Vox Patrum, 2024, Vol. 91: Miscellanea. Księga jubileuszowa dla o. prof. dr. hab. Henryka Pietrasa SJ

Permanent URI for this collection

https://hdl.handle.net/20.500.12153/8377

Browse

Browsing Vox Patrum, 2024, Vol. 91: Miscellanea. Księga jubileuszowa dla o. prof. dr. hab. Henryka Pietrasa SJ by Issue Date

Filter results by year or month
Now showing 1 - 20 of 36
  • Item
    Curriculum vitae o. prof. dr. hab. Henryka Pietrasa SJ
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Wysocki, Marcin
    Curriculum vitae o. prof. dr. hab. Henryka Pietrasa SJ. Curriculum vitae of Fr. Prof. dr. hab. Henryk Pietras SI.
  • Item
    „Zwycięstwo podąża za Bogiem” - ideologia triumfu w „Historii Kościelnej” Teodoreta z Cyru
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Bralewski, Sławomir
    Ideologia zwycięstwa w Historii kościelnej Teodoreta ma, podobnie jak w dziele Euzebiusza z Cezarei, którego był kontynuatorem, trzy wymiary: militarny, męczeński i doktrynalny. Wszystkie trzy związane były z wojną prowadzoną przez złego ducha przeciwko Bogu i sprowadzały się do odnoszenia zwycięstw w imię Chrystusa. Dla chrześcijanina Teodoreta zwycięstwa militarne w konfrontacji z pogańskimi wrogami miały aspekt sakralny i dowodziły prawdziwości religii chrześcijańskiej i mocy Boga chrześcijan, sojusznika chrześcijańskich władców, a z drugiej strony fałszywości wierzeń wyznawców kultów tradycyjnych. Męczennicy natomiast, oddając swoje życie za Chrystusa, odnosili zwycięstwa na Jego wzór. Podobnie obrońcy ortodoksji, opowiadając się za zwycięską prawdą, sami stawali się zwycięzcami. Niesłychanie ciekawe są dywagacje Teodoreta na temat pokoju wyrażone w konkluzji jego Historii kościelnej. Dowodzi w niej, że wojna przynosi chrześcijanom większe korzyści od pokoju, który przecież wcześniej nazywał drogocennym. Pokój jednak, w przekonaniu Teodoreta, czynił chrześcijan ospałymi i gnuśnymi, podczas gdy wojna wyostrzała charaktery, uświadamiała kruchość życia doczesnego i uczyła pogardzania teraźniejszością, a zatem wprowadzała na właściwe tory eschatologii chrześcijańskiej. W świetle ideologii zwycięstwa głoszonej przez Teodoreta konfrontacja chrześcijan z przeciwnikami ich wiary stwarzała na różnych polach okazje do odnoszenia zwycięstw w Chrystusie. The ideology of victory in Theodoret's Ecclesiastical History, similarly in the work of Eusebius of Caesarea, of which he was a continuator, has three dimensions: military, martyrdom and doctrinal. All three were related to the war waged by the evil spirit against God and amounted to winning victories in the name of Christ. For the Christian Theodoret, military victories in the confrontation with pagan enemies had a sacred aspect and proved the truth of the Christian religion and the power of God of Christians, an ally of Christian rulers, and, on the other hand, the falsity of the beliefs of the followers of traditional cults. The martyrs, on the other hand, gave their lives for Christ and won victories following His example. Likewise, defenders of orthodoxy, by advocating the victorious truth, became winners themselves. Theodoret's speculations on peace expressed in the conclusion of his Ecclesiastical History are extremely interesting. He argues that war brings greater benefits to Christians than peace. This, in turn, makes them lethargic and lazy, while war sharpens their characters and makes them aware of the fragility of earthly life and teaches them to despise the present, and therefore puts them on the right track of Christian eschatology. In the light of the ideology of victory proclaimed by Theodoret, the confrontation of Christians with opponents of their faith created opportunities in various fields to achieve victories in Christ.
  • Item
    A Pastoral Theology of Desire. Reading Augustine’s Theology of Desire in A Broader Corpus
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Boone, Mark
    The Enarrationes in Psalmos are an important source for understanding the Augustinian theology of desire, linking it to his systematic theology and his pastoral practice. In this paper I illustrate by overviewing the expositions on Psalms 11 (12), 12 (13), 23 (24), and 26 (27). These Psalms teach us to love, trust, and seek God only, a failure to do which marks the Donatist schism. Augustine mingles ideas from pagan philosophy’s quest for eudaimonia or beata vita—the good, happy, and blessed life—with biblical ideas. We want a stable happiness, and we must pursue wisdom; we can find stability in the rock that is Christ, to follow whom is to pursue wisdom rightly. Our desires must be converted to God, the only complete and perfect good and the source of eternal happiness, whom we must single-mindedly pursue with prayer and faith. While we must desire the eschaton and look to no earthly satisfaction, earthly goods may be received as gifts from God. One thing we can learn from studying the Enarrationes is how closely connected are the ideas of right love, the right church, and the right end; all three go together in Augustine’s theology.
