The article presents a synthetic discussion on the earliest period of the history of the parish of Popkowice, from the moment it was founded to the early 17th century. Referring to the sources, the paper verifies the views present in the literature on the investigated subject. The text analyses in depth the circumstances of the foundation of the Popkowice parish, puts forward hypotheses on its previous parish affiliation, discusses its history in the 15th and 16th centuries as well as its decline during the Reformation and its revival in the first half of the 17th century. The last part of the article focuses on the affiliation of the Popkowice parish to the church administrative units and the list of the priests (as complete as possible at the present state of research) in Popkowice in the investigated period.