  • Item
    Tertullian, Apostolicity, and the Apostles
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Dunn, Geoffrey David
    How did Tertullian regard the apostles? This article investigates the references to them scattered through his writings both as individuals and as a collective. It reveals that individually the apostles were remote figures who appear in the pages of the New Testament simply as interlocutors of Jesus. Even Peter, significant as he was, was someone whose role was personal to himself and not a pattern for future leadership. Yet collectively the apostles performed an important function in Tertullian’s ecclesiology; they were the first receivers and transmitters of the regula fidei, and their fidelity to that responsibility distinguished authentic Christian communities from heretical associations. The regula fidei was important to Tertullian. As a synthesis of the essentials of faith as preached and lived by Jesus, it provided the measure against which passages of Scripture and Christian belief and practice were to be interpreted. The regula relied upon the accurate and complete transmission of the message of Jesus via the apostles to the church and its leaders. The apostolicity of the church is at the heart of why Tradition is central to Christian theology.
  • Item
    Bibliografia naukowa o. prof. dr. hab. Henryka Pietrasa SJ
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Wysocki, Marcin
    Bibliografia naukowa o. prof. dr. hab. Henryka Pietrasa SJ. Scientific Publications by Fr. Prof. dr. hab. Henryk Pietras SI.
  • Item
    „Spotkały się, aby utworzyć jedną osobę i jedną hipostazę”: krytyka polskiego przekładu fragmentu wyznania chalcedońskiego w "Dokumentach Soborów Powszechnych" oraz propozycja alternatywnego tłumaczenia
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Calore, Giacomo
    W niniejszym artykule autor podejmuje problem tłumaczenia fragmentu z chalcedońskiego wyznania wiary na język polski, który znajduje się w Dokumentach Soborów Powszechnych. Autor przedstawia tezę, że nie odpowiada ono teologicznej myśli Ojców soborowych stojącej za tą częścią definicji. Celem artykułu jest uzasadnienie tej tezy oraz propozycja alternatywnego przekładu. Stosowana metoda jest złożona: po pierwsze, rekonstrukcja genezy fragmentu poprzez badanie kontekstu historycznego i filozoficzno-teologicznego jego powstania oraz analizę literacką; następnie, na podstawie wyników tych badań, analiza chrystologii Ojców zawartej w tym passusie, która pozwoli poddać w wątpliwość wyjściowe tłumaczenie. Artykuł został zatem podzielony w następujący sposób: analiza gramatyczna fragmentu; kontekst dalszy i bliższy powstania tekstu wyznania; analiza literacka; analiza teologiczna i przedstawienie nowego tłumaczenia. Oprócz tekstu wyznania, główne źródła, będące przedmiotem badań, to Epistula Altera ad Nestorium Cyryla Aleksandryjskiego i Tomus ad Flavianum papieża Leona. Wnioski badań, dobrze uwydatniają różnicę między heretykami a Ojcami Kościoła w posługiwaniu się starożytną filozofią dla wyrażenia wiary. Wykazują ponadto metafizyczne novumna temat pojęć osoby i natury wynikające z treści wyznania i ówczesnej patrystycznej refleksji, które stanowi zagadnienie nadal aktualne, a które przedyskutowane tłumaczenie niestety niejako przyćmiewa. In this article, the author addresses the problem of the translation of a passage from the Chalcedonian Creed as found in the Dokumenty Soborów Powszechnych. The author's thesis is that it does not correspond to the theological thought of the Council Fathers behind this part of the definition. The aim of the article is to justify this thesis and to propose an alternative translation. The method used is complex. Firstly, the author reconstructs the genesis of the passage through a study of the historical and philosophical-theological context of its origin and a literary analysis. Then, based on the results of this research, the author carries out an analysis of the Fathers’ Christology contained in the passages, which allows the initial translation to be called into question. The article is therefore divided as follows: a grammatical analysis of the passage; the wide and the narrow context of the origin of the text of the creed; a literary analysis; a theological analysis and the presentation of the new translation. In addition to the text of the Confession, the main sources studied are Cyril of Alexandria’s Epistula Altera ad Nestorium and Pope Leo’s Tomus ad Flavianum. The conclusions of the research highlight well the difference between the heretics and the Church Fathers in the use of ancient philosophy to express the faith. They furthermore reveal a metaphysical novum of the concepts of person and nature arising from the content of the Creed and the patristic reflection of the time, an issue which is still relevant today and which the translation discussed above unfortunately somewhat overshadows.
  • Item
    Postawa chrześcijanina wobec śmierci w świetle "De mortalitate" św. Cypriana z Kartaginy
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Czyżewski, Bogdan Stanisław
    W niewielkim piśmie De mortalitate, napisanym w formie listu, św. Cyprian z Kartaginy zawarł piękną katechezę na temat cierpienia, umierania i śmierci. Biskup pociesza tych, którzy zostali dotknięci przez panującą zarazą i stoją w obliczu odejścia z tego świata. Poucza ich, by patrzyli na śmierć z perspektywy człowieka wierzącego i dostrzegali w niej, chociaż bolesne, to jednak pozytywne zjawisko. Należy ją bowiem przeżywać w duchu eschatologicznym, ponieważ jest ona spotkaniem z Chrystusem zmartwychwstałym i z tymi wszystkimi, którzy poprzedzili nas w pielgrzymce do wieczności. Śmierć, według biskupa Kartaginy, uczy też człowieka właściwych postaw, takich jak cierpliwości, odwagi, pogodzenia się z wolą Bożą. Wskazuje też św. Cyprian na konkretne korzyści, jakie śmierć przynosi chrześcijaninowi. Nazywa ją podróżą do lepszego, wiecznego życia. Dlatego nie powinien się jej bać ten, kto swoje doczesne życie związał z Chrystusem. Celem niniejszego opracowania jest zatem przestudiowanie wypowiedzi św. Cypriana zawartych w De mortalitate na temat śmierci. Nie chodzi wyłącznie o jej ocenę, co przede wszystkim o odczytanie praktycznych wskazań kierowanych do chrześcijan, w jaki sposób powinni zachować się wobec tej nieuniknionej rzeczywistości, zwłaszcza zaś podczas panującej zarazy. In his small work entitled De mortalitate, written in the form of a letter, St. Cyprian of Carthage includes a beautiful teaching on suffering, dying and death. The bishop comforts those who have been affected by the present plague and are facing their departure from this world. He teaches them to view death from the perspective of a believer and to see it as a positive, although painful, phenomenon. Since death must be experienced in an eschatological spirit, as an encounter with the Risen Christ and with all those who preceded us on the pilgrimage to immortality. According to the Bishop of Carthage, death teaches man right attitudes, such as patience, courage, and acceptance of the will of God. Moreover, Cyprian shows specific benefits that death brings to Christians. He calls it a journey to a better, eternal life. Thus those who relate their earthly lives to Christ should not fear death. The purpose of this study is therefore to study the statements of St. Cyprian contained in De mortalitate on the subject of death. It is not only about assessing it, but primarily about reading the practical instructions addressed to Christians on how they should behave in the face of this inevitable reality, especially during the current plague.
  • Item
    Prace dyplomowe napisane pod kierunkiem o. prof. dr. hab. Henryka Pietrasa SJ
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Wysocki, Marcin
    Prace dyplomowe napisane pod kierunkiem o. prof. dr. hab. Henryka Pietrasa SJ. Dissertations Written under the Supervision of Fr. Prof. Dr. hab. Henryk Pietras SI.
  • Item
    Bishop Michael of Devol as a Witness of the Memory of Komitopules
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Dudek, Jarosław
    The appendices of Michael of Devol to the chronicle of John Skylitzes are a valuable testimony in the knowledge of the Balkan wars of emperor Basil II and the first century of Byzantine rule in Bulgaria. They also provide important information on the biographies of individual members of the Komitopules family or the process of assimilation of Bulgarian elites in the geographical area of Macedonia under Byzantine rule in the XI-XII centuries. Dodatki Michała z Dewolu do kroniki Jana Skylitzesa są cennym świadectwem w poznaniu bałkańskich wojen cesarza Bazylego II oraz pierwszego stulecia panowania bizantyńskiego w Bułgarii. Dostarczają również istotnych informacji na temat biografii poszczególnych członków rodu Komitopulów czy procesu asymilacji bułgarskich elit na obszarze geograficznej Macedonii pod panowaniem bizantyńskim w XI-XII w.
  • Item
    Il mistero dell’Incarnazione nelle Enarrationes in Psalmos di Sant’Agostino
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Turzyński, Piotr
    The article presents the importance of the issue of the Incarnation in the commentary of St. Augustine to the Psalms. According to the Bishop of Hippo, the Mystery of the Incarnation is one of the key moments of salvation history. Augustine, in the writings of ancient philosophers, did not find a way in which man could achieve the divine world he longs for. However, Christianity showed him the path of humility (via humilitatis) in the Incarnation. In Christ, God assumes the human condition and, without losing any of his divinity, introduces man to the divine world of eternity. Augustine is convinced that the humility of the Son of God in the mystery of the Incarnation makes God’s humility the core of the Christian faith. And the category of humility itself has not only a moral but also a philosophical dimension. By virtue of the Incarnation, Christ becomes a representative of people and a priest who offers himself as an offering to God the Father. And all of His saving work constitutes unity and has its foundation, weight and meaning precisely in the mystery of the Incarnation. Augustine explains the Incarnation in a biblical and figurative way. For him, Christ as God is the Homeland from which man came and to which he is heading, and as a man, he is the Path along which one must follow to reach the goal. Thanks to the Incarnation, human changing time acquires a purposeful character and moves towards its fulfillment in eternity. Augustine explains the Incarnation in a biblical and figurative way. For him, Christ as God is the Homeland from which man came and to which he is heading, and as a man he is the Path along which one must follow to reach the goal. Thanks to the Incarnation, human changing time acquires a purposeful character and moves towards its fulfillment in eternity. Artykuł prezentuje ważność zagadnienia Wcielenia w komentarzu św. Augustyna do Psalmów. Tajemnica Wcielenia należy według Biskupa z Hippony do momentów kluczowych historii zbawienia. Augustyn w pisamch starożytnych filozofów nie znalazł sposobu w który człowiek mógłby osiągnoć boski świat do którego tęskni. Natomiast chrześcijaństwo pokazało mu we Wcieleniu drogę pokory (via humilitatis). W Chrystusie Bóg przyjmuje ludzką kondycję i nie tarcąc nic ze swojej boskości wprowadza człowieka do boskiego świata wieczności. Augustyn jest przekonany, że uniżenie Syna Bożego w tajemnicy Wcielenia czyni z pokory Boga jądro wiary chrześcijańskiej. A sama kategoria pokory ma u niego wymair nie tylko moralny, ale wprost filozoficzny. Na mocy Wcielenia Chrystus staje się reprezentantem ludzi i kapłanem, który samego siebie składa w oferze Bogu Ojcu. A całe Jego dzieło zbawcze stanowi jedność i ma swój fundament, znaczenie, wagę i sens właśnie w tajemnicy Wcielenia. Augustyn tłumaczy Wcielenie w sposób biblijny i obrazowy. Dla niego Chrystus jako Bóg jest Ojczyzną z której człowiek wyszedł i do której zmierza, a jako człowiek jest Drogą po której trzeba iść, aby dojść do celu. Dzięki Wcielniu ludzki zmienny czas nabiera charakteru celowego i zmierza ku swojemu wypełnieniu w wieczności.
  • Item
    Fortunacjana z Akwilei "Komentarz do Ewangelii"
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Kasprzak, Dariusz Antoni
    Austriacki patrolog i filolog Lukas Julius Dorfbauer w zbiorach biblioteki katedralnej w Kolonii w kodeksie 17 (K: Köln, Erzbischofl. Diozesan- und Dombibl. 17, s. IX1/4) odkrył anonimowy komentarz do Ewangelii Mateusza. Dorfbauer wykazał, że odnaleziony komentarz, datowany na początek IV wieku to zaginiony przez ponad 1600 lat Fortunatianus Aquileiensis Commentarii in evangelia. W 2013 Dorfbauer ogłosił swe odkrycie oraz rozpoczął prace nad edycją krytyczną tekstu, którą wydał w 2017 r. w CSEL 103. Komentarz Fortunacjana stanowił prawdopodobnie pomoc egzegetyczną dla duchowieństwa Akwilei na początku IV wieku. Bp Akwilei pisząc go opierał się na (obecnie zaginionym) komentarzu do ewangelii opracowanym pod koniec III wieku przez Wiktoryna z Poetovium (250–304). Wspomniane komentarze są dowodem udanej recepcji egzegezy alegorycznej Orygenesa w Kościele Zachodnim na przełomie III i IV wieku. The discovery in 2012 of the complete text of the Commentary on the Gospels, by Fortunatianus of Aquileia, represents a major event in the history of 21st century patrology. Austrian patrologist and philologist Lukas Julius Dorfbauer discovered the anonymous commentary on Matthew's Gospel in the collections of the Cologne Cathedral Library in Codex 17 (K: Köln, Erzbischofl. Diozesan- und Dombibl. 17, p. IX1/4). Dorfbauer showed that the found commentary, except for the opening pages, dated to the early 4th century, is the Fortunatianus Aquileiensis Commentarii in evangelia, lost for more than 1600 years. In 2013 Dorfbauer announced his discovery, and began work on a critical edition of the text, which he published in CSEL 103 in 2017. Fortunatianus' commentary was likely written as an exegetical aid for the clergy of Aquileia in the early 4th century. In writing it, the Bishop of Aquileia relied on a lost commentary on the gospels written by Victorinus, Bishop of Poetovium, in the late 3rd century. The commentaries mentioned above are evidence of the successful reception of Origen's allegorical exegesis in the Western Church in the late 3rd and early 4th centuries.
  • Item
    Chrystianizacja Żydów bizantyńskich w drugiej połowie IX wieku: sprzeciw i aprobata
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Kashchuk, Oleksandr; Melnykovych, Ruslan
    Przedmiotem badania artykułu są źródła pisane powstałe w kontekście polityki chrystianizacji Żydów bizantyńskich w 2 poł IX w.: polemiczny traktat biskupa Grzegorza z Nicei (844–880) oraz wiersze protosekretarza Krzysztofa (850–900). Celem artykułu jest zbadanie stanowiska wspomnianych autorów wobec polityki chrystianizacji Żydów. Artykuł składa się z czterech części, w których zostały przedstawione informacje o źródłach, zdefiniowani docelowi odbiorcy traktatu metropolity Grzegorza i wierszy protosekretarza Krzysztofa. Dokonano w nich także analizy intencji utworów pisanych w konfrontacji zwolenników i przeciwników polityki chrystianizacji Żydów. Pomimo różnicy między dziełami pod względem gatunków literackich, dzieła te były pisane w celach propagandowych popierając lub sprzeciwiając się chrystianizacji Żydów. Artykuł ukazuje w jaki sposób teksty pisane były wykorzystywane przez strony przeciwstawne w celu obrony własnego stanowiska. The subject of this article are several written sources created in the context of the conversion of Byzantine Jews to Christianity in the second half of the 9th century: the polemical treatise of Gregory of Nicaea (844–880) and the poems of the protoasekretis Christopher (850–900). The purpose of this article is to examine these works in terms of their standpoint towards policy of encouraging the conversion of Byzantine Jews to Christianity. The article consists of four parts: the introductory part briefly presents the information concerning the sources, the following two parts define the intended audiences for Gregory’s treatise and Christopher’s poems and the fourth part examines the intention of their works in the confrontation between supporters and opponents of the policy of Christianization of the Jews. Despite the differences in genre, the works of Christopher and Gregory were written for the purpose of propaganda and counter-propaganda for the Christianization of the Jews. The article shows the way the written texts were used by opposing sides to defend their own standpoint.
  • Item
    Origen and Jerome as Exegetes of the Parables from the Gospel of St. Matthew - Elements in Common and Differences
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Szram, Mariusz
    The article is an attempt to examine the degree of dependency of Jerome’s exegesis of the parables from the Gospel of St. Matthew on the exegesis of the same texts by Origen. The primary sources are Jerome’s Commentary on the Gospel of St. Matthew written in 398 AD, when he was already an enemy of the Alexandrian, and Origen’s Commentary on the same Gospel. A detailed comparative analysis of the exegesis of the selected parables led to the following conclusions. The differences between the approaches of both authors are limited to three issues: (1) Jerome’s interpretations reflect the spirit of the post-Nicene period, marked by Trinitarian disputes; (2) The Stridonian dissociates himself from all associations with Origen’s dubious theological suggestions, such as the pre-existence of souls or apocatastasis, which can be noticed concealed in the exegesis of the Alexandrian; (3) Jerome’s comments are short and concisely convey the main spiritual meaning of the parables in question, but this difference in the length of comments is quite secondary. Despite the above differences the reliance of the Stridonian on the Alexandrian is significant. Jerome’s elaborations are very similar to those of Origen in terms of exegetic methodology and spiritual content extracted from the text of the Gospel. Even if Jerome does not accept all the solutions proposed by the Alexandrian, he is in constant dialogue with him and remains in his work an Origenist dependent on the allegorical orientation of exegesis. Artykuł jest próbą zbadania stopnia zależności Hieronimowej egzegezy przypowieści z Ewangelii św. Mateusza od interpretacji tych samych tekstów przez Orygenesa. Podstawowymi źródłami są: Komentarz do Ewangelii św. Mateusza napisany przez Hieronima w 398 r., gdy był on już wrogiem Aleksandryjczyka, oraz Komentarz Orygenesa do tej samej Ewangelii. Szczegółowa analiza porównawcza egzegezy wybranych przypowieści doprowadziła do następujących wniosków. Różnice w podejściu obu autorów ograniczają się do trzech kwestii: (1) w interpretacjach Hieronima znajduje odbicie duch epoki ponicejskiej, naznaczonej sporami trynitarnymi; (2) Strydończyk dystansuje się od wszelkich skojarzeń z wątpliwymi sugestiami teologicznymi Orygenesa, takimi jak preegzystencja dusz czy apokatastaza, które można odnaleźć w egzegezie Aleksandryjczyka; (3) komentarze Hieronima są krótkie i zwięźle przekazują główne duchowe znaczenie omawianych przypowieści, ale ta różnica w długości komentarzy jest raczej drugorzędna. Pomimo powyższych różnic zależność Strydończyka od Aleksandryjczyka jest znacząca. Wyjaśnienia Hieronima są bardzo podobne do Orygenesa pod względem metodologii egzegetycznej i treści duchowych wydobytych z tekstu Ewangelii. Nawet jeśli Hieronim nie akceptuje wszystkich rozwiązań zaproponowanych przez Aleksandryjczyka, to prowadzi z nim ciągły dialog i pozostaje w swojej twórczości orygenistą zależnym od alegorycznego ukierunkowania biblijnej egzegezy.
  • Item
    Biskupi i prezbiterzy w Kościołach I i II wieku (Jerozolima, Azja Mniejsza i Grecja, Antiochia), cz. 1
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Misiarczyk, Leszek
    Artykuł, po szczegółowych analizach tekstów źródłowych, doprecyzowuje wnioski M. Simonettiego o roli biskupów i prezbiterów we wspólnotach wczesnochrześcijańskich I i II wieku. Po pierwsze, termin πρεσβύτερος i jego funkcja pojawia się we wspólnotach założonych przez św. Pawła za jego życia, który sam ustanawiał prezbiterów „starszych” w różnych Kościołach Azji Mniejszej więc nie miał oporu jak sugeruje Simonetti stosowania terminologii rozpowszechnionej w judaizmie. Po drugie, Simonetti przyjmuje, że w Listach Pasterskich obecny jest episkopat monarchiczny, co zakłada, że termin πρεσβύτερος tam obecny należy rozumieć jako drugi stopień hierarchii a nie „starszy”. Nie jest to do końca takie oczywiste. Niekiedy odnosi się wrażenie, że nadal zachowuje on znaczenie „starszy”. I po trzecie, przedstawiona rekonstrukcja ma sens pod warunkiem, że przez termin πρεσβύτεροι będziemy rozumieli „starszych”, a nie drugi stopień kapłaństwa. To zaś nie wybrzemiewa w jego opracowaniach jednoznacznie. Natomiast jeśli termin πρεσβύτεροι rozumiemy jako drugi stopień kapłaństwa, a sam proces przebiegał w ten sposób, że najpierw kierowały wspólnotami kolegia kapłanów, a potem zostali oni wyparci przez jednego biskupa albo spośród nich wyłonił się episkopat monarchiczny, zaś kapłani zostali zepchnięci do drugiegio rzędu i do roli współpracowników biskupa, to takiego procesu nie potwierdzają źródła I i II wieku. The article, after detailed analyses of the sources, refines M. Simonetti's conclusions about the role of bishops and presbyters in early Christian communities of the first and second centuries. Firstly, the term πρεσβύτερος and his function appears in the communities founded by St. Paul during his lifetime, who himself established presbyters “elders” in various churches on Asia Minor so he had no resistance as Simonetti suggests to the use of terminology prevalent in Judaism. Secondly, Simonetti assumes that a monarchical episcopate is present in the Pastoral Epistles, which implies that the term πρεσβύτερος present there should be understood as the second level of the hierarchy and not as “elder”. This is not quite so obvious. One sometimes gets the impression that it still retains the meaning of “elder”. And thirdly, the reconstruction presented makes sense provided that by the term πρεσβύτεροι we mean “elders” and not the second degree of the priesthood. This, on the other hand, does not ring out unequivocally in his studies. On the other hand, if we understand the term πρεσβύτεροι to mean the second degree of the priesthood, and if the process itself proceeded in such a way that first the communities were led by colleges of priests, and then they were supplanted by a single bishop, or a monarchical episcopate emerged from among them, and the priests were relegated to the second order and to the role of associates of the bishop, then such a process is not confirmed by the first and second century sources.
  • Item
    Michał z Damietty, "Nomokanon" 47, 9: "O modlitwach i uczęszczaniu do kościoła"
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Nieuważny, Adam; Piwowarczyk, Przemysław
    Artykuł zawiera wstęp i komentowany przekład rozdziału 47,9 z Nomokanonu Michała z Damietty. The article contains an introduction and a commented translation of chapter 47.9 from the Nomocanon by Michael of Damietta.
  • Item
    Typologia chrzcielna Grzegorza z Nyssy (In diem luminum, GNO 9, 230-235) na tle starochrześcijańskiej egzegezy
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Nieścior, Leon
    Być może w 383 roku Grzegorz z Nyssy napisał mowę na Dzień Świateł, który przypadał 6 stycznia i zastępował wcześniej obchodzoną Epifanię. Wprowadzenie w Kapadocji święta Bożego Narodzenia 25 grudnia skłaniało biskupa do związania styczniowego święta z tematyką chrzcielną. W środkowej części mowy Grzegorz sukcesywnie przytacza i interpretuje dziesięć różnych wydarzeń ze Starego Testamentu, które obrazują tajemnicę chrztu. Zestawienie i interpretacja tych świadectw w kluczu typologii chrzcielnej skłania autora artykułu do przyjrzenia się źródłom inspiracji dla Grzegorzowej egzegezy i skali jej oddziaływania. Perhaps in 383, Gregory of Nyssa wrote a eulogy for the Day of Lights, which fell on 6 January and replaced the previously celebrated Epiphany. The introduction of Christmas in Cappadocia on 25 December prompted the bishop to link the January feast with the baptismal theme. In the middle part of the speech, Gregory successively cites and interprets ten different events from the Old Testament that illustrate the mystery of baptism. The combination and interpretation of these testimonies in the key of baptismal typology prompts the article’s author to look at the sources of inspiration for Gregory's exegesis and the extent of its influence.
  • Item
    Teologia nicejska. Historyczna i systematyczna propozycja interpretacyjna Lewis’a Ayres’a
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Woźniak, Robert Józef
    Tematem artykułu jest interpretacja teologii nicejskiej zaproponowana przez Lewisa Ayresa w jego monografii Nicaea and its Legacy. Główną część stanowi tu analityczna prezentacja dwóch istotnych momentów propozycji Ayresa. Po pierwsze chodzi o wyodrębnienie cech wspólnych wielości interpretacji powstałych po wydarzeniu nicejskim, które jest konieczne do utrzymywania istnienia historycznego fenomenu teologii, którą można by określić ogólnie jako nicejską. Po drugie, zgodnie z wyjściową intencją autora wyodrębniony wcześniej zbiór cech istotnych i charakterystycznych dla teologii nicejskiej zostanie przestawiony jako uniwersalny paradygmat dla teologii trynitarnej i teologii systematycznej w ogóle. W zakończeniu artykułu dokonana zostanie wstępna ocena zdobyczy wkładu ujęcia Ayresa, szczególnie z perspektywy pracy teologa systematyka. W ten sposób zostanie wyartykułowane istotne dla naszego autora przekonanie o jedności systematyki teologicznej, dogmatyki i teologii historycznej. Ayres nie proponuje zatem jakiegoś sztywnego inmartwego powrotu do Nicei, ale ukazuje ją jako wydarzenie określające istotny cechy warsztatu teologa. The subject of this article is the interpretation of Nicene theology proposed by Lewis Ayres in his monograph Nicaea and its Legacy. The main part here is an analytical presentation of two important moments of Ayres' proposal. First, it is a matter of isolating the common features of the multiplicity of interpretations that arose after the Nicaean event, which is necessary to maintain the existence of the historical phenomenon of a theology that could be generally described as Nicaean. Secondly, in accordance with the author's initial intention, the previously extracted set of essential and characteristic features of Nicean theology will be repositioned as a universal paradigm for Trinitarian theology and systematic theology in general. The article will conclude with a preliminary assessment of the achievements of the contribution of Ayres' approach, especially from the perspective of the work of a systematic theologian. This will articulate our author's essential belief in the unity of theological systematics, dogmatics and historical theology. Ayres, therefore, does not propose some rigid inanimate return to Nicaea, but portrays it as an event that defines an essential feature of the theologian's workshop.
  • Item
    The Influence of Origen on Augustine: The Question of the Infinity of God
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Mrugalski, Damian
    There is a belief among scholars of Augustine’s philosophy that he derived the notion of the positively understood infinity of God from Plotinus. Another opinio communis holds that Origenes inherited a negative understanding of infinity from the ancient philosophers and therefore considered God’s power to be finite. This paper aims to demonstrate that both opinions are erroneous. Although Augustine was familiar with Plotinus’ thought, his reflections on the infinity of God have more in common with the theses put forward by Origen than with Neoplatonism. In both authors, the issue arises when commenting on the same biblical passages, and both authors wrestle with the same aporia caused by accepting the doctrine of God’s infinite power and knowledge. If, according to Aristotle’s logic, infinity cannot be encompassed by anything, can the divine intellect encompass infinite ideas? Both authors’ answer to this question is positive. The article posits that Augustine may have taken over the doctrine of the infinity of God directly from Origen, since he had access to many of his works translated into Latin or through Novatian and Hilary of Poitiers, both influenced by Origen’s thought. Wśród badaczy filozofii Augustyna panuje przekonanie, że zaczerpnął on pojęcie pozytywnie rozumianej nieskończoności Boga od Plotyna. Inna opinio communis utrzymuje, że Orygenes odziedziczył negatywne rozumienie nieskończoności od starożytnych filozofów i dlatego uważał moc Boga za skończoną. Niniejszy artykuł ma na celu wykazanie, że obie opinie są błędne. Chociaż Augustyn był zaznajomiony z myślą Plotyna, jego refleksje na temat nieskończoności Boga mają więcej wspólnego z tezami stawianymi przez Orygenesa niż z neoplatonizmem. U obu autorów kwestia ta pojawia się przy komentowaniu tych samych fragmentów biblijnych i obaj zmagają się z tą samą aporią wynikającą z przyjęcia doktryny o nieskończonej mocy i wiedzy Boga. Jeśli, zgodnie z logiką Arystotelesa, nieskończoność nie może być objęta przez nic, to czy boski intelekt może obejmować nieskończone idee? Odpowiedź obu autorów na to pytanie jest pozytywna. Artykuł stawia tezę, że Augustyn mógł przejąć doktrynę o nieskończoności Boga bezpośrednio od Orygenesa, ponieważ miał dostęp do wielu jego dzieł przetłumaczonych na łacinę lub za pośrednictwem Nowacjana i Hilarego z Poitiers, którzy byli pod wpływem myśli Orygenesa.
  • Item
    Linear, Cyclical, and Spiral? History in Fourth-Century Greek Catechists
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Huovinen, Harri
    This article delves into the previously underexplored conceptualizations of history articulated in the initiatory homilies of late fourth-century Greek catechists Cyril of Jerusalem and John Chrysostom. Grounded in their interpretation of the (Judeo-)Christian tradition, both authors conceive history as a divine narrative, constituting a coherent “history of salvation”. Metaphorically, their historical understanding can be illustrated as a spatial entity characterized through geometric imagery. A systematic analysis of their catecheses reveals that, fundamentally, both authors maintain a linear perspective on history, emphasizing divine beginning in creation and continuing through the present toward an eschatological consummation. Nonetheless, Cyril introduces more nuanced models, including cyclical depictions, notably a four-staged vision of paradise intertwined with a spiral-like conception of history. Owing seemingly to their primary objective of guiding audiences toward robust engagement with the Christian tradition and ecclesial participation, both authors refrain from addressing themes that might provoke unwarranted speculation. By presenting these insights, this article offers a novel contribution to the scholarship on late fourth-century theology of history, concurrently paving the way for historiographical exploration in modern scholarship of late antique Christian sources.
  • Item
    Miejsce i kontekst odniesień do pism św. Augustyna z Hippony w "Liber de divinis officiis" Ruperta z Deutz OSB
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Pałęcki, Waldemar
    Teologowie średniowiecza w imię zasady jednomyślności (unanimitas) powoływali się w swoich dziełach na pisma Ojców Kościoła, aby uwiarygodnić swój przekaz. Przykładem są traktaty objaśniające alegorycznie liturgię, wśród których znajduje się Liber de divinis officiis Ruperta z Deutz OSB (1075/76-1129). Problemem badawczym jest wskazanie miejsc, w których Rupert z Deutz bezpośrednio odwołuje się do pism św. Augustyna oraz ich kontekst w objaśnianej przez niego liturgii rzymskiej. Strukturę przeprowadzonej analizy stanowią miejsca występowania odniesień do św. Augustyna zgodnie z konstrukcją dzieła Ruperta z Deutz. W artykule zastosowano metodę historyczno-krytyczną, uzupełnioną o analizę kontekstową i opisową. W wyniku analizy stwierdzono, że Rupert niekiedy nieco inaczej interpretuje myśl św. Augustyna (np. interpretacja wymiarów krzyża) czy używa argumentacji Biskupa z Hippony do innych treści teologicznych (np. objaśnianie oktawy Wielkanocy). Bezpośrednie odniesienia oparł on na następujących pismach św. Augustyna: De civitate Dei, De doctrina christiana, De fide et symbolo, Enarrationes in Psalmos, Epistula 265, In Iohannis euangelium tractatus. Artykuł ukazuje recepcję nauczania św. Augustyna w średniowieczu na przykładzie Liber de divinis officiis Ruperta z Deutz w odniesieniu do objaśniania liturgii rzymskiej. Medieval theologians, in the name of the principle of unanimity (unanimitas), referred in their works to the writings of the Church Fathers to give credibility to their message. An example of this are treatises explaining the liturgy allegorically, including the Liber de divinis officiis by Rupert of Deutz OSB (1075/76-1129). The author’s research goal is to indicate those places where Rupert of Deutz directly refers in his work to the writings of St. Augustine and gives them a new context in the Roman liturgy he explained. The structure of the present analysis was determined by the places of references to St. Augustine in the work of Rupert of Deutz, who made direct use of the following writings of St. Augustine: De civitate Dei, De doctrina christiana, De fide et symbolo, Enarrationes in Psalmos, Epistula 265, In Iohannis euangelium tractatus. The article uses a historical-critical method, supplemented with contextual and descriptive analysis. As a result of the analyses, it was found that Rupert of Deutz sometimes interprets the thought of St. Augustine slightly differently (e.g. the interpretation of the dimensions of the cross) or uses the arguments of the Bishop of Hippo for different theological content than in his works (e.g. explaining the octave of Easter). To sum up, the article shows the reception of the teachings of St. Augustine in the Middle Ages on the example of Liber de divinis officiis by Rupert of Deutz in relation to the explanation of the Roman liturgy.